(François de salİgnac de La Mothe—),
fransız yazarı ve rahibi (F6nelon şatosu,
Perigord 1651-Cambral 1715). Çok
eski, fakat yoksul düşmüş soylu bir ailenin
çocuğuydu. Saint Sulpıce papaz okulunda okudu,
denildiğine göre 1675’te rahip oldu.
1678’de, Protestanlıktan Katolikliğe geçen
genç kızların eğitim gördüğü Nouvelles Catholiques
okulu müdürlüğüne getirildi. İlk
eserlerini (Trois Dialogues sur l’Eloquence
[Hitabet Üzerine Üç Diyalog]) 1718’de yayımlandı.
1685 Veya 1686’da, sonra da
1687’de Aunis ve Saintonge’da resmî bir
görev aldı, bu bölgelerdeki Protestanların
Katolikliğe dönmelerini gözetmekle görevlendirildi.
Dinî telkinlerde bulunacak bir
mevkide olması, Colbert ailesiyle yakın ilişki
kurmasına yolaçtı. Traite de l’£ducation
des Filles’i (Kızların Eğitimi İçin İnceleme)
[1687] Colbert’in damadı ve sekiz
kız babası olan Beauvillier dükü için yazdı.
1689’da Beauvillier, Bourgogne valisi
olunca rahip F6nelon’u oğluna öğretmen
yaptı. Bossuet’nin öğrencisi olan F€nelon,
o zamana kadar mistikliğe karşı belirli bir
eğilim duymamış daha çok metafizik ve ahlâkla
ilgilenmişti. Fakat 1688 yılının başında
da, Tanrı’ya ulaşmanın kişisel yollarıni öğütleyen
Madam Guyon ile tanıştı. Fenelon
ilkin bu öğretinin bazı yönlerini, özellikle
Molinos’un Roma’da mahkûm edilen qui6-
tisme’le (sekincilik) olan yakınlığını yadırgadı.
Fakat bir süre sonra bu öğretinin yararlı
olduğu, tehlikçli, -gibi Vgerüne^ konuların
ancak ifade aşırılıklarından, ölçüsüzlüklerinden
ileri geldiği kanısına vardı. Fakat
bu öğretiye karşı başka tenkitçiler F6nelon’-
dan daha sert davranıyorlardı. Kendini şüphe
altında hisseden Madam Guyon öğretisi
konusunda bir yargıya varılmasını istedi.
Bunun üzerine öğretiyi incelemek amacıyle
Bossuet ile Mgr de Noailles Issy’de toplandılar
(temmuz 1694-1695), Fenelon’da 1695
şubatında Cabrai başpiskoposluğuna getirilince
onlara katıldı. Issy toplantılarında görünürde
bir uzlaşmağa varıldı ise de Bossuet
tehlikeli saydığı Quietisme ile kıyasıya savaşmağa
karar verdi. Fenelon ise öğretiyi
savunmak için bir Explication des Maximes
des Saints (Azizlerin Özdeyişleri üstüne Açıklama)
[şubat 1697] yayımladı. Bu kitap,
şiddetli bir tartışmaya yolaçtı. Görünürde
Fenelon bu tartışmadan yenilmiş çıktı.
Louis
XlV’ün yaptığı baskı sonunda Papalık ma- ftherU
kamı FSnelon’un eserini mahkûm etti. Fenelon
piskoposluğunda sürgün sayıldı ve
unvanlarıyle, maaşından yoksun bırakıldı.
Fakat birkaç yıl sonra Roma’daki taraftarlarmdan
birkaçı kardinalliğe yükseldiler. I
Bunlar arasında, F6nelon’un en ateşli savunucularından
kardinal Albafai daha sonnı :
Clemens XI adiyle papa seçildi. Buna rağ- * kırrrm
men Louis XIV, F6nelon’u geri çağırmadı. ^
çünkü papalığın Fenelon’u mahkûm etmesin- İ 12° 30′
den bir ay sonra ortaya çıkan bir olay kra- J
lın şüphesini arttırmıştı: bir kitapçı Fe- j –
nelon’un haberi olmadan Telemakhos’un Ma- | ~ ‘
ceraları (Les Aventures de T616maque) adlı ■
eserini yayımlamıştı. 1694’e doğru yazıl- j
dığı sanılan, genç bir prensin eğitimi ile 1
ilgili olan bu roman Louis XIV yönetimi- | 1
ne karşı sert bir tenkit gibi görülebilirdi >
Hattâ Fenelon’un bazı çağdaşlan, bu romanda,
kralın, Madam de Maintenon’un ve
ilerigelen kişilerin hicvedildiğini ileri sürdüler.
Oysa Fenelon böyle bir şeyi aklından
bile geçirmemişti. Ayrıca siyasî durumda
bir değişiklik yapılmasını bekleyenler de.
bu romanda buldukları toplumda sağduyuyu,
adaleti, insanlığı hâkim kılacak özdeyişleri
benimsediler. F&ıelon çekilmiş olduğu piskoposluk
köşesinde ölünceye kadar onurlu
bir hayat sürdü. 1700-1712 Arasında bir
öğrencisi için yazdığı Fables (Masallar) ve
Dialogues des Morts (ölüler Diyalogu) adlı
eserlerini yayımladı, öte yandan gerek
Examen de Conscience d’Un Roi (Bir Kralın
Vicdan Muhasebesi); gerek, Les Tabi es
de Chaulnes (Chaulnes’un Masası) [17111
adlı eserler Fransa’da hükümetin ıslah edilmesi
yolunda umut beslediğini göstermek- fenerler
teydi. F6nelon’un en son eserlerinden biri,
1714’te yazılan ve 1716’da yayımlanan Lettre
sur les Occupations de VAcadâmie Française’dir
(Fransız Akademisinin Çalışmaları
Üstüne Mektup). Bu mektupta (31 mart
1693) Fransız akademisine üye seçilmesi
dolayısıyle söylediği nutukta edebiyatla ilgili
düşüncelerini geliştirdi. Hem gerçekçi,
hem mistik, heriı gözü yükseklerde, hem çıkar
gütmez bir yaratılışta olan F6nelon çelişkilerle
dolu bir kişiliğe sahipti* Siyasetteki
ülkücülüğü, despotluğa karşı duyduğu tiksinti
ile XVIII. yy. filozoflarının tutumunu
müjdeler. Fakat Fenelon her şeye rağmen
soyluluğuyle övündü. Edebiyat öğretileri ile
klasik yazar sayılır, şiir yüklü hayal gücü
ve duyarlığı ile romantizmin ilk biçimlerini
sezdirir.
— İkonogr. Fenelon’un en çok tanınan
portresi Joseph Vivien’in (Münih) yaptığı
portredir. Drevet fils bu portreyi bir gravür
haline getirdi. FĞnelon’un büstünü Cantbrai’li
J. B. Lemoyne yaptı. F6nelon’un ihtilâl
sırasında tahrip edilen mezardan yalnız
bu büst kalmıştır. Bu anıtın yerine 1826’-
da David d’Angers’in bir eseri konuldu (Cambrai
katedrali). Louis XVI devrinde, Lecomte’a
bir Fenelon heykeli yaptırıldı (fnstitut
de France). Bu heykel, Sfcvres imalâthanelerinde
bisküvi- olarak sık sık çoğaltılmıştır.