ENZİM

ENZİM i. (yun. en, içinde ve zyme, maya
> fr. enzyme’den). Biyokim. Biyolojik yapıda
katalizör. (Eşanl. dîyastaz, çözünebilir
FERMENT, ZİMAZ.)
—  Enzim, ısıdan etkilenen,’ proteitnitelikte
ve meydana geldiği hücrenin ve-
.ya ortamın dışında vazife görebilen bir katalizördür.
Enzimler çok düşük dozlarda
bile aktiftir: bir katalaz molekülü, bir dakikada,
beş milyon molekül hidrojen peroksit
ayrıştırır.
Proteit nitelikleri dolayısıyle enzimler, ısı,
ışınım, kuvvetli asitler ve bazlar ve yüksek
basınç etkisiyle yok olur. «Optimum» etkisi
+40°C civarındadır, ayrıca her enzim
için ayrı bir sıcaklık, iyonik tepkime
(pH) ve basınç şartları gerekir. Enzimlerin
etkisi özgüldür, yani her enzim ancak
belli bir madde veya maddeler topluluğu
ile, belirli özel tepkimeler verir. Organik
tepkimelerin birçoğu gibi, bunlar da tersinirdir
ve tepkime ürünleriyle sınırlıdır.
Ortamın fiziksel şartlarından başka, bazı
etkenler de enzim tepkimelerine etki edebilir
: tepkimeyi hızlandıran (koenzimler,
kalsiyum iyonu) veya tepkimeyi yavaşlatan
elementler (antienzimler). Enzimlerin incelenmesi,
sanayideki uygulama alanları (gıda
sanayii) dolayısıyle, gün geçtikçe önem kazanmaktadır.
Çeşitli enzimler, özellikle sindirim
özsu hülâsaları tıpta kullanılır.
Enzimin yapısı. Bir enzim her şeyden önce
belli bir mayalanmada rol oynayan, sıcaktan
etkilenen, molekül ağırlığı yüksek bir
protit’ten meydana gelir; ancak enzimler,
koenzim veya koferment adı verilen, diyalizlenebilen
ve basınç altında süzülebilen,
sıcaktan etkilenmeyen, molekül ağırlığı daha
az yüksek bir madde eşliğinde etki edebilir.
Enzim etkisi, genellikle, bu etkinin
özgüllüğünü sağlayan enzimin, eldeki tepkimenin
kimyasal niteliğine yön veren koenzimle
yan yana konulması sonunda elde edilir.
Enzimler canlı organizmalarda, ancak eser
halinde bulunur ve gerektiği zaman, bizzat
enzimin, proenzim*, proferment veya prodiyastaz
adı Verilen benzer bir maddeye
etkimesiyle üretilir.
Bazı enzimler, billûrlaşmış halde, ayrı olarak
elde edilmiştir ve bunların sayısı her
gün artmaktadır: üreai (1926>, pepsin
(1932), tripsin (1934), papain (1937), Warburg’un
sarı fermenti (1937) v.b.
Enzimlerin sınıflandırılması, katalizledikleri
tepkimelerin niteliğine dayanır; bunlar
olaya girdikleri maddeye «az» soneki katılarak
adlandırılır. Oppenheimer enzimleri,
moleküllere su bağlayarak ikiye ayıran
hidrolazlar ve yan yana iki karbon atomunun
bağları üzerine etki eden desmolazlar
olarak iki gruba ayırır. Desmolazlar,
hidrolazlar aracılığıyle elde edilen ürünlere
etki eder.