İSTAHR

İran’da şehir. Persepolis’in kuzeyinde; Pulvar vâdisinde kuruldu. Şehir Persepolis’in, İskender’in eline geçişinden sonra çok gelişti. Sasanî devletinin başkentiydi. Araplar Irak’ı aldıktan sonra, İran’ı da ele geçirme işine giriştiler. Bu arada istahr müslüman ilerlemesine karşıkoydu. 643’te Ebu Musa el-Eş’arî ve Osman bin Âs kumandasındaki arap orduları şehri teslim aldılar. Bir süre sonra şehir halkı ayaklandı. Başlarında bulunan arap vali öldürüldü. Bunun üzerine halife, Basra valisi Abdullah bin Âmir’i istahr üzerine yolladı. Vali ayaklanmayı güçlükle bastırdı. Bu arada birçok kimseyi kılıçtan geçirdi (649). İslâm’ın ilk yıllarında şehir önemini korudu. Sonraları geriledi, istahr yıkıntıları oldukça geniş bir sahaya yayılır, istahr’ın yakın ve uzak yöresinde anıtları ilgi çekicidir. Hacıâbâd köyünün kuzeyinde Sarvan vâdisinde tabiî mağaralar vardır. Bunlar arasında Şapur I (241-272) ile ilgili yazıtlar önemlidir, istahr’ın 1 km güneybatısında tarihî bakımdan ilgi çeken başka bir yer de Nakşi-Receb’dir. Burada Sasanîlerle ilgili üç kabartma bulundu. İstahr’dan biraz uzakta sarp kayalıklar üzerinde birbirinden 2-3 km uzaklıkta üç kale vardır. Bu üç kaleye genellikle Kûh-ı istahr adı verilir, istahr tarihinde bu üç zaptedilmez kale büyük bir önem taşır. Bunlardan en ilgi çekicisi asıl istahr kalesidir, iran menkıbelerinde her zaman geçer. Bu kalenin kurucusunun Cemşid olduğu söylenir. Eski İran hükümdarı Guştasp, Zerdüşt dinine girdikten sonra inek derileri üzerine yazdığı kutsal kitabını istahr kalesinde saklamıştı. Halifeler zamanında, İran genel valileri, korunması kolay olan bu kalede oturdular. Halife Ali’nin ölümünden sonra vali Ziyad bin Abihi bu kalede kendisini uzun süre Muaviye’ye karşı savundu, istahr bölgesinde oturan Büveyhliler istahr’a özel bir önem vermişlerdi. Adududdevle buradaki küçük bir gölden yararlanarak binlerce insanın suyunu sağlayabilecek büyük sarnıçlar yaptırdı. İran hâkimiyetine giren âsi Fazluyeh çağında, Melikşah’ın hü- ISSOUDUN Yesse ağacından detay Hötel-Dieu kilisesi İSSOİRE Saint-Austremoine kilisesi Dara III İssos Meydan savaşında Pompeii mozaiği Napoli müzesi kümdarlığı sırasında, Nizamülmülk’ün askerleri tarafından kale kuşatıldı (1074). Sarnıçların anî bir deprem sonucu boşalması Fazluyeh’in ele geçmesine yolaçtı. İran’da âsi kumandanların bir barınağı durumuna gelen kale, Şah Abbas I tarafından ele geçirildi. Sonra da yıkıldı. 1621’de bu yöreyi gezen Pietro della Valle kalenin iyice yıkıldığını yazar,