Güneş Yılını İlk Ölçen Alim
battani
BATTÂNÎ
GÜNEŞ YILINI İLK ÖLÇEN ALİM… MATEMATİK VE TRİGONOMETRİDE GÜNÜMÜZDE
KULLANILAN FORMÜLLERİN KÂŞİFİ…
SİNÜS, TANJANTTABİRLERİNİ İLK KULLANAN BİLGİN…
BATTÂNÎ
CABİR BİN SİNAN EL- HARRANİ Sİ
\ MUSTAFA CAMBAZ
858 yılında Urfa’nm Harran ilçesinde doğdu. Bu yüzden Cabir bin Sinan . , el- Harrani ismiyle de tanınır.
* Avrupa’da Albategnius, Albategni ya da Albatenius olarak bilinir. Astronom, astrolog ve matematikçi olan Müslüman bilim adamı, Suriye’de, Rakka ve vefat ettiği şehir olan Şam’da çalışmalar yaptı.
Batlamyus’un bazı yanlışlarını düzelterek yeni Güneş ve Ay tablolarında derledi. Güneş’in hareketlerini keşfetti, gök kürenin
bölümleri üzerine çalışmalar yaptı. Astronomideki en çok bilinen r başarılarından biri “güneş yılını” 365 gün, 5 saat, 46 dakika ve 24 saniye olarak ölçmüş olmasıdır.
5. yüzyılda yaşamış olan I aıtli astronom Aryabhata’dan kığmışız olarak, sinüsün ve kısmi olarak da tanjantın hesaplamadaki
kullanımmlannı açıkladı. Böylece modem trigonometrinin temelini attı. Gelişmiş ay ve güneş tabloları kullanarak yaptığı gözlemler boyunca, Güneş’in dış merkez kuvvetinin değiştiğini, modem astronomideki dünyanın güneş etrafındaki bir eliptik yörünge üzerindeki hareketinin eşitliğini keşfetti.
KÜRESEL USTURLABIN MUCİDÎ
İslam kültür çevresinde astronomi araç ve gereçlerinin icadı 9. yüzyılın son çeyreğinde başlamıştı.
Bunlardan bir tanesini de Battani icat etti. Atmosferde bulunan ya da yeryüzünden yükselen cisimlerin uzaklığını ölçmeye yarayan küresel usturlabı ilk o icat etti.
Uzun süre bilim dünyasında otorite olarak kabul edildi. En önemli çalışması olan “el- Zic” yani Gezegenler Çizelgesi adlı eseri, Plato Tibimitus tarafından 1116 yılında Latince’ye çevrildi. 57 bölümden oluşan bu eser, Avrupa astronomisinde büyük bir etki bıraktı. Kopemik, 700 yıl sonra kitabında Battaniye olan minnetini dile getirdi ve bir çok yerde ondan alıntılar yaptı. Modem dünya da bilim dünyasına katkılarından dolayı Battaniye hürmetini, saygısını gösterdi ve Ay’daki bir bölgeye Albategnius ismini verdi.