ELEKTROMANYETİZMA

ELEKTROMANYETİZMA; Alm. Elektromanyetismus
(m), Fr. Electromagnétisme (m), İng.
Electromanyetism. Elektrik akımı ile manyetik etkilerin
berâber incelenmesi. İçinden akım geçen
iletken etrafında bir manyetik alan meydana gelir.
Bu iletkenin yanma bir mıknatıs yaklaştıracak
olursak, pusulanın iletkenden geçen akımla 90°’lik
açı yapacak şekilde saptığı görülür. İşte elektriğin
bu manyetik etkisine elektromanyetizma denir.
Manyetik alan havadan devresini tamamlayabilirse
de, hava onun için çok büyük direnç gösterir.Bu sebeple pratikteki manyetik devrelerde bol
miktarda özel çelik malzemeler kullanılır. Bu malzemeler
manyetik akıya karşı çok az direnç gösterirler
ve manyetik akı bu çelik kısım üzerinden
geçmeyi tercih eder.
Elektriğin bu etkisinden istifâde edilerek çok
çeşitli elektrik makinaları ve elektromıknatıslar
yapılmıştır. Bir demir çekirdek etrâfma sarılmış uygun
sayıda sipir (sarım) basit bir elektromıknatısı
meydana getirir. Bu devreye akım verilince sipirlerden
geçen akımların meydana getirdiği manyetik
alan demir çekirdek üzerinde kendisini gösterir
ve yakınındaki manyetik malzemeleri kendisine
çeker. Rölelerin ve en basit olarak zilin çalışması
buna dayanır.
Elektromıknatıs genelde, elektrik akımı ile
manyetik bir malzemeye mıknatıslık özelliğinin
kazandırılması, elektriğin kesildiğinde ise bu özelliğin
kaybolması diye târif edilir. Elektromıknatıslar
yük kaldırma (bu yük demir veya manyetik
malzeme olursa), röle, kontaktör, zil vb. araçlan çalıştırmada
kullanılır. Elektromanyetizma sâyesinde
elektromıknatıs yardımıyla çalışan transformatörler
ve elektrik motorları ile elektrik enerjisini,
yine elektrik enerjisine veya mekanik enerjiye dönüştürmek
mümkündür. Motorların bâzılarında
ve transformatörlerde manyetik alan değişken
(azalan-çoğalan) bir alandır. Bu da alternatif akımın
yönünün değişmesinden ileri gelir.
Manyetik devreleri elektrik devresine benzetmek
ve elektrik devrelerindeki bâzı kânunları
buralarda kullanmak mümkündür. Bu benzetmede
akım-manyetik akım, elektromotor kuvvet-manyetomotor kuvvet, direnç-reaktans (manyetik direnç)
gibi büyüklükleri örnek verilebilir. Ancak
manyetik malzemelerin özellikleri daha karmaşık
olduğundan hesaplamalar güçleşmektedir.