Freudenthal, Axel Olof

(d. 12 Aralık 1836, Şjundeâ, Finlandiya – ö. 2 Haziran 1911), İsveçli milliyetçi filolog. 19. yüzyılda Finlandiya’daki İsveçli azınlığa dayalı milliyetçi hareketin başlıca kuramcısı olmuştur.
1850’lerde daha öğrenciyken paniskandi-nav akıma katılan Freudenthal, bu akımın önderlerinden August Sohlman’ın yoğun etkisi altında kaldı. Fin milliyetçi akımının savlarına karşı, Finlandiya’da başat azınlık durumundaki İsveçlilerden yana ırkçı bir savunma yayımlayan Şohlman’m görüşlerini temel aldı. Helsinki Üniversitesi’nde İsveç dili ve edebiyatı profesörü (1878-1904) olduktan sonra, milliyetin her şeyden önce dille belirlendiğini, bu yüzden de İsveççe yerine Finceyi benimseyen aydınların Finlandiya’daki İsveçli topluluğu yok ettiğini öne sürdü. Ayrıca Finlandiya’nın kültürel gelişmesinin İsveçlilerin etkisinden kaynaklandığını, İsveçli öğenin yok olmasının genel bir çöküşe yol açacağını savundu. Fin milliyetçiliği akımına tepki olarak 1860’larda ortaya çıkan Svecoman (İsveç milliyetçiliği) akımı temelde Freudenthal’ın görüşlerini benimsedi.
Frey, Roger (d. 11 Haziran 1913, Nouméa, Yeni Kaledonya), de Gaulle yanlısı
Fransız siyaset adamı. Reformculuktan yana ve üstün nitelikli bir yönetici olarak tanınır.
II. Dünya Savaşı sırasında, 1940’ta Charles de Gaulle’e katılarak İtalya, Fransa ve Almanya’daki çarpışmalarda görev aldı.
1945-46 yıllarında resmî görevli olarak Uzakdoğu’da bulundu. De Gaulle’cü partinin çekirdeğini oluşturan Fransız Halkının Bir-liği’nin (RPF) önde gelen üyeleri arasında yer aldı (1945-52). Frey, Dördüncü Cumhuriyet döneminde, de Gaulle’ü yeniden iktidara getirme hareketinde ağırlıklı rol oynadı. De Gaulle yanlısı farklı ve karşıt gruplan kusursuz ikna yeteneğiyle toparlayarak Yeni Cumhuriyet İçin Birlik (UNR) adı altında birleştirdi. 1958-59 arasında bu partinin genel sekreterliğini yaptı. De Gaulle’ün iktidara gelmesinden sonra hemen her kabinede görev aldı; enformasyon (1959), içişleri (1961-67) ve devlet (1967-72) bakanlıkla-nnda bulundu. 1962’den sonra her dönem milletvekili seçilen Frey, 1974’te Ulusal Meclis üyeliğinden ayrıldı. 1983’e değin Anayasa Konseyi başkanlığı yaptı.
Frey-Wyssling, Albert F(riedrich) (d. 8
Kasım 1900, Küssnacht, İsviçre), İsviçreli botanikçi. Mikroskopaltı ölçeklerdeki öncü morfoloji çalışmalarıyla moleküler biyolojinin temellerini atmıştır.
Zürich’teki Federal Teknoloji Enstitüsü’n-de, Jena ve Sorbonne üniversitelerinde öğrenim gören Frey-Wyssling 1928-32 arasında Sumatra’daki Medan kentinde bitki fizyolojisi uzmanı olarak çalıştı. 1932’de öğretim kadrosuna katıldığı Federal Teknoloji Enstitüsü’nde 1938’den 1970’e değin botanik ve bitki fizyolojisi profesörlüğü, 1957-61 arasında da enstitünün rektörlüğünü yaptı.
Frey-Wyssling 1938’de, mikroskopla görülemeyecek kadar küçük boyutlardaki yapıların varlığını dolaylı yoldan kanıtlamak amacıyla, polarlama mikroskopundan ve ileri optik tekniklerden yararlanarak mik-roskopaltı ölçeklerdeki morfoloji araştırmalarına başladı. Bu arada, mikroskopla görülebilen yapıları inceleyen dokubilim (histoloji) ile mikroskopla görülemeyen yapıları inceleyen fizyolojik kimya gibi iki ayrı biyoloji dalının makromoleküler kimya düzeyinde birleştirilmesini savundu. Sonradan moleküler biyoloji olarak tanınan bu dalın doğuşu, biyoloji araştırmalarında elektron mikroskopunun kullanılmaya başlamasıyla (1940) gerçekleşti. Frey-Wyssling’in dolaylı yöntemlerle elde ettiği ve birçok kitabında derlediği temel bulgular, mikroskopaltı ölçeklerdeki yapıların elektron mikroskopuy-la saptanmasından sonra doğrulandı.
Freyberg (Wellington ve Munstead), Bernard Cyrill Freyberg, 1. Baron, sir
BERNARD CYRILl. FREYBERG (1942-51) Olarak da bilinir (d. 21 Mart 1889, Richmond, Surrey – ö. 4 Temmuz 1963, Windsor, Berkshire, İngiltere), II. Dünya Savaşı’nda Yeni Zelanda kuvvetleri başkomutanı ve
1946-52 arasında Yeni Zelanda genel valisi.
1891’de ailesiyle birlikte Yeni Zelanda’ya
göç etti ve Wellington College’da eğitim gördü. 1911-12 yıllarında yerel orduda askerlik yaptıktan sonra, 1913’te Amerika’ya gitti. 1914’te California’da bulunmakla birlikte, öne sürüldüğü gibi Meksika Devrimi çarpışmalarına katılmadı.
Ağustos 1914’te Londra’ya geçti. I. Dünya Savaşı’nın başlarında Anvers’ten geri çekilişte bir İngiliz deniz birliğinde görev aldı. Gelibolu harekâtında başından sonuna değin yer aldı. Daha sonra Fransa’daki çarpışmaların en şiddetlilerinin çoğuna katıldı ve Victoria Haçı nişanıyla ödüllendirildi (16
Aralık 1917). Yirmi yedi yaşında tuğgeneralliğe yükseldi; o sırada İngiliz ordusunda bu rütbede bulunan en genç subaydı. 1917-
18 yıllarında 29. Tümen’e komuta etti. Dokuz kez yaralandı ve kahramanlığı efsane haline geldi.
İki dünya savaşı arasında İngiltere’de yüksek kurmayda görev aldı ve komutanlık yaptı. II. Dünya Savaşı’nda tümgeneral rütbesiyle Yeni Zelanda Sefer Birlikleri’ne komuta etti (1939-45); 1941’de Girit Çarpışmasında Müttefik kuvvetler komutanlığı yaptı. Savaşın sonraki aşamalarında Afrika’da ve İtalya’da Montgomery ile Alexanderen komutasında savaştı. İtalya seferi sırasında Distinguished Service Order (D.S.O.) nişanına üçüncü bir şerit eklendi. 1942’de “sir” unvanı aldı.
Freyberg, 1946’da Yeni Zelanda genel valisi oldu ve bu görevde altı yıl kaldı. 1951’de baron yapıldı. 1953’te de Windsor Şatosu yönetici yardımcılığına atandı.
Freycinet, Charles-Louis de Saulces de
(d. 14 Kasım 1828, Foix – ö. 15 Mayıs 1923, Paris, Fransa), dört kez başbakanlık yapan ve 12 değişik hükümette görev alan Fransız
Charles de Freycinet, Nadar’ın fotoğrafı
Archives Photographiques. Pans
siyaset adamı. 19. yüzyılın son 10 yılında gerçekleştirilen askeri reformlarda önemli rol oynamıştır.
Politeknik Okul’dan mezun oldu. 1863’ te madenler genel müfettişliğine yükseldi. Fransız-Alman Savaşı (1870-71) sırasında, Tarn-et-Garonne ili askeri valisi olarak gösterdiği örgütsel ve yönetsel beceriyle ün kazandı ve Léon Gambetta’nın sağ kolu durumuna geldi. Yaşadığı olayları aktaran La Guerre en Province pendant le siège de Paris, 1870-71 (1870-71 Paris Kuşatması Sırasında Taşrada Savaş) adlı yapıtı 1871’de yayımlandı.
1876’da Senato’ya seçildi. Ertesi yıl Jules Dufaure hükümetinde bayındırlık bakanı oldu. Kendi adıyla anılan bir plan çerçevesinde özel demiryollarını devletleştirdi, yeni demiryolları ve suyolları inşa ettirdi. Aralık 1879’da kurduğu birinci hükümet dinsel örgütlere devlet desteği verme konusu yüzünden kısa bir süre sonra düştü.
Ocak-Ağustos 1882 arasında başta kalan ikinci hükümetinde dışişleri bakanlığını da üstlendi. Bu kez de Süveyş Kıstağını işgal karan yüzünden düştü. Bunu izleyen 17 yıl boyunca çeşitli hükümetlerde yer aldı; iki kez başbakanlık yaptı. 1887 cumhurbaşkanlığı seçiminde Sadi Carnot karşısında yenilgiye uğradı. Nisan 1888’de, 1848 sonrasının ilk sivil savaş bakanı oldu. Birbirini izleyen beş hükümetin orduda kapsamlı reformlara girişmesine ön ayak oldu. Üç yıllık askerlik hizmeti getirilmesini ve bir genelkurmay ile yüksek savaş konseyinin oluşturulmasını sağladı. Panama’da açılması tasarlanan bir kanalla ilgili mali skandal yüzünden Ocak 1893’te istifaya zorlandı. 1899’da kısa bir süre için yeniden savaş bakanı oldu. 1915-16 yıllarında devlet bakanı olarak görev yaptı.
1882’de Fransız Bilimler Akademisi, 1890’da da Académie Française üyesi olan Freycinet’nin birçok teknik ve bilimsel yapıtının yanı sıra Souvenirs, 1848-1878 (1912; Anılarım, 1848-1878) adlı bir kitabı vardır.
Freycinet, Louis-Claude de Saulces de
(d. 7 Ağustos 1779, Montélimar – ö. 18 Ağustos 1842, Loriol yakınları, Fransa), Fransız deniz subayı ve haritacı. Avustralya’nın belirli bölgelerini ve Büyük Okyanustaki bazı adaları keşfetmiştir.
1800’de Nicolas Baudin’le birlikte Avustralya’nın güney ve güneybatı kıyıları ile Tasmanya’ya yönelik bir keşif seferine çıktı. 1804’te Paris’e döndükten sonra, bu seferin haritalı bir dökümünü Voyage de découvertes aux terres australes (1807; Güney Topraklarına Keşif Yolculuğu) adıyla yayımladı.
1817’de Büyük Okyanusta magnetik alan ve okyanus araştırmaları yapmak üzere “l’Uranie” gemisiyle çıktığı sefere, denizci kılığında gizlice gemiye sokulan ve sonradan 1827’de seyir günlüğünü yayımlayan kansı Rose da katıldı. Rio de Janeiro’da bir mola verdikten sonra Ümit Burnunu dolaşan “l’Uranie”, Timor’a, Avustralya’nın kuzey kıyılarına ve Mariana ile Hawaii adalarına uğradı. Freycinet, Samoa’daki adalardan birine karısının adını verdi. Gemi Sidney’den Horn Burnu yoluyla Fransa’ya dönerken Falkland Adalarında kazaya uğ-radıysa da, gemideki bilimsel veriler ve toplanmış örnekler kurtarıldı. Freycinet satın aldığı ve “La Physicienne” adını verdiği bir Amerikan balina gemisiyle Fransa’ya döndü. Sefere ilişkin gözlemlerini 13 cilt olarak ve dört atlasla birlikte Voyage autour du monde… sur les corvettes de S.M. “l’Uranie” et “La Physicienne” (1824-44; Majestelerinin “l’Uranie” ve “La Physicienne” Korvetleriyle Dünya Çevresinde Yolculuk) adı altında yayımladı.
Freycinet Yarımadası, Avustralya’da Tasmanya’nm ortadoğu kesiminden Tasman Denizine doğru güney yönünde uzanan yanmada. Uzunluğu 23 km, genişliği 6,5 km, yüzölçümü ise 65 km2’dir. Hazards (tehlikeli bölge) adı verilen ortadaki yüksek granit kaya silsilesindeki dağ doruklarından biri olan Freycinet Dağı (613 m) en yüksek noktasıdır. Yarımada anakarayla iki kumluk dil aracılığı ile birleşir. Güney ucunun açıklarında Schouten Geçidi ile Adası, batısında da Oyster Koyu yer alır. Dağlık burun 1802’de Fransız amirali Nicolas Bau-din tarafından incelenerek haritası çıkarılmış ve onun yardımcısı Claude de Saulces de Freycinet’nin adını almıştır. 1916’da yarımadanın bir bölümü ulusal park yapılmıştır. Bu parka, Hobart’ın 185 km kuzeydoğusunda bulunan Coles Bay adlı dinlence kentinden geçerek girilir.
Freyja (Eski İzlanda dilinde “Hanım”), Kuzey ülkeleri mitolojisinde en ünlü tann-ça. Tanrı Freyr’in kız kardeşi ve dişi karşılığı olan Freyja aşk, bereket, savaş ye ölüm tanrıçasıdır. Babası Deniz Tanrısı Njörd’dür. Kutsal hayvanı domuz olan Freyja altın kıllı bir yabandomuzuna ve kimi zaman da kedilerin çektiği iki tekerlekli bir arabaya binerdi. Fölkvangar’daki büyük salonu için, savaşta ölen kahramanların yarısını seçme ayrıcalığına sahipti; öbür yarısını da tanrı Odin Valhalla’ya götürürdü. Düzenbaz tanrı Loki tarafından çalınan, ama tanrıların bekçisi HeimdaH’ın geri aldığı Brisinga men adında ünlü bir kolyesi vardı. Aesir’e(*) büyücülüğü öğretenin de hırslı ve şehvete düşkün bir tanrıça
421 Freyssinet, Eugène
olan Freyja olduğuna inanılırdı. Tıpkı Eski Mısır tanrıçası Isis ve Eski Yunan tanrıçası Aphrodite(*) gibi dünyayı dolaşıp kayıp kocasını aramış ve altın gözyaşları dökmüştür. Mardöll, Hörn, Gefn ve Syr takma adlarıyla da anılırdı.
Freyr, frey olarak da yazılır, ynovi olarak da bilinir, İskandinav mitolojisinde banşın ve bereketin, yağmurun ve günışığının efendisi. Deniz Tanrısı Njörd’ün oğludur. Başlangıçta Vanir tanrı öbeğinde yer alırken, daha sonra Aesir öbeğine katılmıştır. Kan-sı, Gymir adlı devin kızı Gerd’di. Freyr’e özellikle İsveç’te tapınılırdı. Norveç ve İzlanda’da da önemli bir yeri vardı. Freyr’in kız kardeşi Freyja aşk, bereket, savaş ve ölüm tanrıçasıydı. Yabandomuzu, bu ikilinin kutsal hayvanı olarak görülürdü. Freyr ve Freyja, ortaçağda birçok İzlanda ezgi ve öyküsünde yer almıştır.
Freyre, Gilberto de Mello, freire olarak da yazılır (d. 15 Mart 1900, Recife – ö. 18 Temmuz 1987, Recife, Brezilya), Brezilyalı sosyolog. Brezilya’nın geri ve yoksul kuzeydoğu bölgesi üzerine sosyolojik çalışmalarıyla tanınmıştır.
Yükseköğrenimini ABD’de gördü. Baylor Üniversitesi’ni bitirdikten sonra, 1923’te Columbia Üniversitesi’nde lisansüstü çalışmasını tamamladı. 1926’da Recife’te ilk kuzeydoğu bölgesi kongresini düzenleyerek, “Bölgeci Manifesto”yu yayımladı. Öteki kuzeydoğulu yazarlar Jorge de Lima, José Américo de Almeida, José Lins do Rego ve Luis Jardim de bu çabalarına katıldı.
Freyre’nin çok sayıdaki sosyolojik incelemesinde üzerinde durduğu başlıca konu, Brezilya’nın kuzeydoğu bölgesinin sosyoekonomik gelişmesi ve bu gelişme biçiminin Portekizce konuşan Afrika ülkelerine uygulanabilirliğidir. Portekiz’in Brezilya’nın keşfinden önce edindiği geniş kapsamlı Afrika-Avrupa kültür deneyiminin, Yenidünya’da, başka yerlerde de örnek alınacak başarılı bir çok-kültürlü toplum yarattığı yolundaki görüşü Luso-tropicologia olarak bilinir. İngilizce ve Portekizce yayımlanmış yapıtlan-nın en ünlüleri arasında Casa-grande e senzala (1933; Büyük Ev ve Köle Odaları), Sobrados e mucambos (1936; Malikâneler ve Gecekondular), Brazil: An Interprétation (1945; Brezilya: Bir Yorum), Nordeste (1937 ; Kuzeydoğu) ve Ordem e progresso (1959; Düzen ve İlerleme) sayılabilir. Brezilya’da ve öteki ülkelerde en çok okunan yapıtı olan Casa-grande e senzala, Ataerkil Aile Düzenine Göre Brezilya Ailesinin Oluşumu alt başlığını taşır. Sobrados e mucambos ise, kentleşme ve ataerkil kırsal toplum düzeninin dağılması süreçlerini inceler.
Brezilya’nın çeşitli üniversitelerinde sosyoloji bölümleri kuran Freyre, 1934’te ilk Afrika-Brezilya Araştırmaları Kongresi’nin toplanmasına da öncülük etti. Columbia Üniversitesi ile başka yabancı üniversitelerden onursal doktor unvanı aldı. 1949’da BM Genel Kurulu’nda Brezilya’yı temsil etti.