JOHN KEYNES
XX. yy’ın en gözü pek fikir adamlarından biridir; Joseph Schumpeter onun için «boyun eğmez bir zekâ» demiştir. Keynes, 1930’lu yıllarda iktisadın hedefini yeniden tanımlamış, perspektifini yenilemiş ve devletin ekonomiye müdahalesini savunmuştur. Kuramları bugün de ekonomik krizin yapısı, işsizliği ortadan kaldırmak için alınması gereken önlemler ve büyümeyi yeniden başlatmanın yollan üzerine yürütülen tartışmaları ve polemikleri beslemektedir.
Profesör John Maynard Keynes ile
Serge Diaghilev’in Rus Baleleri’nden yıldız dansçı Lydia Lopokova’nın 1925’te Londra’da evlenmeleri.
ÜNİVERSİTE ÇEVRESİNDEN BİR ADAM
Keynes 5 haziran 1883’te (Marx’m öldüğü ve Joseph A. Schumpeter’ın doğduğu yıl) İngiltere’de Cambridge’de Kraliçe Victoria yanlısı ilerici bir akademisyen ailesinde dünyaya geldi. Babası John Neville Keynes ünlü bir ekonomik metodoloji eserinin («İktisadın Kapsamı ve Yöntemi» [The Scope and Method of Political Economy], 1891) yazarıydı; Pembroke College’da öğretim üyesi olan baba Keynes, 1910’da Cambridge Üniversite-si’nin genel idarecisi oldu. Newham College’ın ilk kadın mezunlarından biri olan annesi Florence Ada Brown, yaşamını toplumsal çalışmalara adadı. 1914’te Cambridge Belediye Meclisi’ne girdi, 1932’de de şehrin belediye başkanı oldu.
John Maynard Keynes ortaöğrenimini Eton’da tamamladıktan sonra King’s College’a girdi. Burada seçkinci ve Victoria yönetimine karşı gizli bir öğrenci demeği olan Cambridge Conversazions Society’ye (bugün The Apostles [«Havariler»] veya The Society adını taşımaktadır) girdi; demeğin diğer üyeleri arasında Bertrand Russell ve 1903’te yayımlanan «Etiğin İlkeleri» (Principia Ethica) adlı eseriyle bütün grup üzerinde büyük bir entelektüel etkide bulunan faydacılık karşıtı filozof G.E. Moore da yer alıyordu.
Matematik eğitimi gören ve 1905’te okuldan mezun olan Keynes, bundan sonra Alfred Mârshall’m yanında iktisat öğrenimine başladı. Ardından üniversiteden ayrıldı ve İndia Office’te memur oldu; bu arada olasılık kuramıyla ilgili bir inceleme üzerinde de çalışıyordu. Bu dönem, ressam Duncan Grant’le tanıştığı ve eski «Havariler»in önemli bir bölümü ile Keynes’in çocukluk arkadaşları Vanessa ve Virginia (geleceğin Virginia Woolf’u) Stephen kardeşler gibi birkaç kadının katıldığı Bloomsbury grubunun ilk toplantılarını yaptığı dönemdi. Grupta, sanat, cinsellik ve yaratıcılık, Coleridge, Moore veya kısa bir süre önce İngilizce’ye çevrilmiş olan Freud üzerine heyecanlı sohbeder yapılıyordu.
Keynes İndia Office’te iki yıl çalıştıktan sonra üniversiteye geri döndü. Olasılıklar hesabı üzerine çalışmasını tamamladı (bu çalışması, büyük ölçüde değiştirildikten sonra 1921 ’de «Olasılıklar Hesabı Üstüne» [A Treatise on Probability] adıyla yayımlanacaktı), 1908’de iktisat dersleri okutmanı, 1909’da da King’s College’da öğretim üyesi oldu. En iyi öğrencilerini bir araya getiren İktisat Kulübü’nü King’s College’da kurdu; kulübün toplantıları («pazartesi akşam toplantıları») 1909-1937 arasında kesintisiz olarak (savaş yılları haricide) sürecekti.
Keynes 1911’de Economic Journal’m başyazarı (bu görevi otuz üç yıl boyunca sürdürecekti), 1913’te de Royal Academic Soci-ety’nin sekreteri oldu. 1912’de, Hindistan’ın para sistemini betimlemekten çok, altın standardının yerini alabilecek bir uluslararası para sistemi olarak gold exchange standardın avantajları üzerine kuramsal bir düşünme sürecini başlatmayı hedefleyen «Hint Para ve Maliye Düzeni» (İndian Currency and Finance) adlı ilk kitabım kaleme aldı.
Birinci Dünya Savaşı’nm patlak vermesinin hemen ardından hazine danışmanı oldu ve 1919’daki Versailles Konferansı’nda bu kurumu temsil etti. Ama Almanya’nın savaş tazminatlarının tutarı konusunda İtilaf Devletleri’nin yaklaşımına ters düşmesi delegasyondan istifa etmesine ve andaşmanın hükümlerine karşı sert bir eleştiri yayımlamasına yol açtı: tasarruf fazlasını durgunluk etkeni olarak eleştiren «Barışın İktisadî Sonuçları» (The Economic Consequences of Peace, 1919). Keynes bu sırada Cambridge’deki derslerini keserek, sadece haftalık bir seminer vermeye başladı.
1925’te Serge Diaghilev’in Rus Baleleri Topluluğu’ndan yıldız dansçı Lydia Lopokova’yla evlendi; Lopokova sonradan komedi oyuncusu olacak ve kocasıyla birlikte Arts Theatre of Cambrid-
ge’i kuracaktı (1936). Bundan sonra Keynes’in mes lan üniversite, kuramsal çalışmalar, yayıncılık, polı likler (kabul edilemez olarak gördüğü, sterlinin al: dönme kararı üzerine «Winston Churchill’n umduğu nuçlar» [Economic Consequences of VVinston Ch: Liberal Parti’nin önerdiği politikayı destekleyen t olan «Lloyd George Yapabilir miydi?» [Can Lloyd Gı 1929]; veya «Savaşın Bedelini Nasıl Ödemeli»? [Hc the War?, 1940] gibi) ve İngiliz hükümeti nezdinde lık görevi arasında bölündü. Bu son görevi nede: Woods (1944) görüşmelerine katıldı, ardından İkin vaşı’mn sonundan 21 nisan 1946’da Sussex’teki evi dar maliye bakanının özel danışmanlığını yürüttü.
DEVRİMCİ BİR KURAMCI
«İnsanların ekonomik sorunlar üzerine düşür, belki hemen değil, ama gelecek on yıl içinde büyü rim yapması gereken bir ekonomi kuramı kitabı ya ğumu sanıyorum» (Keynes’in George Bernard Sha* 1 ocak 1935). Bu kitap 1936’da yayımlanacak olan Faiz ve Para Genel Kuramı’ydı (The General Thec: ment, İnterest and Money). Keynes’in «devrim»: iktisat kuramının üç temel önermesinin eleştirisine mikroekonomik perspektif ve bunun doğal sonu; nominin bütününün piyasa ve denge kavramları a: viri; Say Yasası ve bunun temeli olan paranın mikt: ve talebin eşanlı olarak denge fiyadarını (gerçek uc tarlarını (istihdam düzeyi) belirlemesiyle diğer piy olan işgücü piyasasına atfedilen mantıksal konurr_
Bu temeller üzerinde, Keynes’in «klasik» (yar_ dayalı) dediği kuramın «somut dünyanın ekoncrr çözme gücü yoktur».
İlk olarak, Keynes’in benimsenmesini önerdığ: mikroekonomik değil makroekonomiktir. Bu, bizzat: çerçevesini değiştirmektedir: artık piyasalarda dt: akıl yürütmek değil, dinamik bir perspektif iç:n^ toplam büyüklüklerindeki değişiklikleri açıklamak ;
İkinci olarak, Keynes ekonomiyi «parasal bir ürer (klasik iktisat kuramının önerdiği biçimiyle «gerçek: nomisi» değil) olarak tasarlar. Bu ikili bir saptama’ yandan, para hesaba katıldığı andan itibaren eke” ayırt edici özelliği olan temel belirsizlik nedeniyl; menlerin beklentilerinin (yani bir harcama, yatırım rarı almak için oluşturdukları iyimser veya kötüsü: belirleyici rolü; diğer yandan, ekonomik etmenler
228