EKONOMİ
Kazakistan oldukça gelişmiş bir sanayiye ve mai tarıma ve zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Ka: nomik bakımdan orta, kuzey, doğu, batı ve güney beş bölgeye ayrılabilir.
Kaynaklar. Kazakistan ekonomisinin gelişmes:: doğal kaynakların varlığına dayanır. Ülkede 90’nz: neralin varlığı saptanmıştır. Bakır Orta Kazakistan , binsk oblastında; kurşun, çinko ve gümüş Rudni A. Karatav’da; tungsten ve kalay Kolbin Ridge ve G-_: krom, nikel ve kobalt Mudogzar tepelerinde; titan; nez ve antimon Orta Kazakistan’da; altın kuzey ve demir cevheri yatakları, Karatav Dağları’nın lan bulunmaktadır. Başlıca kömür yatakları ■, Ekibastuz, Maykuben havzalarındadır. ası ve Hazar çöküntüsü petrol ve doğalgaz estten molibdene kadar çeşitli başka rezerv-k enerjisi kaynakları çok zengindir. Ust-Ka-îy, Buktarma, Almatı gibi başlıca sanayi böl-roelektrik santrallar kurulmuştur.
Cazakistan ekonomisinin başta gelen dalını •şyalannın yanı sıra büyük miktarlarda dokur cevheri, çimento üretilir. Demir dışı me-Doğu Kazakistan’da yoğunlaşmıştır. Demir Caraganda’da işlenir. Çelik sanayii Temirtav ğunlaşmıştır. Batı Kazakistan’da Mangışlak maden çıkarma ve hidrokarbon işleme ko-uştır. Mangışlak Yarımadası’nda zengin pet-finden sonra Üzen ve Zetibay petrol alanla-dikkat çekici bir biçimde artmıştır. Orta Ka-havzası madenkömürü yatakları, Cezkaz-/atakları ve çeşidi çok metalli maden yatak-turduğu demir dışı metal ve demir-çelik sa-mştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında teşvik ,t sanayii ve küçük sanayi oldukça gelişmiş-ha çok kuzeyde ve doğuda yoğunlaşmıştır, e Taldi-Kurgan’da şeker fabrikaları vardır, ıserveciliği, bira ve şarap üretimi önemlidir, n topraklannın yaklaşık 200 000 000 hek-ı elverişlidir. Bunun yaklaşık dörtte üçü odak ^de 20 kadarı ekilebilir arazidir. Nüfusun ya-ıün tarımla uğraştığı Kazakistan’da tanmsal a bölgelerde yoğunlaşmıştır. Tahıllar ülkenin iminin üçte ikisini oluşturur. Ayrıca sanayi ri, patates, kavun üretilir. Başlıca tahıl üretim ktyubinsk, Kokçetav, Kustanay, Pavlodar ve rıdır. Güneyde meyve, sebze, kavun, şeker-üm üretimi egemendir. Hayvancılık gelişmiş-koyun, keçi, domuz ve kümes hayvanı besle-:da et, süt, yumurta ve yün üretilir, mesafeler ve sanayi merkezlerinin dağınıklığı sistemim gerektirmektedir. Yaklaşık 14 000 ■olları toplam yük taşımacılığının hemen he-ırşılar. Kazakistan, büyük mesafeler kat eden ley-Sibirya ve Türkistan-Sibirya hadarımn Orenburg-Taşkent hattı batı ile güney bağ-hir taşımacılığından da yararlanılır, İrtiş en Ural, İli, Sirderya, Karatal ve İşim nehirleri ve ilerin işlemesine elverişlidir. Hazar Denizi ile ığı toplam taşımacılığın küçük bir bölümünü ımacılığının en büyük kısmım yolcu taşıma-:nin büyük merkezleriyle daha küçük yerleş-ı sağlayan bir karayolu ağı mevcuttur.
rE SANAT
in köklerinde Kazakistan’da bulunan ulusal at tarzları yatmaktadır. Zengin kültür mirası Jerde, ev eşyalarında görülebilir. Ulusal kıya-iminde korunmuştur: dik yakalı, uzun, geniş . Bunları bir başörtüsü, bilezik ve küpeler ta-
mamlar. Genç kızlar Avrupa kıyafederinin yanı sıra, geniş beyaz elbiseler, parlak renkli kadife yelekler, yumuşak deri çizmeler giyerler. Yaşlı erkekler geniş gömlekler, şalvar, yün ve pamuk kaftan giyer. Bütün Kazak evleri ev ürünü halılar, parlak, canlı renklerde kilimlerle döşenmiştir. Yerel renkler, mimarî bezemenin ayırt edici bir özelliği olarak modern binalarda da geniş ölçüde kullanılmıştır.
Opera, bale, kukla tiyatrosu dahil olmak üzere birçok tiyatro vardır. Kazak film stüdyosu 1944’te kurulmuştur. Birçok film, dokümanter ve haber filmi çekilmiştir. Birçok sanat okulu, müze ve Almatı’da bir ulusal resim galerisi vardır. Çok sayıda amatör tiyatro, dans ve müzik topluluğu bulunmaktadır.
EDEBİYAT
Kazak edebiyatımn ilk ürünlerini «şeşen» denilen hikayecilerin anlattığı destanlar, «baksı»ların cenaze törenlerinde okuduğu şaman duaları, ağıdar (coktav), şarkılar (cır), düğün türküleri, özlem türküleri (koştasu), manzum öğütler (tolgav), «akın» denilen saz şairlerinin atışmaları gibi sözlü eserler oluşturur. Destanlarda Kazakların tarihi, komşu halklarla ilişkileri işlenmiştir. Bunlardan «Koblandı» Kalmuklara, «Alpamış» Kongradlara, «Kamber Batır» yerli beylere karşı savaşan halk kahramanlarının hikâyesidir. «Kazı Körpeş Bayan Suluv» ise bir aşk ve kahramanlık destanıdır.
XIX. yy’ın ikinci yansında başlayan yazılı Kazak edebiyatının ilk ürünlerini İslamlıkla ilgili eserler oluşturur. İşgalci Rus kuvvetlerine ve yerel yönetici Cihangir Han’a karşı isyan hareketine katılan ve bu isyan sırasında öldürülen Mehmet Otemis (1804-1846) şiirlerinde bu mücadeleyi dile getirmiştir. Ötemis’in birlikte savaştığı ulusal kahraman İsatay Taymanoğlu için yazdığı ağıtlar çok ünlüdür. Kazak ulusal davasını savunan Çortanbay (1818-1881) geçmişte kalan özgürlük dönemini özlemle anarken Rus yönetimini yerdi. Cokan Velihan (1835-1865), Ibray Altınsarin (1841-1889) eğitici eserler yazdılar ve geniş bir halk edebiyatı derlemesi yaptılar. Bir şair, yazar ve çevirmen olan Abay İbrahim Kunanbay (1845-1904) ulusal Kazak edebiyatının kurucusu sayılır. Çağdaş anlatım biçimlerinin yanı sıra halk edebiyatı geleneğinden de yararlanan Kunanbay, halkı aydınlatmak için eğitici şiirler, aşk ve tabiat konularım işlediği lirik şiirler yazdı. Sovyet devrimine kadar ve devrimden soma kurulan bağımsız Alaş Orda yönetimi sırasında Kazak edebiyatı Kazak milliyetçiliği, Türkçülük, İslamcılık gibi düşünce akımlanyla beslendi. Kazakistan Sovyet Sosyalist Cum-huriyeti’nin kurulmasından sonra Cambul Cabayoğlu (1846-1945), T. Jarakov (1908-1965) yeni düzenle bağdaşan ürünler verdiler. Kazak tiyatrosunun kurucusu Muhtar Avezof (1897-1961), aym zamanda yetenekli bir romancıydı. Abay İbrahim Kunan-bay’ın hayatım konu alan dört ciltlik ırmak romam Abay, birçok dile çevrilmiştir. Romanda XIX. yy’m ikinci yansındaki Kazak ulu-
sal özellikleri, bozkır hayati kuvvede vurgulanmıştır.
