İSTİRİDYE

i. (yun. ostreidi’den). Denizde yaşayan iki çenetli yumuşakça; sığ yerlerde, bir çenetiyle tutunarak yaşar, eti yenir. || istiridye tarlası, istiridye yetiştirmeğe veya istiridyelerin ^ tabiî olarak yetişmesine elverişli sığ deniz alanı. || İnci istiridyesi, inci yapan kuş midyesi (avicula). — ansİkl. Birbiriyle ilişkisi bulunmayan birçok yumuşakçaya istiridye denir (asıl istiridye [Ostrea edulis], portekiz istiridyesi [Gryphaea angulata], inci istiridyesi [avicula]). Asıl, istiridyeler (Ostrea edulis) çenetlerinden biriyle br kayaya tutunur ve iyice yapışır. Satış için yetiştirilen istiridyeler küçük taşlara veya boş kavkılara tutunur. İstiridyeler gelgit düzeyinden 5-10 m derinlere kadar görülür. Yavru istiridye doğduğu zaman iki çeneti birbirine eşittir. Doğar doğmaz çenetlerinden biriyle bir taşa tutunur; artık faydasız olan kirpik, ayak gibi hareket organlarına, bunlarla ilgili sinir merkezlerini kaybeder. Yassı istiridye doğurgandır. Portekiz istiridyesinin (Gryphaea angulata) şekli ve yapısı çok değişiktir. Bu istiridye yumurtlayıcıdır. Yüzeye yakın yaşar, nispeten soğuk sulara da alışabilir. istiridyeler özel ı’stiridyeliklerde yetiş
Foto. Scaioni (LAROUSSE)
tirilir. Bk. İstİrİdyecİlİk. istiridyenin düşmanı çoktur. Yavru istiridyeleri çiğneyerek yutan balıklardan başka, denizyıldızları ve diğer bazı yumuşakçalar da kavkılarını zorlayıp kırarak istiridyeleri yer. Urosalpynx gibi bazıları Amerika’da istiridye havuzlarında âfet gibidir; istiridyelerin kavkısını delerek içini yer; Amoniu ephippium gibi hayvanlar ise istiridyenin üzerinde yaşar. Besin olarak istiridye en yapıcı ve en hafif yiyecekler arasında sayılır (200 tanesi 315 gr azotlu maddeye bedeldir). İstiridye karabiber ekilerek veya birkaç damla limon damlatılarak yahut sarımsaklı, biberli sirke ile karıştırılarak çiğ yenir. Pişmiş istiridye, kabuklu olarak balığın yanında garnitür halinde yenir. İstiridyeden zehirlenmenin sebebi genellikle bunların yapıştığı gemilerde kullanılan boyalardır. Ayrıca, istiridyeler yumurta mevsiminde, yani mayıstan eylüle kadar zararlı sayılır. Zehirlenme karın ağrısına, bulantı ve kusmaya yol açar. Buna başka belirtiler de eklenir: mide ağrısı, nabız artışı, şişkinlik, kaşıntı, döküntü, soğuk ter v.b. — Esk. huk. 6 Recep 1288 tarihli Düstur, I, c.2, sayfa 609’da yayımlanan Der saadet ile Bilâd-ı selâse sevahilinde midye ve istiridyenin sûreti ihracına dair nizamname lâyihasına göre, madrabaz esnafının midye ve istiridye tarlası olarak, kırk dört gedik üzerine ve vakıf senetleriyle mutasarrıf oldukları yerlerde kimlerin midye ve istiridye çıkarabilecekleri belirtilmiş, bu yasağa uymayanlara verilecek ceza gösterilmiştir.