ELEKTROLİTE

ELEKTROLİTE; Aim. Elektrolyt, Fr. électrolyte,
îng. electrolyte. Kimyâsal biyolojide, vücut
sınırlarında su dengesini, osmotik basıncı,
asit-baz dengesini ve sinir ve kas hisliliğini düzenleyen
iyonlar. Sodyum, potasyum, magnezyum,
klorit, kalsiyum bikarbonat, karbonik asit,
sülfat, organik ve inorganik fosfatlar, organik asitler
ve proteinler elektrolitlerden sayılır.
Sodyum ve potasyumun vücutta değişik görevleri
vardır. Sodyum, hücre dışı sıvıların uygun
hacimlerde bulunmasını sağlar. Eğer bu oran bozulursa
ödem veya su azlığı başgösterebilir. Potasyum
ise pekçok enzimlerin harekete geçiricisidir.
Sodyum ve potasyum iyonları sinir darbelerinin
yayılmasında önemlidirler.
Her ikisi de böbrekler tarafından ifraz edilirler.
Eğer sıvının osmotik basıncında önemli değişme
yoksa plazmanın sodyum seviyesindeki fazla
değişimler zararlı olmaz. Ancak plazmanın potasyum
seviyesi kritik yüksek veya düşük seviyeler
kalbi, sinirleri ve kasları etkiler ve ciddî dengesizliklere
sebeb olur, kalp yetmezliğinden ölüme
götürür.
Pekçok enzimin faaliyeti, kanın pıhtılaşması,
sinir darbelerinin iletilmesi ve kas kasılması için
kalsiyum önemlidir. Pekçok metabolik işlem gören
maddelerin ve nükleik asitlerin yapılarında
fosfat iyonları bulunur. Kemik, organik bir yapıya
yerleşmiş kalsiyum fosfattan ibârettir ve böylece
hem kalsiyum ve hem de fosfat deposu olarakvazîfe görür. Magnezyum, metabolizma yağları
proteinleri ve karbonhidratlardaki enzimlerin faaliyete
geçiricisi olarak iş görür. Sinir hassasiyetine
tesir eden magnezyum eksikliği kasların aralıklı
kasılmasına sebep olurken, fazlası sinirin
hassâsiyetini azaltır ve anestetik olarak etkili olur.
Sülfat iyonu bâzı maddelerin zararlı etkisinin azaltılması
yönünden önemlidir.
Karbonik asit ve bikarbonat iyonu vücut sıvılarının
ön karşılama sisteminin parçaları olup,
asit-baz dengesinin kontrolünde etkili olurlar.