İNCİL
Yeni Ahit de denen İncil, Hıristiyan inancına göre Tann’nın oğlu ve insanlığın kurtarıcısı Nasıralı İsa’nın yaşamını ve yaptıklarını anlatan kitap demektir. Büyük bir olasılıkla 70-100 yıllan arasında, o dönemde Roma İmparatorluğu’nda yaygın olarak konuşulan Yunancayla kaleme alman ve yepyeni bir edebî türde karma bir eser olan Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri, dinî ve ahlakî öğretiyi, bu yeni inanca bağlanan çeşitli cemaatlere yaymayı görev edinmişti
«Müjde» anlamında Yunanca euaggelion kelimelerinden gelen «İncil» terimi, özellikle MÖ III. yy’dan itibaren Helenistik dönemde dinî bir renge bürünür: bir imparatorun tahta çıkış haberi (dünyaya refah ve barış getirmek için gelen tanrısal bir öze sahip bir varlık) ve bunu izleyen kutlama ve şenlikler «müjdeler»i oluşturur.
Yeni Ahit’te daima tekil olarak kullanılan Müjde, gerek İsa’nın bizzat kendisinin açıkladığı, gerekse onunla ilgili Müjde’yi ifade eder: bütün boyutlarıyla ve bütün insanlar için, İsa’da cisimleşen kurtuluşla ilgili olduğu kadar, bunun tanığı olan Hıristiyan vaazıyla da ilgilidir. Yeni hükümdarlann tahta çıkışı birbirini izleyen İncillere yol açarken, Yeni Ahit, birçok bakımdan Roma imparatorlarının hırslarının önünde bir karşı model oluşturan tek bir İncil tanır.
Başlangıçta İncil, İsa’nın kelâmını ve onunla ilgili r ruyup aktaran ilk Hıristiyan toplulukları arasında aj bir vaaz biçiminde yayılmıştır. Yeni bir edebî tür ha lerde bir araya getirilen sözlü ve yazılı bu söylence] yaşamı, onu ölüme götüren bir dram biçiminde aı Isa’nın dirildiğini doğruluyordu. Bu metinlere ancak. İncil adı verilmiştir.
KAYNAKLAR
Hıristiyan inancı temel alınarak yazılmış olan İncili yaşamı, çektiği çileler ve dirilişi bir vakayiname biçimi ve Tann’nın onun bedeninde harekete geçtiğinin tan lanır. İnciller insanları imana getirmeyi amaçladıkları açıları nesnel tarihten çok uzaktır. Gene de ortaya çık koşulların damgasını taşırlar: her İncil, içinden çıktığı gereksinimleri ve sorunları hesaba katılarak, tam da için yazılmıştır: bu yüzden her İncil, İsa’nın yaşamını yazıldığı zamanın ve mekânın ışığı altında yorumlam
Sinoptik İnciller ve Yuhanna İncili
Bir bütün oluşturduğu ileri sürülebilecek benzerlil lerinden ilk üç İncil (Matta, Markos ve Luka) «sinop lerden oluşan bir bütün)» olarak adlandırılır. Her üçü tarih sırası izlenir ve olaylar aynı coğrafî sınırlar iç Isa’nın Tann’nın elçiliğine seçilmesinin hazırlıklara onun Celile’de yaşadıkları, Kudüs’e yolculuğu, dah çektiği çile ve dirilişi anlatılır. Bu genel çerçeve içine özel öykülerin sıralanışı ve kümelenişi çoğu zaman b kındır. Bir araya getirildikleri derlemelerde («sinopsi ma yapılabilmesi için yan yana üç sütun halinde dizi
Bununla birlikte üç sinoptik İncil’in içeriği noktas aynı değildir: bazı pasajlar sadece Matta ve Markos yer alırken, her metin kendine özgü öğelere sahiptir. I ilk yazılan Markos İncilı’nin Matta ve Luka tarafmd; edilmesinden ve bu iki azizin bu ilk İncil’den yararla ileri geldiği ifade edilir. Matta ve Luca ayrıca Q kaynî ca «kaynak» anlamına gelen Ouelle’den) olarak bilin naktan da yararlanmışlardı ama her biri kendine özg de dayanıyordu.
Yuhanna İncil’inde, farklı bir coğrafya ve tarih sırale lür: İsa kâh Celile’de, kâh Yahudiye’de yaşamakta ve öğretisini yaymaktadır, Tann’nın elçiliğiyse bir yıl değ rer. Üstelik bu Incil’de özgün temalar geliştirilmiş ve İs ceden inceye işlenmiştir. Yuhanna İncil’i diğer üç İne bağımsız bir çevre içinden çıkmıştır.
Matta, Markos, Luka ve Yuhanna Hıristiyan gelem yazarlarına, İncilcilere verdiği isimlerdir. Resullerin İşi da adları geçen Markos ve Luka ilk Hıristiyan kilisesin ri olarak kabul edilir; Matta ve Yuhanna ise, İsa’nın ti ve aynı adları taşırlar. Aslında İnciller, çok çeşitli oluş rinden geçmiş ortak eserlerdir. Günümüzdeki araştım lerin gelenekte kabul edilmiş yazarlarından çok, son re gerçekleştiren gruplara yöneliktir.
YAZILIŞTAKİ ÇEŞİTLİLİK
Her biri özgün bir eser olan İnciller, İsa’nın tutku \ öyküsü ve daha önceki olayların etrafında örülen orta! dokusuna sahiptir. Bu dokuda birbirinden farklı pek ço iç içe geçmiştir.
Anlatı yöntemleri
Mucize öyküleri çağın Yahudi ve pagan dünyasından tinlerde görülen şemayı izler ve her İncil’in İsa’nın k< savaşını kendi tarzında sunmasına olanak verir.
Tartışma öyküleri İsa muhalifleriyle tartışırken gösteı ren ve ibadet usullerine, İsa’nın esas misyonuna ilişkin taya koyar. Yuhanna bunlara, içinde istihza ve yanlış a da yer verilen karşılıklı konuşmalardan ibaret rastlantı eklemiştir.
Meseller çoğunlukla, dinî ve ahlakî öğretisini daha ca için bizzat İsa’nın anlattığı, hayalî öykülerdir. Bunlar, j şamda olan bitenler ve gündelik yaşam sahneleri içind ğe yepyeni bir gözle bakarak, insanlar arasında Tanrı’n tındaki esrarın kavranmasını sağlar. Matta ve Luka inci, açısından çok zengindir ve Yeni Ahit’te bunlardan kırk 1< tanmıştır. Öte yandan İsa’nın öğretisi, Matta ve Yuhan rindeki Söylevler’de yeniden oluşturulmuştur.
Incil yazarları ve peygamberler
(Kel Charles’ın Incil’i, IX. yy; Millî Kütüphane. Paris). Isa’nın çevresinde Işaya. Danyal, Yeremya, Hezekiel peygamberler ve Vahiy bölümünde kendilerine yakıştınlan simgelerle Incilyazarlan sıralanmıştır: Yuhanna (kartal), Matta (insan), Luka (öküz), Markos (aslan).
ta’ya göre İncil
il’de Isa’nın yaşamı ve Tann’nın elçisi olduğu farklı tema-nen altı uzun söylevle anlatılır. Dağ’da vaaz (Bap 5-7), rin gönderilişi üstüne söylev (Bap 10), meselli söylev , toplum yaşamı üstüne söylev (Bap 18), Ferisilerle ilgili 5ap 23) ve son zamanlar üstüne söylev (Bap 24-25). bölümünde, kral Hirodes’le şiddetli bir çatışma biçimin-n doğumu ve çocukluğu anlatilır (Bap 1-2). Çile öyküsü ektiği acıları ve ölümünü dile getirir (Bah 26-27). Diriliş ıvarinin misyonunun çıkış noktasıdır (Bap 28). ide sadece Eski Ahit’in metinleri bulunan ilk Hıristiyan-arı Isa’nın ortaya çıkışının ışığı altında yeniden değerlen-du olayı yorumlamak için bu eski metinlerden yararlanır-ta Incil’i bu konuda hepsini geride bırakır: bu Incil’de İsa, beklediği ve yaşamıyla Kitabı Mukaddes’i tamamlayan larak gösterilir «yasayı ve peygamberleri» yorumlayan ve dayanan ve Tann’nın yargısı önüne konulan yeni bir ita-li öneren bir Rab olarak temsil edilir. Bu Incil, Suriye’de î doğru Yahudi kökenli bir Hıristiyan topluluğu içinden /e bu topluluğa adanmıştır.
rkos’a göre İncil
erin en kısası olan bu Incil, özellikle sade yapısıyla da di-den ayrılır. Olayların gelişmesinde birçok dramatik öğeye ır: İsa’nın başlangıçta gizli olarak kalması gereken gerçek ne ilişkin «Mesihlik sırrı» daha ilk baplarda belirtilen düş-uı komplosu ve tilmizlerinin Isa’nın misyonunu ve kade-ayamamaları. Bu İncil, kitabın girişinde de (1.1) belirtildi-onun İsa, Tann’nın oğlu olduğunu ve anlatılan öykünün taki ölümüne kadar onun yolunu izlediğini (Bap 8.27-16.8) neden önce «İsa kimdir?» sorusunu ortaya koymaktadır 8.2 6).
ın kimliği hemen kavranamadığmdan, anlatılan öyküyle ravaş açıklığa kavuşturulmuştur.
, bir edebî tür olarak, Markos’un eseridir; Markos’un kita-ıa’da pagan kökenli bir Hıristiyan topluluğu için 70’li yıl-azılmıştır.
ca’ya göre İncil
ncü Incil, ikinci bölümü Resullerin İşleri’ni içine alan bir birleşmiştir. Kitabın tamamı, Luka’nın izlediği yöntemi lığı bir girişle başlar (Luka 1.1-4): Luka belgelere dayanan ıstiyan inancım derinleştirmeye yönelik düzgün bir yapıya uş bir öykü anlatır. Anlatılan olaylar zamana ve mekâna da-ılmıştır: Incil bölümünde, Tann’nın daha önceki vaaderi-rçekleştiği andaki Isa’nın yaşadığı dönem ve merkezi Ku-m çok sınırlı bir mekân anlatılmakta, Resullerin tşleri’ndey-se’den ve Kudüs’ten, imparatorluğun başkenti ve o çağda mn son sınırı olarak bilinen Roma’ya kadar uzanan bir coğ-ian söz edilmektedir.
,a Incili’nde Markos’un anlattığı genel çerçeve, Isa’nın Ku-gelişini öne çıkartacak biçimde değişikliğe uğramıştır. Bu İncil yazarının tüm özgünlüğünü ortaya koyduğu ve en
sevdiği temaları geliştirdiği bir bölüm (Bap 9.51-19.27) içinde yer alır: maddî zenginlikler karşısında alınacak tavır, yoksullara ve gariplere kucak açan Tann’nın merhameti ve esirgeyiciliği, imana çağrı ve kuruluşun evrensel karakteri Luka’nın en çok üstünde durduğu temalardır.
Giriş bölümünde İsa’nın doğumu ve çocukluğu, Vaftizci Yah-ya’nınkiyle paralellik kurularak anlatılır (Bap 1-2). Incil’in sonunda İsa’nın çilesinin ve dirilişinin anlaülmasından sonra göğe yükselişinin öyküsü verilir (Bap 24.50-52).
Bu Incil’in MS 90 yılına doğru pagan kökenli bir Hıristiyan topluluk için yazıldığında kuşku yoktur.
Yuhanna’ya göre İncil
Yuhanna’nın Incil’i; düzenlemesi, içeriği, kelime seçimi ve üslubuyla daha önceki üç Incil’e kıyasla derin bir özgünlükle kendini gösterir.
ilk bölüm (Bap 1-12) «alamet» olarak geçen yedi mucizenin ve Isa’nın kıssadan hisseye dayanan uzun söylevlerinin etrafında eklemlenir. Burada Isa «hayat ekmeği», «iyi çoban» ve «dünyanın nuru» olarak gösterilir, ikinci bölüm (Bap 13-21), İsa’nın çilesi ve dirilişiyle ivme kazanırken, Isa’nın şakirtlerine veda söylevi de geniş bir yer tutar (Bap 13-17). Isa’nın tutuklanması, yargılanması ve ölümüyle ilgili olaylar örgüsü sinoptik tncillerdekine yakındır.
Bu İncil, bütünlüğü içinde, İsa’nın önce dünyamn, sonra da kardeşlerinin önünde kim olduğunu açıklar. Isa kendisini gönderen Baba’yla çok yakın ilişkiler içindeki Oğul’dur. Giriş bölümünde (1.1-17) Isa, başlangıçtan beri var olan Kelâm’ın cisimleşmiş ve tartışmalara yol açan biçimi olarak sunulur. Bütün bu kitapta çarmıhla sonuçlanan yargılanmadan söz edilir. Burada haç, Isa’nın yükseliş saati ve zaferi olarak tasvir edilmiştir: bu da onun gerçek kimliğinin ortaya çıkmasıdır.
Dördüncü İncil uzun bir olgunlaşma döneminin ürünüdür. Suriye ve Anadolu’da yaşayan topluluklar için yazılmıştır ve kesin biçimini I. yy sonunda aldığı sanılmaktadır.
İncillerin getirdiği kurallar
İnciller farklı kaynakların ve belgelerin gelişigüzel yığıldığı kitaplar değildir. Her bir Incil, İsa’nın kişiliğini anlamayı ve yorumlamayı görev bilen dinî bir eser oluşturur. İnciller başlangıçta kiliselerde yüksek sesle okunmuş, başka bir deyişle çıktıkları yerlerde insanları imana getirmek için kullanılmışlardır. Daha sonra bir araya getirilerek II. ve IV. yy’lar arasında saptanan bir kurallar derlemesinin içine alınmıştır.
Bu yazılan güvenilir kaynak olarak kabul etmekle, Hıristiyan toplulukları bir yandan çeşitliliğe hak tanırken, bir yandan da bunun sınırlarını belirlemiştir. Gerçekten de, başka İnciller de yazılmış (özellikle I ve V. yy’lar arasında) ama Yeni Ahit içine girememişlerdir. Bu İnciller arasında en önemlileri 90’a doğru Aramca yazılan İbranî Incil’i, 150’ye doğru oluşturulan gnostik (bilinirci) eğilimli Mısır Incil’i ve II. yy ortalarında Yunanca olarak yazılan Yakub İncili’dir. Kilisenin kabul etmediği bu İnciller, gene de oldukça uzun bir süre Hıristiyanların muhayyilesini etkilemişlerdir. □
Isa Zeytin Bahçesi’nde.
Andrea Mantegna’nm eseri (Vatikan Müzesi, Roma).
İNCİLLERDE İSA’NIN DOĞUMU
Bütün dünyada geleneksel inanç ve figürlerle kutlanan Isa’nın doğumu, iki Incil’de farklı biçimde anlatılır. Matta’nın öyküsü dramatiktir ve gerçek kralın kim olduğu sorusuna dayanır: Hirodes mi, yoksa îsa mı? Buna karşılık Luka, Vaftizci Yahya ile Isa’nın çocukluğu arasında bir paralellik kurarak, her biri Tann’nın bağışladığı kurtuluşun tarihinde bir dönemi temsil eden iki çocuğu anlattığı neşeli bir öykü ortaya koyar.
Doğudan gelen kahinlere yol gösteren yıldız, Mısır’dan kaçış, Beytül-lahim çocuklarının öldürülmesi temaları Matta İncilinde yer alırken, meleklerden ve çobanlardan Luka’da söz edilir. Kâhinlerin isimleri veya ahırdaki hayvanlar gibi diğer öğeler, Kilise’ce tanınmayan İncillerden veya Hıristiyan folklorundan gelmiştir.
Isa ve Fahişe, Lorenzo Lotîo’nun eseri (Louvre Müzesi, Paris). Günahkâr kadım yargı famayı reddeden Isa şöyle der:«Htç günah işlememiş olan ona ilk taşı atsın.»
AYRICA BAKINIZ
► EHSl din
► lB.jNsı.1 Hıristiyanlık
► [b.a_nsli ilahiyat
► iSÂNSLl Isa
– İSMİ Katoliklik
► ibİNsli Kitabı Mukaddes
