DENGE (Kimyâsal Denge)

DENGE (Kimyâsal Denge); Aim. Gleichgewich
(n), Balance, Fr. Equilibre (m), İng. Equilibrium.
İki yönlü bir reaksiyonda; ürünlerin meydana
geliş hızının, ürünlerden tekrar reaksiyona girenlerin
meydana geliş hızına eşit olduğu hâl.
Böyle denklemlerde reaksiyonun her iki tarafa
olabileceğini göstemek için çift olarak ok ( )
kullanılır. Genel olarak şöyle göstermek mümkündür:
A+B C+D
Burada A ve B reaksiyona giren başlangıç
maddeleri, C ve D ise meydana gelen ürünlerdir.
A ve B’nin reaksiyona girme hızı, konsantrasyonlarına
(derişimlerine), sıcaklığa ve katalizör mevcûdiyetine bağlıdır. Reaksiyon ilerledikçe, A ve
B’nin konsantrasyonları ve reaksiyon hızları azalır.
C ve D nin konsantrasyonları ve bunların reaksiyona
girme hızları da artar. Neticede A ve
B’nin reaksiyon hızı, C ve D’nin reaksiyon hızına
eşit olur ve eşit hızlarda kesiksiz olarak devam
eden reaksiyonlar arasında dinamik bir denge kurulur.
Bu, onların konsantrasyonlarının eşit olduğu
mânâsına gelmez. Fakat A, B, C ve D’nin konsantrasyonlarının
sâbit kalması demektir. Sıcaklık ‘
ve basıncın denge üzerinde etkisi vardır. Bunlardan
birini veya maddelerden birinin konsantrasyonunun
değiştirilmesi hâlinde, denge sağa veya
sola meylederek değişir ve yeni konsantrasyon
değerleri meydana gelir.Sıcaklığın artması genellikle her reaksiyonun
hızını artırır. Fakat istenen reaksiyonun hızının, ters
reaksiyona oranla en yüksek olduğu optimum bir
sıcaklık vardır. Eğer gazlar söz konusu ise, basınç
değişimi dengeye etki eder. Ürünlerden birinin
ortamdan alınması reaksiyonun tamamlanmasına
imkan hazırlar.