İSLÂM’DA İŞÇİ – İŞVEREN İLİŞKİLERİ 391

let herkese hak ettiğini ve lâyık olduğunu vermektir. Gerek emek ve gerekse değer bakımından her iş ve her hizmet aynı değildir; verimin arttırılması ve teşvik faktörünün varlığı «farklı işe ve emeğe farklı ücret ve karşılık» esasma bağlıdır: «İşlediklerinden ötürü herkesin bir derecesi vardır…» (Ahkâf: 46/19) «Yaptığınızdan başka bir şeyle cezalanmayacaksınız (ancak yaptığınızın karşılığını alacaksınız).» (Sâffât: 37/39) «… Birbirinizden meydana gelen sizlerden, erkek olsun, kadın olsun iş yapanın işini boşa çıkarmam.» (Âl-i İmrân: 3/195) Şu hadisler, işçi haklan ve özellikle ücret mevzûunda levhalık sözlerdir: «îşçiye, teri kurumadan ücretini veriniz.» (İbn Mâce) Kudsi hadîs: «Üç kimse kıyamet gününde, karşılannda beni (Allah’ı) bulacaklardır: 1 — Benim namıma verip haksızlık eden, 2 — Hür bir kimseyi satıp parasmı yiyen, 3 — Bir işçi tutup çalıştırdıktan sonra ücretini vermeyen.» (Buhârî) Bir başka hadîste Hz. Peygamber tarihten şu örneği veriyor: «Bir yere gitmekte olan üç kişi, yolda yağmura yakalanıp bir mağaraya sığmıyorlar, yağmurun getirdiği büyük bir kaya parçası mağaranın ağzım kapadığı için içeride mahpus kalıyorlar ve aralannda konuşarak «Allah nezdinde en değerli olması muhtemel amellerini öne sürerek kurtuluş için duâ etmeye» karar veriyorlar. Bunlardan birisi (üçüncüsü) şöyle niyaz ediyor: Ya Rab! Ben üç işçi tutmuş, bunlardan ikisinin ücretini ödemiştim; çüncüsü ücretini almadan bırakıp gitmişti. Onun hakkını işletip arttırdım, birçok malı oldu. Bir müddet sonra bana geldi ve: «Ey Allah’ın kulu, ücretimi ver!» dedi. «Gördüğün deve, sığır, koyun ve hizmetçiler hep senin ücretinden hâsıl oldu» dedim. «Benimle alay etme» diye mukabele etti. «Seninle alay etmiyorum» dedim, bütün malını alıp gitti, hiçbir şey bırakmadı. «Rabbim, bunu sırf senin rızân için yaptıysam, bizi kurtar!» Bunun üzerine mağarayı kapatan kaya yuvarlanıyor ve kurtuluyorlar.» (Buhârî) Bu hadîs işçi hakkmı korumanın, —Allah’ın izniyle— mucizeler meydana getirecek kadar büyük bir ibadet olduğunu ifade etmektedir. Bu nasslann ışığı altmda ictihad eden Islâm hukukçuları, iş akdi geçerli olmasa dahi, çalışan kimsenin ücretinin zâyi olmayacağını ve emsal işlerde çalışan kişilerin ücretine hak kazanacağını hükme bağlamışlardır.