Elektronik Dünyası  Murat Ertem  Dijital İletişim Yöntemleri

mek için bir sinyalin 100 Hz ile 200 Hz arasında değişen frekanslara sahip olduğunu düşünelim. Eğer bu sinyalin belirli andaki değerleri alınarak oluşturulan rakamlar dizisinin frekans özellikleri incelendiğinde, elde edilen sinyalin her 100 Hz’lik aralıkta, işlenen sinyalin 100 Hz ile 200 Hz arasında gösterdiği değişimlerin; aynısını gösterdiği görülür. Ancak elde edilen sinyalin, her frekans aralığında işlenen sinyalle aynı özelliği göstermesi için, sinyalin belirli aralıklardaki değerinin alınması gerekmektedir. Bunun için sinyal den belirli aralıklarla değerler alınmalıdır. İstenilen sonucun elde edilmesi için sinyalden, sınırlı bulunduğu frekans aralığından büyük veya eşit değerdeki frekanslarda değerler alınmalıdır. Gerekli bu şartlar sağlandığında oluşturulan rakamlar bir filtreden geçirildiğinde, işlenen sinyal elde edilebilmektedir. Analog sinyal iletilmeyip, sinyalin belirli anlardaki değerleri iletildiği halde sinyal, algılandığı yerde kolaylıkla elde edilmektedir. Bir frekans aralığında sınırlı sinyallerin bütün bu özellikleri matematikte Fourier dönüşümleriyle incelenebii-mektedir. Fourier dönüşümleri bir sinyalin frekansa göre
tip sinyaller kesikli, bir başka deyişle belirli değerler aldığından, dijital veriler kare dalgalar yardımıyla kolaylıkla ifade edilebilmektedir.

Matematiksel Temel

Kare dalgaların dijital iletişiminde neden kullanıldığını anlamak için, sinyallerin matematiksel analizine değinmek gerekmektedir. Genelde iletilmek istenilen sinyaller, belirli frekans aralığında yer almaktadır. Bu sinyallerin an-
lık değerleri alınıp, sinyaller rakamlar dizisi olarak ifade edildiğinde frekans özellikleri değişim göstermektedir. Frekansa göre değişimi incelendiğinde bir sinyal, belirli frekans değerlerine sahipken, bu sinyalin anlık değerleri alınarak oluşturulan sinyal, esas sinyalin belirli frekans aralığında gösterdiği değişimleri birbirini takip eden bütün frekans aralıklarında göstermektedir. Bu özelliği daha iyi anlayabil-
Giriş

sinyali
Sİntisayzıra çıkış

t-O^JLTv

_ Sİntisayzıra çıkış

jv:;
. ..D5 = 1N4148 . .. A4= IC1 = TL 084 – BF 245B, 2N3819
»T ijV-

15v0£|U-!r5
Teorik olarak bîr sinyalin k»ı:,ı; „„ı„,,ı„ı,; ,ı„>4„,ı„; „ı,„

ı î vı ıııı a maıuaiM u^^v-ıı^ıı amı-

ması kolaylıklar sağlasa da» pratikte bir sinyalin sadece istenilen anda değeri alınamamaktadır. Ancak kullanılan devrelerle istenilen sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu da vurumlurın kullanılmasıyla mümkün olmaktadır. Bir sinyalin sadece belirli bir andaki
Şekilde sintisayzırlarda kullanılan bir devre gömmektedir. Bu devrenin amacı giriş sinyalinden belirli aralıklarda değerler almaktır. Devre temel olarak iki bölümden oluşmaktadır. Tl transistörünün kapısına (G) bağlı, A3 ve A4 op-amp’ından oluşan kısmın amacı transistörün kapısına bir kare sinyal göndermektir. P2 ve P3 potları oluşan kare dalganın ne kadar süre boyunca 0’dan farklı değer alacağını belirler. Kesikli çizgilerle gösterilen zener diyod da sin-tisayzırın kapısına verilecek sinyalin genliğini belirli değerde tutmaktadır. A3’ün çıkışındaki sinyal, A4 op-amp’ıyla oluşturulan türev alıcı ve karşılaştırıcı devreden geçirildiğinde, Tl transistörünün kapısında kısa bir süre 0’dan farklı değer alan kare dalgalar oluşturulur. Bu sinyal sıfırdan farklı değer aldığında Tl tranzistörü çalışır ve A2 op-amp’ı tarafından yükseltilen giriş sinyalinin o andaki değeri belirlenmiş olur. Tl transistörünün çalıştığı kısa süre içinde C3 kondansatörü üzerindeki gerilim, yükseltilen giriş voltajının anlık değerine eşit olur. A2 op-amp’ının giriş empedansı çok yüksek olduğundan Tl transistörü kapalıyken kondansatörün üzerindeki gerilim sabit tutulur. Böylece giriş sinyalinin belirli anlardaki değeri alınmış ve bu değer bir sonraki değer alınıncaya kadar sabit tutulmuş olur.
Elektronik Dünyası

Murat Ertem

Dijital İletişim Y öntemleri

iletişim sistemlerinde yaygın olarak kullanılan AM ve FM modülasyonlarında ana-log sinyaller kullanılmaktadır. Bu sistemlerde, iletilmek istenen analog sinyallerdeki değişimler, başka bir analog sinyal olan sinüzoidal taşıyıcı sinyaldeki değişimler olarak ifade edilmektedir. Dijital sistemlerde de analog iletişimdeki gibi bir taşıyıcı sinyal kullanılmaktadır. Bu taşıyıcı sinyal, elektronikteki temel sinyallerden biri olan kare dalgadır. ’’Vurum dizisi” adı verilen bu kare dalga bir süre için belirli bir değer alırken, periyodunun kalan süresi içerisinde sıfır değerini almaktadır. Yani bu dalganın voltaj değeri, iki sabit değer almaktadır. Dijital iletişimde de iletilmek istenilen sinyaldeki değişimler, bu taşıyıcı kare dalganın özelliklerinde değişimlere neden olmaktadır. Dijital sinyaller sürekli değerler almamaktadırlar. Bu