İLKYARDIM 
Acil vakaların hastane dışında değerlendirilmesi ve ilk müdahalenin yapılması için çeşitli yardım birimlerine başvurulabilir. Kazaya tanık olan kişilerin ilkyardım bilgisine sahip olması acil müdahalenin etkinliğini artırmaktadır; vakit kaybetmeden acil yardım birimine haber vermek ve durumun ağırlaşmasını önleyecek basit müdahalelerde bulunmak, yaralının yaşama şansım büyük ölçüde yükseltecektir.
Hayatî tehlike söz konusu olduğunda, acil vakalara hastane dışında ‘yapılacak ilk müdahale, aralarında mutlaka bir de doktor bulunan reanimasyon ekiplerinin en kısa sürede yaralıya ulaşması esasına dayanır. Bu ekip, ambülans veya başka bir araçla olay yerine gelerek, vakit kaybetmeden hasta veya yaralının acil tedavisine başlar. Ancak, bu müdahale şekli yalnızca en ağır vakalar içindir, bütün acil durumlarda uygulanmaz. Acil yardımın gerektiği şekilde uygulanabilmesi için vakaların ciddiyetini belirleyip, en uygun müdahalenin zamanında yerine ulaşmasını sağlayan çok yönlü bir sisteme ihtiyaç vardır.
ACİL YARDİM SİSTEMİ
Her ülkede, özellikle, az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde mükemmel bir acil yardım sistemi yoktur. Buralarda acil yardım, ancak hastanelerin acil yardım servisleriyle sınırlıdır. Acil yardıma ihtiyacı olanların şu veya bu şekilde oraya gelmeleri veya getirilmeleri gerekir. Buna karşılık, sanayileşmiş zengin Batılı ülkelerde mükemmel bir acil yardım sistemi vardır. Örnek olarak Fransa’yı ele alabiliriz.
Fransa’daki acil yardım sisteminin birçok acil yardım birimi bulunmaktadır. Bu birimlerden en önemlisi, 24 saat aralıksız hizmet veren SAMU’dur (Service d’aide medical urgente, «Acil Tıbbî Yardım Servisi»), Bu servis 15 no’lu telefondan ücretsiz olarak aranabilir. Telefon memurları görevli hekimler aracılığıyla çağrıyı değerlendirerek, acil yardım talebine uygun cevabı verirler. Olay yerine reanimasyon servisi gönderilmesine de görevli hekim karar verir.
«Gezici Acil Yardım ve Reanimasyon Servisleri» (Services mobile d’urgence et de reanimation, SMUR) özel donanımlı ambulanslarla olay yerine giderek, ciddî şekilde yaralanmış hastalara hastane öncesi reanimasyon müdahalelerinde bulunur. Hastanelere
bağlı olarak çalışan bu servislerde her zaman bir de hek_r ‘ -durulur. Bağlı bulundukları acil tıbbî yardım servislerr.v. iletişim halinde olan gezici servisler, ambulanslardaki te.; .z… ya telsiz telefonlar aracılığıyla haberleşerek görevlendir—: ;
Uzman ilkyardım görevlileri itfaiyecilerden, Kızılhaç per;:’ -den veya sivil savunma görevlilerinden oluşur. Bu kişi-:: : ‘ ilkyardım müdahalelerini uygulaycak şekilde eğitilmiş::: : ~ Fransa’ya dağılmış bulunan ilkyardım üniteleri, basit ac_ : larda veya hayatî tehlike bulunan vakalarda gezici sağlık t .•, ~ linceye kadar gereken acil yardımı uygulamaktadır.
Acil vakaların ilk tedavisinde, eve gelerek gerekli mü;:.’—; ri uygulayan pratisyen hekimlere de büyük görev düşmekti ; şamı tehdit eden bir durum söz konusu olduğunda prat: ~ kim «acil tıbbî yardım servisi»ni arayarak yardım ister. “: : merkezlere uzak bölgelerdeyse hekimlerle itfaiyeci ek: vererek, acil yardım ekibi gelinceye kadar hastayı hayata r.~ ya çalışırlar.
Fransa’da pekçok şirketin özet ambulansı bulunmaksa ambulanslar hastaların evden hastaneye veya bir hastane;; * başkasına nakledilmesini sağlayarak acil yardımda göre . i–‘. Bu araçlar daha çok, hastanın durumu kontrol altına alınır tî tehlike ortadan kalktığı zaman devreye girer.
Hastanelerin acil servisleri ve reanimasyon servislerinde, a: : -mun tanısını destekleyen radyografiler ve biyolojik testÎK -‘ diktan sonra, tedaviye yönelik uygulamalar gerçekleştirir :; ~ hî müdahale ve tıbbî tedavi gibi). Daha sonra hastalar, has:;-. -rıylailgiliacilbakımvetedaviyieniyişekildegerçekleştire:; ; nanım ve personele sahip hastanelere sevk edilir. Günün.:: -, uygulama, durumu ciddiyetini koruyan hastalan en yakır. ~ neye değil de, daha uzakta da olsa gerekli donanıma sahip r: ~ neye sevk etmek yönündedir. Bu karar, «acil tıbbî yardımsa” ; doktoru tarafından verilmektedir.
Acil yardım: hızlı ve etkin müdahale!
«Acil tıbbî yardım servisi»ne ulaşan acil yardım çağns: z – ■ bir titizlikle incelenir. İlk aşamada en önemli nokta, açık ve • = adresin alınmasıdır. Telefonla çağrıyı alan eğitilmiş bir g;:t durumu ilgili hekime bildirir ve hekim de kısa sorular sorar: • r rumun hayatî önem taşıyıp taşımadığına karar verir.
Acil yardım çağrılarına verilen cevaplar, durumun ağırhf-T-mevcut koşullara göre belirlenir. Bazı durumlarda, hekimır. tılanlara göre telefonda verdiği tıbbî öneriler yeterli olur. Be; : rumlardaysa, görevli hekimin, nöbetçi pratisyen hekime vermesi gerekebilir. Mesela, hasta yakını, aile hekimine uk§; ~-mışsa, nöbetçi hekimin eve giderek acil tedaviyi yapması ge:; -Hastanın çeşitli testler için hastane veya kliniklere götüru_~ : gerekiyorsa, özel ambulanslardan yararlanılır. Trafik kazz’ı:.’ dan sonra, kazazedede, görünen önemli bir yaralanma clr.i. dahi, bir yardım ekibinin olay yerine gönderilmesi zorun!-:. Bu gibi durumlarda çoğunlukla, başta, itfaiyeciler olmak izz.-.–. ilkyardım görevlilerine başvurulur.
«Acil tıbbî yardım servisi»nde görevli hekim hayatı tehdit; ::’ bir durumdan şüphelendiği zaman, mutlaka olay yerine «g=; servis»in reanimasyon ekiplerinden birini gönderir. Ekip ya -fon görüşmesinin hemen ardından, veya olay yerine daha ;r . ■ ulaşmış ilkyardım görevlilerinin, ambulansınların veya hekr-: rin durumun ciddiyetinin arttığını haber vermelerinden s::”-gönderilir. «Gezici servis» reanimasyon ekibinin temel azz-i hastanm kaza yerinden hastaneye nakli sırasında solunum ve ; laşım işlevlerini destekleyerek onun hayatını kurtarmaktır. £.• -: «acil tıbbî yardım servisi»yle sürekli haberleşerek hastayı nak.-rasmda gözetim altında tutar. Bu arada, hastanın geleceğini er., den haber alan hastane, tedavi için gereken araç-gereç ve ilatl: hazırlığını tamamlayacak zamanı bulmuş olur. Bu sistemin et: -olabilmesi için vakit kaybetmeden yardım çağrısında bulunn: ve uzman ekipler olay yerine ulaşıncaya kadar bazı basit ilk;;:’ dım uygulamalarını gerçekleştirmek gerekmektedir.
ANÎ ÖLÜM
Kalp ve dolaşımın durmasına bağlı ölüm vakaları arasında ; . . alınan anî ölüm, kalbin elektriksel etkinliğinin anî olarak bozuir^ sına veya «karıncık fibrilasyonu»na (karıncık kasılmalarının yer ni düzensiz titreşimlere bırakması sonucu kalbin pompa işleve yerine getirememesi) bağlıdır. O ana kadar sağlıklı bir yaşam s_.’-müş genç insanlarda bile bu durum anîden ortaya çıkabilir. Has:: nın yaşama şansı, acil yardımın vakit kaybetmeden uygulanma;. na bağlıdır. Bu durumda, hayatta kalmayı sağlayabilmek için, ” ‘ acil yardım zincirinin halkalarını teker teker birbirine eklemek gz-
Kırıma haç veya kırmızı ay
işareti, acil yardım veya cankurtaran simgesidir.
Haitili mültecilerin kampındaki bir hastane (Küba, Guantanamo’da bulman Amerikan askerî üssü). Kızılhaç ve Kızılay gibi yardım •^’jluşlan, savaşlar veya doğal afetler gibi acil durumlarda, tıbbîyardım üniteleriyle yardıma koşar.
alkası, anında acil yardım çağrısında bulunda bulunanların solunum ve kalp durmasını . tıbbî yardım servisi»ni durumdan haberdar ardım ekibini beklerken yapılacak ağızdan ve kalp masajı uygulamaları ikinci halkayı la yapılmadığı takdirde, hasta kalp durması-limasyonla hayata dönme şansını yitirebilir, ası, defibrilasyondur; bu amaçla «defibrila-t göğüs kafesi üzerine yerleştirilir ve elektrik cık fibrilasyonunun normal kalp ritmine dö-lır. Dördüncü halka, «acil yardım ekibi»nin eanimasyon uygulamasından oluşur, ekilde kurulduğu takdirde, karıncık fibrilas-nin yaşama şansı yükselir (% 30), oysa zin-iri eksikse veya gecikmeli olarak uygulana->ı çok azalır (% 5’ten az).
ZALARI
öncelikle alınması gereken önlem «ikinci bir ;elmesini önlemek için kaza yerini işaretle-çevresini ışıklı levhalarla çevirmek veya ara-. yakmak yoluyla yeni kazaların olmasını ve ğırlaşmasını önlemek mümkündür. Ayrıca, eraklı sürücülerin yeni kazalar yapmasını da
tınması
ralanan kişi bilincini kaybetmişse veya şid-n yakınıyorsa (bu, omurga kırıklarının belir-inlemleri almadan yerinden oynatılmaması şunsuz bir şekilde yerinden kaldırılması, kı-etmesine ve omuriliğe zarar vererek kalıcı asına neden olabilir (kolların ve/veya bacak-;öre dörtlü veya ikili felçler görülebilir). Bu şınması yetkili kişilere bırakılmalıdır. Yaralıda baş, boyun ve gövdenin aynı eksende kal-[erek, öne arkaya eğilmeler ve dönme hare->a zarar verme riski büyük ölçüde azalacak-bulunduğu yerde yaralının hayatı tehlikede yanmakta olan bir araç içindeyse), sayılan ılduğunca uymaya çalışarak yaralının taşın-ıak gereklidir.
durdurulması
ide kanayan bir yarası varsa, yaranın buiun-1e temiz bir bezle baskı yaparak kanamayı k gerekir. Bu basit müdahaleden sonra, dene-lan saptanacak bir bölgeye turnike yerleştir-ı kontrol altına alınabilir.
lirler
büyük bir bölümü, önlenebilecek veya en iararlar azaltılabilecek niteliktedir. Alınacak hazaların önüne geçmek günümüzde büyük bir a tekerlekli taşıt sürücülerinin kask takma zo-liği açısından gerekli bir önlemdir. Çok sık gö-ırı sonrasından oluşan sakadıklann çoğundan avmaları, kask sayesinde çok daha az zarara
yol açmaktadır. Aynı şekilde, araba içinde takılan emniyet kemeri de, alnın şiddetli bir şekilde çarpması sonucu oluşan travmaların engellenmesini sağlamaktadır. Bu kurallara uyulması, alkollü araba kullanımının önüne geçilmesi ve aşırı hızdan kaçınılması halinde, ciddî trafik kazalarının sayısı büyük oranda azalacaktır.
Bazı basit müdahalelerin uygulanması ve gerekli yardımın çağrılması, yaralıyı kurtaracak acil yardımın hızını ve etkinliğini artınr. Birkaç saadik bir çalışma, acil yardım gerektiren durumlarda hayat kurtarmayı sağlayacak bilgiler edinmemize yeterli olacaktır. □
İLKYARDIM UYGULAMALARI
Anîden fenalaşan, bilincini kaybetmiş gibi görünen veya bir kaza sonrasında yerde yatar durumda bulunan bir kişiyle karşılaşıldığında, belirli bir sıraya göre müdahale etmek gerekir, ilk aşamada yaralıyla konuşmaya çalışmalıdır; bunun için hafifçe omuzlarını sarsarak yaralıya yüksek sesle «iyi misiniz? Cevap verin!» denebilir. Eğer yaralı size cevap verebiliyor veya işareder yapabiliyorsa, açık bir yarası olup olmadığını kontrol ettikten sonra onu bulduğunuz konumda bırakmanız gerekir. Ancak, bulunduğu konumda hayatî tehlike söz konusuysa, yaralı gönderilmeye çalışılmalıdır. Yaralının durumunda hiçbir düzelme olmuyorsa, vakit kaybetmeden acil yardım çağnlmalıdır.
Yaralı ilk andan itibaren sorulanlara cevap vermiyorsa, hiç beklemeden acil yardım çağnlmalıdır. Yardım beklerken yapılacak ilk müdahaleler bellidir: yaralının çenesi yukanya kaldırılarak solunum yolları serbest hale getirilmelidir (1); göğsün inip kalktığı izlenerek ve ağızdan çıkan havanın sesi dinlenerek kişinin soluk aldığından emin olunmalıdır; en az beş saniye süreyle şahdamarlarında (karotis atardaman) nabız aranarak (2) nabız veya solunumun durup durmadığı araştırılmalıdır.
Yaralı soluk alıyorsa, ama sorulanlara cevap vermiyorsa, yan tarafına yatırılarak en güvenli konumda kalması sağlanır (3). Yaralı bilinçsizse ve soluk almıyorsa, hava yollarının açık kalmasını sağlayarak (4) ağızdan-ağıza yöntemiyle sunî solunum yaptırmak gerekir (5).
Yaralı bilinçsizse, soluk almıyorsa ve hiçbir nabız ele gelmiyorsa solunum ve kalp durmuş demektir. Bu durumda, hem solunumu, hem de dolaşımı desteklemek için sunî solunum ve kalp masajı (6) uygulamak gerekir. Hava yolları açıldıktan sonra ağızdan-ağıza sunî solunum ve kalp masajı bir arada uygulanır; her ikisini de aynı kişi uygulayacaksa, göğüs kafesine yapılacak her on beş masaj arasında iki solunum, iki kişi bulunduğu takdirdeyse, beş kalp masajına bir solunum yapılmalıdır.
İlkyardım uygulamaları. Hava yollarının açılması (1), dilin ağzın arkasına düşmesini önleyerek havanın akciğerlere ulaşmasını sağlar. Bunun için bir elle yaralının alnı tutulurken, diğer elle çene yukanya doğru çekilir. Şahdamarlardan (karotis atardaman) nabız alınması (2) yeterli bir dolaşımın bulunduğunu gösterir. Bilinçsiz hastalann hepsi fotoğrafta görüldüğü şekilde yan taraftan üzerine yatınlmalıdır (3), aksi takdirde, yaralının boğulma tehlikesi vardır. Ağız-ağıza yöntemiyle 12 üfleme yapılarak (4-5) akciğerlerin sunî solunumu sağlanabilir. Kalp masajında (6) göğüs kafesi üzerine kuvvetlice bastırarak, göğüs kemiğinin belirli bir bölgesini 4-5 cm kadar aşağı itmek gerekir. Kalp masajı dakikada 80 kez olacak şekilde uygulanmalıdır.
AYRICA BAKINIZ
– :3-w alkolizm
– .bjvksu cerrahı
– sağlık • Ma tıp
İtfaiyeciler, yangında yardıma koşan profesyonel insanlar olduklan için bazı ülkelerde «acil yardım ekibi» gelinceye kadar yaralının yaşamasını sağlayabilmek üzere hizmete koşulmaktadır.