FATİH SULTAN MEHMED

fatih sultan mehmed ve zamanı

fatih sultan mehmed hayatı
fatih sultan mehmed şiirleri
fatih sultan mehmed dönemi
fatih sultan mehmed zehirlendi mi
fatih sultan mehmed çoçukları
fatih sultan mehmed sadrazamları
fatih sultan mehmed ayasofya
fatih sultan mehmed ve zamanı

Osmanlı Devleti’nin en büyük padişahlarından biri Fatih Sultan Mehmed’dir. İstanbul’u alarak (1453) Bizans İmparatorluğu’na son vermesinden dolayı «Fatih» unvanıyla anılmıştır. Anadolu ve Balkanlar’da Osmanlı egemenliğini pekiştiren Fatih Sultan Mehmed, devlet yapısını yeniden düzenleyen kanunnamesiyle de ünlüdür.
Fatih Sultan Mehmed

Bellini’nin fırçasıyla (TETTV Arşivi).
Fatih’in çocukluk defterindeki

yazı ve resimleri.

FATİH SULTAN MEHMED

 TAHTA İLK ÇIKIŞI

II. Murad ile Hüma Hatun’un oğlu olan Fatih Sultan Mehmed, 30 mart 1432’de Edirne’de doğdu. 1444’te, daha çocuk yaştayken Manisa Sancakbeyliği’ne atandı. Aynı yıl, babası tahttan çekilince Edirne’ye giderek tahta çıktı. Daha ilk günlerde önemli iç ve dış sorunlarla karşılaştı. İktidarı fiilen elinde tutan Türk kökenli Sadrazam Çandarlı Halil Paşa ile, II. Mehmed’in etrafında toplanan Zağanos ve Şihabeddin paşalar gibi devşirme devlet adamları arasında çekişme başladı. Edirne’de Hurufîler ayaklandı ve büyük yangınlar çıktı. Bir Haçlı ordusu, Tuna yi aşıp Varna’yı kuşattı. Oğlunun çaresiz kalması üzerine II. Murad, kasım 1444’te Edirne’ye dönerek ordunun başına geçti. II. Murad’m yönetimindeki Osmanlı Ordusu, Varna Savaşı’nda büyük bir zafer kazanarak Haçlı Ordusu’nu neredeyse tümüyle imha etti. Bu zaferin ardından II. Murad yeniden Manisa’ya çekildi. Savaş sırasında Edirne’de olan II. Mehmed de böylece tahtta kaldı.

II. Muradın Manisa’ya dönmesinin ardından Sadrazam Çan-darlı Halil Paşa ile Zağanos ve Şihabeddin paşalar arasındaki amansız güç mücadelesi sürdü. Halil Paşa, II. Murad’m yeniden tahta geçmesini sağlamak için yollar aramaya başladı. Edirne’ye dönmesi için II. Murad’a mektup gönderdi. Buçuktepe Olayı olarak bilinen yeniçeri ayaklanmasını el altından destekledi. II. Murad, sonunda Edirne’ye dönerek mayıs 1446’da tahta geçti. II. Mehmed’i de Zağanos ve Şihabeddin paşalarla birlikte Manisa’ya gönderdi.

FATİH SULTAN MEHMED

TAHTA İKİNCİ ÇIKIŞI

Çandarlı Halil Paşa’nm girişimleri sonucunda tahtını yitiren II. Mehmed, tahtını yemden elde etmek için yaklaşık beş yıl beklemek zorunda kaldı. Babasının ölümü üzerine, 18 şubat 1451’de,
Edirne’de ikinci kez tahta çıktı. İstanbul’u alma düşüncı tuşunda planlar yaparken, öte yandan otoritesini peî çalıştı. Cülüs bahşişini bahane ederek ayaklanan yemç çuktepe Olayı’nın intikamını alırcasma sert yöntemleri dırdı. Ardından, Yeniçeri Ocağı’nı güçlendirmeye yör likler gerçekleştirdi.

II. Mehmed, Avrupa ve Asya’yı birleştiren kültür n tanbul’u almadan Osmanlı egemenliğinin daha fazla meyeceğini düşünüyordu. Bunu gerçekleştirmedikçe ve Anadolu topraklarını birleştirmesi mümkün görür Bu düşüncesi devşirme kökenli paşalarca destekleniri zam Çandarlı Halil Paşa’nın başını çektiği Türk yönetı nun bir girişime dönüşmesi engelleniyordu. Çandarlı d’ de olanlar, yeni bir Haçlı seferine yol açacağı gerek zans’m başkentinin alınmasına şiddetle karşı çıkıyorla tumları, II. Mehmed’de ihanet kuşkusu uyandırıyor, T rinin yönetimdeki sonlarını da hazırlıyordu.

II. Mehmed, bütün bu gelişmelere karşın, İstanbul’ ön hazırlık olarak, İstanbul Boğazı nı denetim altın’ amacıyla Rumelihisarı’m inşa ettirdi. Yeni bir donanır geniş çaplı toplar döktürdü. 1453 yılma girildiğinde, İ fethi için bütün hazırlıkları tamamlamış bulunuyordu

İSTANBUL’UN FETHİ

II. Mehmed, İstanbul’u 6 nisanda kuşattı ve şehrin î tı gün boyunca topçu ateşine tutturdu. Osmanlı gemi manın 18. gününde Haliç’e girmeyi başardı. İstanbul’ı siyasî açıdan bir hata olduğunu savunan Çandarlı Ha bu tutumunu sürdürmesi üzerine, II. Mehmed, Zağaı son saldırının hazırlıklarını yapmakla görevlendirdi. C rınm komutasını doğrudan üstlenen II. Mehmed, 1453’te, İstanbul’u ele geçirdi. Osmanlı tarihinde öne nüm noktası olan bu olaydan sonra, II. Mehmed «Fatih la anılmaya başlandı. Bazı tarihçiler bu fethin Ortaça; direrek yeni bir çağı başlattığını kabul ederler, Fatil açan hükümdar» olarak tanımlarlar.

Fatih, şehre girer girmez Ayasofya’ya giderek bur. çevirdi. Daha sonra, İstanbul’u Osmanlı İmparatorlu| kenti ilan etti. Şehrin nüfusunu artırmak için çeşitli H Müslüman toplulukları İstanbul’a yerleştirdi. Rum 1 si’nin yeniden açılmasına, Yahudi Hahambaşılığı’nm Patrikliği’nin kurulmasına izin verdi. İstanbul’un çeşitl de cami, medrese, vakıf ve çarşılar inşa ettirerek şefc hale getirdi.

İstanbul’un fethi Osmanlı tarihinde bir dönüm nc Fetih öncesinde Bizans ile muhtemelen ilişki kurmu; darlı Halil Paşa ise, 31 mayısta Yedikule’de zindan temmuzda da idam edildi. Fatih Türk kökenlileri y uzaklaştırarak mallarına el koydu. Devletin kilit ı ağırlıklı olarak devşirmeleri yerleştirdi. Eski İslam in ğu toprakları Mısır’da Memlûkların, İran’da Timurlu olduğu halde, Fatih, İslam dünyasının en büyük hük rumuna geldi. İstanbul’u İktisadî, siyasî ve kültür dönüştürmek için harekete geçti; tüccarları şehre çe. cıyla vergi muafiyeti getirdi, tüccar ve zanaatkarlara tanıdı. Bir kaynağa göre Fatih’in ölümünden üç yıl ön İstanbul ve Galata’da 16 324 ev ve 3 927 dükkân var gelişmesini hızla sürdürerek 50 yıl sonra Avrupa’mı şehri oldu.
C-1 Uf’J ‘pti
’w- •
fos
YENİ FETİHLERE DOĞRU

ıtih, İstanbul’u fethine karşı olumsuz tavrından dolayı tem-: 1453’te idam ettirdiği Çandarlı Halil Paşa’nm yerine Mah-‘ Paşa’yı sadrazamlığa atadı. İstanbul’u fethetmiş bir hüküm-)larak «Roma Sezar»ı anlamında «kayser-i Rum» unvanını al-ski Bizans’ı örnek alarak, büyük bir imparatorluk kurmaya :ldi. 1454 ve 1455’te düzenlediği seferlerle Güney Sırbistan’ı; ıdan Ege Denizi’ndeki Taşoz, İmroz ve Limni adalarını aldı 5). Yeni bir Rumeli seferiyle Sırbistan Krallığı na son verdi ?)■

tih, 1460’ta Mora’yı, ertesi yıl önemli bir Ceneviz üssü olan sra’yı ele geçirdi. Daha sonra, Candaroğulları Beyliği’nin ;ezi Sinop’a girerek beyliğin egemenliğine son verdi. 1461’de, önce Uzun Hasan’a destek veren I. David Komnenos’u ye-/e uğrattı ve Trabzon’u aldı; böylece, Trabzon Rum İmpara-ğu ortadan kaldırıldı. 1462’de, Midilli’yi kesin olarak Os-ı topraklarına kattı. 1463’te, Katolik Macarlardan baskı gö-•erli Bogomil mezhebi üyelerinin de desteğiyle Bosna’yı bü-yle ele geçirdi. Bunu, Karaman seferi izledi. 1466’da, Konya ıraman’ı Karamanoğullarından aldı ve bu topraklarda Kara-Eyaleti’ni oluşturdu. Venediklilere denizde de üstünlük sağ-Eğriboz Adası’nı ele geçirdi (1470). Ardından, Alaiye’yi ya) aldı ve Alaiye Beyliğı’nin egemenliğine son verdi (1471). olu’daki egemenliğini giderek genişletmesi, Fatih’in sonun-<koyunlu hükümdarı Uzun Haşan ile karşı karşıya gelmesi-:ınılmaz kıldı.

OTLUKBELİ SAVAŞI

ih, Osmanlılara yenilen Karamanlılara yardımcı kuvvet gön-esi üzerine, önce Uzun Haşan ile uzlaşmaya çalıştı; ama bu nden bir sonuç alamadı. Bunun üzerine, bir orduyla doğuya et etti. 1473 baharında Tercan’a ulaşan Osmanlı kuvvetleri rşılaşmada Akkoyunlulara yenik düştü. Bir taktik olarak ge-ilen Fatih, 11 ağustos 1473’te, Uzun Haşan ile Otlukbeli’nde en karşılaştı. Kısa süren bir çarpışmayla Uzun Hasan’ı ağır nilgiye uğrattı. Bu savaş, Osmanlı Devleti’nin Doğu Anado-Ik büyük zaferi oldu. Savaştan sonra Akkoyunlu Devleti güve bölgedeki etkinliğini yitirdi. Otlukbeli zaferiyle Anado-mudak Osmanlı egemenliği altına alan Fatih, 1475’te, Kı-ıki Ceneviz kalelerini ele geçirdi. Aynı yıl Kırım Hanlığını nlı Devleti’ne bağladı. Üçüncü bir Rumeii seferiyle Arna-;’un büyük bölümünü denetim altına aldı (1478). îstan-n yeni bir Anadolu seferine çıktıktan kısa bir süre sonra ıs 1481 ’de, Maltepe yakınlarındaki Hünkârçayırı’nda öldü, astalığmdan öldüğü veya zehirlendiği söylenir.

KANUNNAMELERİ VE YENİLİKLER

h, yönetim, maliye ve hukuk alanlarında sonraki dönemler-/ürürlükte kalan kanunlar koydu. Osmanlı Devleti, kurulu-ı itibaren örfî hukuka geniş yer vermiş, Siyaseti sultanî, ya-idişahî, örfi Osmanî, kanunnamei sultanî gibi adlar altında hların iradesine dayanan kanunlar uygulamaya koymuştu, meğe dayanan Fatih de, büyük bir ihtimalle ulemalara (bil-hazıriatarak, kamu yönetimi, saray, ordu, ilmiye ve eğitim-n kuramlarını yeniden düzenleyen kanunları fermanlarla jğe koydu. «Kanunnamei Mehmedî», «Kanuni Kadimi Sul-rhmed Gazi» diye de bilinen Fatih Kanunnamesi, kamu gö-ve yetkiler, örf ve teşrifatla İdarî cezalar olmak üzere, ge-ıç ana bölümden oluşuyordu. Hanedandan tahta çıkanların n geleceği veya nizam-ı âlem için kardeşlerini öldürebilme-canunnamenin önemli hükümlerinden biriydi. Sadrazama ı geniş yetki, şeyhülislamlık ve kazaskerlik hizmetleri, def-
■ »*h
II. Mehmed Topkapı’dan İstanbul’a giriyor.

terdarların ve nişancıların sorumluluğu, Divanı Hümayun’un işlevi ve çalışma düzeni, Kanunname’nin belirlediği esaslara göre yüzyıllarca korundu.

Fatih Kanunnamesi’nin Viyana’daki asıi metni, ilk kez Tarihi Osmanî Mecmuası’mu eki olarak yayımlandı (1914). Ancak bazı tarihçiler 1620 tarihli bir nüshanın o dönemin özelliklerim yansıtmadığını ileri sürdülerse de, Koca Hüseyin’in Bedayiü’l-Vekayi (1961) gibi tarih eserlerinde yer alan bilgiler bu yöndeki kuşkuları sonradan büyük ölçüde giderdi. Kanunname metni karşılaştırmalı olarak 1982’de yeniden yayımlandı (İÜEF Tarih Dergisi).

DİĞER YENİLİKLER

II. Mehmed, daha çok sipahiye tımar verebilmek için mirî araziyi genişletmeyi, örfî hukuka dayanarak bazı mülk ve vakıfları yeniden devlet kullanımına almayı denedi. Eskiye dayanan vergi sistemiyle yeterli nakit sağlayamayınca yeni çözümlere yöneldi. Ayarı düşük yeni sikkeler (züyuf akçe) çıkarttı; herkesi bu yeni sikkeleri kullanmaya zorlamak için silahlı müfrezeler oluşturdu. Eski değerli sikkeleri yenileriyle değiştirme zorunluluğu getirerek hâzineye yüksek gelir sağladı. Hâzinenin gelirini artırmak için ayrıca bazı zorunlu tüketim maddelerini de devlet tekeline aldı. Özellikle tarım yapılan arazilerin sonunda sultana ait olduğu kuralını getirdi. Müsadere yoluyla elde ettiği mirî arazileri sipahilere dağıtarak toprağa bağlı asker sayısını artırmayı amaçladı.

Fatih, geniş görüşlü ve uygar düşünceli bir padişahtı. Kültür ve sanat alanında modernleşmeye öncülük ederek, Yunanca ve Latince eserlerden oluşan bir kitaplık kurdurdu. Venedik’ten getirttiği Gentile Bellini’ye sarayın duvarlarını fresklerle süsletti ve portrelerini yaptırdı. İstanbul’da bugünkü Fatih semtinde Havariyun Kilisesinin yerine Fatih Külliyesi7ni inşa ettirdi. Bu külliyede yer alan Fatih Camirnin çevresinde, yüzyıl boyunca imparatorluğun en ileri öğretim kurumlan olan medreseler kurdurdu. Matematik, astronomi ve ilahiyat alanlarındaki çalışmaları destekledi ve Os-manlı ulemalarının bu alanlarda en yüksek düzeye ulaşmalarını sağladı.

Fatih, şiir yazan Osmanlı padişahlarından biriydi. Avnî mahlasıyla yazdığı şiirler Fatih Divanı (1944), Fatih’in Şiirleri (1946), Fatih ve Şiirleri (1959) gibi adlar altında birkaç kez yayımlandı. □
HAYATINDA ÖNEMLİ TARİHLER

1432 Edirne’de doğdu (30 mart).

1444 Edirne’de tahta çıktı (ağustos).

1446 Tahttan indirilerek

Manisa’ya gönderildi (mayıs).

1451 Edirne’de ikinci kez tahta çıktı (18 şubat).

1453 İstanbul’u fethetti (29 mayıs); Çandarlı Halil Paşa’yı idam ettirdi

(19 temmuz).

1459 Sırbistan Krallığını ortadan kaldırdı.

1460 Mora Yanmadası’m Osmanlı topraklarına kattı.

1461 Çandaroğullan ve Trabzon Rum İmparatorluğu’nu ortadan kaldırdı.

1466 Karaman ve Konya’yı aldı.

1473 Odukbeli Savaşı’nda

Uzun Hasan’ı yenilgiye uğrattı (11 ağustos).

1475 Kırım Hanlığı’nı

Osmanlı Devleti’ne bağladı.

1478 Arnavuduk’un büyük bölümünü ele geçirdi.

1481 İstanbul yakınlarında, Hünkârçayırı’nda öldü (3 mayıs).
Fatih Sultan Mehmed Madalyonu