İSPENÇ

Zootekn. Çok küçük boylu horoz veya tavuk. (Bantıım da denir.) Bk. ANSİKL. — çeş. dey. tspenç horozu, ufak tefek kimse. || tspenç horozu gibi, pek küçük boylu olduğu halde kabadayılık gösterisi yapanlar için kullanılır. — Mal. Esk. OsmanlIlarda müslüman ve hıristiyan halktan çift akçesi olarak toplanan bir çeşit vergi. (Bk. ansİkl.) || tspenç kâğıdı, OsmanlIlarda konsolos, tercüman ve sefirlerin yanında çalışanlara verilen belge. (Bununla, ispenç resminden muaf tutuldukları belirtilirdi. Daha sonra, yabancı devlet konsolosluklarında görevli kâtip ve kavaslar da ispenç resminden ve diğer resimlerden muaf tutuldular.) — ansİkl. Mal. Esk. tspenç, evli, bekâr, topraklı, zengin, fakir, bülûğ çağına ermiş herkesi kapsamı içine alırdı. Bununla birlikte, kanunnamelerde, cizyede olduğu gibi, zor durumda olan müslüman ve diğer din mensuplarından bu verginin alınmayacağına dair kayıtlar vardır. Eski kanunname ve belgelerde bu vergi «resmi ispenç» olarak geçer. Genellikle müslümanlardan 22, hıristiyanlardan ise 25 akçe olarak alınırdı, özellikle Rumeli’de uygulanan bu vergi. Tanzimat devrinde kaldırılmıştır (1849). — Zootekn. tspenç tavuğu’nun birçok çeşidi vardır; bunların bir kısmı asıl ispenç tavukları, bir kısmı da normal ırkların genel özelliklerini taşımakla beraber daha küçük olan tavuklardır. Japon ispençinin (nagazaki ırkı) yüksekliği, yerden ibik ucuna kadar, horozda 25 sm’yi, tavukta 15 sm’yi geçmez. ispenç tavukları genellikle süs hayvanı olarak, fakat bazı hallerde faydalı amaçlarla da yetiştirilir (yumurtası ve eti için veya sülün ve keklik üretiminde kuluçka olarak).