İŞARETLEŞME

i. (işaretleşmek’ten işaret- leş-me). Uzak bir yerden bilgi vermek için özel bir düzene göre çeşitli işaretler kullanma. — Ask. İşaretleşme araçları, savaşta kullanılan her türlü yardımcı muhabere aracına verilen ad. (Bk. a n sİk l.) || İşıkla işaretleşme, savaşta kısa mesafeyle haberleşmek için kullanılan ve ışıklı işaretlerden yararlanan muhabere usulü. Bk. a n sİk l. — Denize. İki gemi veya bir gemi ile bir kıyı istasyonu arasında görerek yahut işiterek yapılan haberleşme. (Milletlerarası işaret kitabının esaslarına göre yapılır.) — Telekom. Bk. a n sİk l. — a n sİk l. Ask. İşaretleşme araçları arasında şunlar sayılabilir: kolla işaretleşme (fi- lamalı veya filamasız): panolarla işaretleşme (uçakların iniş ve kalkışında kullanılan işaretleşme panoları); ışıklı fişeklerde işaretleşme (bileşimi ve renkleri kurallarla tayin edilmiş işaret fişekleri, havaî fişekler, Bengal ateşi); sesle işaretleşme; posta köpekleri; posta güvercinleri v.b. Birinci Dünya savaşı sırasında çok kullanılan ışıkla işaretleşme, pille beslenen bir ışık kaynağından projektörlerle tek taraflı yayım yapmağa dayanıyordu. Oysa ışıldaklar. tıpkı telgraf gibi, mors alfabesiyle alıcı ve verici olarak haberleşmeyi sağlı
yordu. Düzenlemesi güç olmakla birlikte bu cihazlar, özellikle mevzi muharebesinde, uzak mesafeli haberleşmede çok iyi sonuçlar veriyordu. Radyo ile haberleşmenin yaygınlaşmasından sonra bu âletler kullanılmaz oldu. — Telekom. Atası Chappe’ın optik telgrafı olan semafordan flamaya, her tür fenere ve insanın kollarıyle vereceği işaretlere kadar işaretleşmenin birçok şekli vardır. Demiryollarında sabit işaretler (semaforlar, diskler, değişik renkte ışıklar v.b.) ve bazı hallerde özel işaretler (lama, fişek) kullanılır. Turizm, önce yol kenarlarına konan sınır taşları, sonra kavşak, tehlikeli viraj ve keskin inişleri yolculara (özellikle otomobillere) bildiren, kilometreleri gösteren levhalarla kolaylaştı. Denizciliğin de fener, şamandıra v.b. gibi kendine özgü işaretleri vardır; limanlar işaret direkleri ile donatılmıştır ve gemilere uzaktan denizin ve limanın durumu hakkında bütün yararlı bilgileri verir. Ayrıca emirlerin gemilere ulaştırılması veya karşılaşan gemiler arasında haberleşmenin sağlanması için özel işaretler kullanılır (flama, bayrak, trapez, işaret topu, renkli ışık v.b.). Milletlerarası ilişkiler ise bir işaret kodu ile yerine getirilir. Sisli havalarda işaretler sesli (canavar düdükleri, deniz altı çanı v.b.) olabildiği gibi Hertz dalgalarıyle de (radyo-elektrik fenerler) verilebilir. Bk. radyo far. Denizde olduğu kadar karada da kullanılan kolla işaretleşmeye, arazide askerî birliklere flama, projektör, işaret fişeği v.b.- nin sağladığı çeşitli muhabere araçlarını da katmak gerekir; işaretlere belli birliklerin yararına uzlaşmalı anlamları kumandan verir.