Demirel, Süleyman

(d. 1924, İslamköy,
İsparta), Türk siyaset adamı. Adalet Partisi’nin
(AP) genel başkanlığını ve 1965-80
arasında altı kez başbakanlık yapmıştır1949’da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat
Mühendisliği Bölümü’nü bitirdi. 1950’de
Elektrik İşleri Etüd İdaresi’nde çalışmaya
başladı. Sulama ve elektrik konularında
araştırma yapmak için ABD’ye gönderildi.
Türkiye’ye dönüşünde Devlet Su İşleri Barajlar
Dairesi başkanı oldu. Bir süre sonra
Eisenhower bursuyla yeniden ABD’ye gitti.
1955’te DSİ genel müdürlüğüne getirildi. 27
Mayıs 1960’tan sonra serbest mühendislik
ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde öğretim
üyeliği yaptı.
1962’de siyasete atılarak AP’ye girdi. Aynı
yıl yapılan 1. Kongre’de genel idare kruluna
seçildi. AP’lilerin af kampanyası sonucunda
eski cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın 22 Mart
1963’te şartlı olarak serbest bırakılması
üzerine meydana gelen olaylar sırasında AP
genel merkezinin saldırıya uğraması üzerine
aktif siyasetten çekildi. Ama Haziran
1964’te AP genel başkanı Ragıp Gümüşpala’nın
ölümü üzerine baş gösteren parti içi
bunalım sırasında yeniden siyasete döndü.
Kasım 1964’te toplanan 2. Kongre’de Saadettin
Bilgeç’e karşı büyük bir farkla AP
genel başkanlığına seçildi. İnönü hükümetinin
düşürülmesinden sonra Şubat 1965’te
Suat Hayri Ürgüplü başkanlığında AP,Yeni Türkiye Partisi (YTP), Cumhuriyetçi
Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Millet
Partisi’nden oluşan koalisyon hükümetinde
meclis dışından başbakan yardımcısı ve
devlet bakanı oldu.
10 Ekim 1965 genel seçimlerinde İsparta’
dan milletvekili seçilen Demirel, AP’nin
mecliste çoğunluğu sağlaması üzerine 27
Ekim 1965’te, 27 Mayıs sonrasının ilk
koalisyonsuz hükümetini kurdu.
12 Ekim 1969 genel seçimlerinde AP
yeniden çoğunluğu sağladı ve Demirel ikinci
hükümetini kurdu (3 Kasım). Ama bazı
iktisadi ve siyasal konularda kendisiyle
anlaşmazlığa düşen ve Ferruh Bozbeyli,
Saadettin Bilgiç ile Faruk Sükan’ın başını
çektiği bir grup AP milletvekili tarafından
Şubat 1970’teki bütçe görüşmeleri sırasında
istifaya zorlandı. 11 Şubat’ta 41 milletvekilinin
karşı oy vermesi üzerine bütçe güvenoyu
alamadı ve Demirel ertesi gün başbakanlıktan
istifa etti. Mart 1970’te yeni bir
hükümet kurdu ve aynı yıl yapılan 5.
Kongre’de yeniden genel başkan seçildi.
AP içindeki Demirel karşıtı 41 milletvekili
de disiplin kurulu kararıyla uzaklaştırılarak
ya da kendi istekleriyle partiden ayrılarak
Demokratik Parti’yi kurdu. Demirel hükümeti,
12 Mart 1971’de ordunun verdiği
muhtıra üzerine istifa etti, ama 12 Mart
dönemi hükümetleri AP tarafından desteklendi.
14 Ekim 1973 genel seçimlerinden sonra
kurulan CHP-MSP koalisyonunun ve güvenoyu
alamayan Sadi Irmak hükümetininardından Demirel, Mart 1975’te AP, Milli
Selamet Partisi (MSP), Milliyetçi Hareket
Partisi (MHP) ve Cumhuriyetçi Güven
Partisi’nden (CGP) oluşan I. Milliyetçi
Cephe (MC) koalisyon hükümetini kurdu. 5
Haziran 1977 genel seçimleri sonrasında
kurulan Ecevit hükümeti güvenoyu alamayınca,
Ağustos 1977’de MSP ve MHP’nin
de katılımıyla oluşan II. MC hükümetinin
başbakanı oldu. Bu hükümet 31 Aralık
1977’de CHP’nin gensoru önergesiyle düşürüldü.
Kasım 1979’da MSP ve MHP’nin
dışardan desteklediği bir azınlık hükümeti
kuran Demirel, 12 Eylül 1980’daki askeri
müdahaleye değin başbakanlık görevini sürdürdü.
Ardından Hamzakoy’da (Gelibolu)
bir süre genel gözetim altında tutuldu. 1982
Anayasası ile 10 yıl siyaset yasaklıları kapsamına
alındı. Mayıs 1983’te siyasi partilerin
kurulmasına izin verilmesinden sonra, siyaset
yasağını çiğnediği gerekçesiyle bazı CHP
ve AP’lilerle birlikte bir süre Çanakkale’deki
Zincirbozan’da gözetim altında tutuldu. 6
Eylül 1987’deki halk oylaması sonucunda
siyaset yasağı kalkan Demirel, 24 Eylül
1987’de Doğru Yol Partisi’nin (DYP) genel
başkanlığına seçildi. 29 Kasım 1987 seçimlerinde
İsparta’dan milletvekili seçilerek
TBMM’ye girdi.