KAROLENJ HANEDANI
KAROLENJ HANEDANI
Frank Kralı Charlemagne, 25 aralık 800’de Kutsal Roma-Germen İmparatoru olmuş (Carolus Magnus), Karolenj Hanedanı’na adını veren bu imparatorun saltanatı, onun 814’te ölmesinden sonra bir altın çağ olarak nitelenmiştir. Charlemagne olağanüstü kişiliğinden dolayı efsaneleşmiş, Ren’in batı yakasında kahramanlık destanlarının sakak çiçeklerle donanmış büyük imparatoru olarak ortaya çıkarken, Ren’in doğu yakasında daha çok imparatorluk kavramının timsali olarak siyasî ve dinî bir önder görünümü kazanmıştır.
Karolenj İmparatorluğu ’nun kuruluşu ve güçlenmesi, İtalya ve Ispanya ’daki antik kültürün yeniden keşfine ve Bizans İmparatorluğumun taklidine dayanan geniş bir kültürel programla desteklenmiştir. Bu program, Antikçağ geleneğinde olduğu gibi görkemli ve törensel tavırlan somut işaretlerle gösteren çift nitelikli bir sanat anlayışına yol açacaktır. Bu anlayışın bir örneği, yukanda, bir mezamir kitabından alınma minyatürde görülmektedir. Bu minyatür, Corbie Manastın’ndan gelmekte ve bugün Paris Milli Kütüphanesinde bulunmaktadır.
Karolenj Hanedanı Avrupa’da, barbarlıktan medeniyete a| nık göçebe hayattan feodal monarşilere geçildiği döneme; M krallıkları yönettiler. Hanedanın tarihi üç döneme ayrılır: r-al dönem (613-754) ailenin Merovenjler zamanında kuwe£eai ye başlamasından Kısa Pepin’in Frankların kralı olarak u: U meşine kadar sürdü; ikinci dönem (754-887) hanedanın C-‘Jİ magne’m imparatorluğu zamanında en parlak dönemin: ^ masına ve daha sonra hanedan arasında paylaşılarak ayr. ^ krallıklara bölünmesine tanık oldu; bir çöküş devri olan ‘-rai dönemde hanedan, bu krallıkları yöneten çeşitli kollarına a* dan kalkmasıyla son buldu.
SARAY NAZIRLIĞINDAN İMPARATORLUĞA
Hanedanın başlangıcı olan I. Pepin (öl. 639), Austras:; 3İ (Frankların Metz dolaylarındaki toprakları) Merovenj kralım saray nazırlığını yaparken, nüfuz sahibi oldu ve büyük bir yaptı. Çocukları da saray nazırlığı görevine devam ettile: S darsız Merovenj kralları «kral» unvanına sahip olmakla aslında yönetim saray nazırlığının, yani Karolenj ailesinir sİ deydi. Karolenjler nazır kisvesi altında dört kuşak boyunca Jİ yi yönettiler, bu arada tahtta kral bulunmadığı zamanlar fc_i t du. Sonunda, Kısa Pepin 750’de, Papa Zacharias’a, aslında görevini yapmakta olan bir adamın kral adını taşımasının olup olmayacağını sordu. 754 temmuzunda, Papa III. S:;^ nus’un Pepin’e ve oğullarına kral olarak taç giydirmesiyle lenj Hanedanı kurulmuş oldu.
Hanedan’ın birinci dönemi sona ermeden nazırlar ilk iş : bütün Frank krallıklarını birleştirdiler ve Ren’in batı kı\vjd yaşayan göçebe toplulukları hâkimiyet altına aldılar. Aync; 5« ve Weser nehirlerinin doğusunda kalan pagan kabilelerine ü i kerî ve kültürel hâkimiyetlerini kabul ettirdiler. Nazırların a» timindeki ordular ve nazırların koruduğu misyonerlerle gelişmekte olan Hıristiyanlığı Suablarm, Thüringlerin, lerin, Saksonyalıların ve Bavyeralıların ülkelerine yaydılar
Pepin’in Papa Zacharias’a sorduğu soru, Avrupa tariht_r I ride uğrayacağı değişikliklere ışık tutmak açısından oldu.ci i çekiciydi.
Nitekim, papalarla Frank kralları arasında kurulan ittifak J men yöreticilerin yüzyıllar boyunca İtalya’nın siyasetine >-a malarına yol açtı, ittifak, 754’te Pepin ve oğullarının taç g”.; ve Frankların Pepin’in sülalesi dışında bir aileden kral seçr ; * nin yasaklanmasıyla resmen kurulmuş oldu.
İMPARATORLUĞUN YÜKSELİŞİ VE ÇÖKÜŞÜ
Karolenj Hanedanı’nın parlak dönemi
Karolenj tarihinin ilk yıllarında görülen üç özellik, har. i nin ikinci dönemine de damgasını vurdu: güçlü bir ycr_:-Doğu’ya doğru hem askerî hem kültürel yayılma, pariJ yapılan ittifak. Pepin’in oğlu Charlemagne (742-814), yeniliklerde saray nazırı olan atalarını örnek aldı. N:t; )-krallığını güçlendirmek ve genişletmek için yönetim aIsrj yaptığı yenilikler, aslında atalarının başlattığı bir işi s.:; mek ve gerçekleştirmekten ibaretti. Ren ile Elbe arasın;; : nastırlar açtı, buralara ordusunu gönderdi. Saksonya, T” gia ve Bavyera’da Frank hâkimiyetini sağladı. Bütün bu -i. yaparken hep atalarının yolunu izledi. İtalya’ya müdaha : mesi ve Roma Kilisesi’ni savunması bile bir aile geler;. sürdürmesinin sonuçlarıydı. Bu eylemleri, hanedanın V-j-meşinde bir dönüm noktası oldu ve Charlemagne E-
CHARLEMAGNE’IN PORTRESİ
Charlemagne’m biyografisini yazan Eginhard, imparatorun aym bir portresini çizer. Yazar, Charlemagne’m, uzun boyundan (2 tzîi ye yakın) olduğu kadar güvenli havası ve erkeksi tavırlarınca, kaynaklanan güçlü bir otorite ve saygınlık etkisi yaydığım beje İmparator, korkulan bir savaşçı, usta bir avcı, dini bütün bir Hi3 yan, ama kötü bir aydın olarak yetişir; okumayı bilse bile yazma;.’: mez. Geniş akraba topluluğu arasında da (eşler, birlikte yaşadığı kadınlar, çocuklar, anababalar ve kendine bağlı kişiler) barbar, ir dolu ama zorba bir kral olarak gözükür. Az uyuması, çok çalışır-îs. tümden programının hizmetine sunduğu çelikten bir irade sah:r: r şu dikkat çekicidir.
-ı-Germen İmparatoru» olarak taç giydi.
öldüğünde bütün Avrupa, Kuzey Denizi’nden i.£antik Okyanusu’ndan Elbe-Saale-Tuna hattına, i-.ivento’ya ve Ispanya’da Ebro Nehri’ne kadar tek lam : r.jzmi altında birleşti.
BP*ratorluğun çöküşü
uır—^r “-:.:ğin temeli çok sağlam değildi. Özellikle İtalya’da, Utar – : resmini fazla ciddîye almayan bazı eyaleder ayaklı». zr • kolluyorlardı. İlk olarak imparatorluğun kuzey
• ^r:ş:klıklar çıktı. Bu kadar geniş bir imparatorluğun …i “ilmesi için gerekli ulaşım ve haberleşme imkânla-: ~ğu gibi, hükümet daireleri de çok azdı.
“irsinden daha önemli olan bir nokta da devletin si-bazı temel çadakların bulunmasıydı. Resmî ve
■ – :: içe oluşu, tahta yeni bir kralın çıkması gerekin-: ;:s yol açıyordu. Merovenj döneminin başından be-_■ arihi, hayatlarını Frankları birleştirmekle geçiren -:-lerin varlığım gösterir. Fakat bütün bu güçlü kral-
– :r.ce imparatorluğu sanki özel mülkleriymiş gibi ırkında paylaştırıyorlardı. Bu birleştirme ve yeniden :;.ir.eği Karolenjler zamanında da gerek saray nazırı :r. esr.de, gerekse tahta çıktıktan sonraki dönemde de-! -.srlemagne’m oğulları da imparatorluğu babalarının . – imparatorluğun Bölünmesi) adlı emirnamesinde i _ şekilde bölüşmeye hazırlandıkları bir sırada, Din-
başka hepsi babalarından önce öldüler. Böyle-: : -k parçalanmadan Dindar Louis’ye kaldı. Fakat, -î-n paylaşılması yüzünden onun oğulları arasında
– ve birlik parçalandı. Yalnız III. Charles zamanında bir defa ve bir rastlantı eseri olarak, birlik yemden
■ £- daha III. Charles ölmeden İtalya, Provence, Bour-■sr.va ve Fransa kendi varlıklarını gerçekleştirmeye
monarşiler
r.^ğun çeşidi krallıklara bölünmesi bir bakıma resmî •isrin iç içe girmesinden doğan meselelerin çözülme-■.r- olmuştu. Fakat, toplumdaki gelişme öyle bir nok-artık etnik toplulukları kralların özel mülkü gibi rırleştirmek imkânsız hale geldi. Sürekliliği ve toprak :-ar. ve bir tüm olarak kabul edilen ülke, bir kabile re–:ıîkü olmaktan çıktı.
=1 ve resmî hakların birbirine karışması askerî düzey-sahibi soyluların arasında yeniden görüldü. Karo-rçırdikleri topraklara askerî hükümetler yerleştirmiş-ra. ıdarî açıdan geniş haklar tanımışlardı. Ayrıca, ken-~3 bu topraklarda tımarlar dağıtmışlardı. Onlara bu Zİ3 karşı yerine getirmekle yükümlü oldukları görev–larak verilmişti. Fakat tımarlar bir süre sonra baba-îeçmeye başladı. Hanedan tahta geçme meselesini soyluların çeşidi bölgelerde bir arada toplanmalarını 3u soylular siyasî haklara sahiptiler ve krala da doğ-•jya bağlı değildiler. Hanedan, feodal sınıflar henüz ;oktü. Eski kabile krallıkları yıkıldı ve onların yerini
rsöal
Incilci Aziz Yuhanna, 780’de «Charlemagne’ın Dua Kitabı»nda yer alan portresinde kziz, Alcuin ve Raban gibi Karolenj rönesansını gerçekleştiren yazar va aydınlan çağnştınr.
yavaş yavaş XII. yy’da en olgun dönemine ulaşacak olan feodal monarşiler aldı.
Karolenj sanatı
Frank Hanedam’mn Papalık’la olan ayrıcalıklı ilişkileri ve eski Roma’dan gelen imparatorluk anlayışı, esinim geç Antikçağ’dan alan bir sanat rönesansımn doğmasına yardımcı oldu.
Mimarlık alamnda, 754’te, Saint-Denis’de büyük bir bazilika inşasına başlandı. Kiliseler, mozaiklerle (Aix, Germigny -des-Pres, Roma kilisileri), duvar resimleriyle (Auxerre, Malles Venos-ta [İtalyan Tirolü], Müstair [Graubünden]), mermer taklidi kabartmalarla dekorlandırıldı. □
(pır ‘C.”~ KZIZ -İ ü :
BETiL
m. ■” ■m
teu:
BK;.:.: mrnuı.-h : ÜT
AYRICA BAKINIZ
—*• IB.ANSH Franklar —► El Kutsal Roma-Germen imparatorluğu —► mm Ortaçağ
Charlemagne ve III. Leo: Aziz Petrus, papa kaftanını papaya ve Kutsal Kent’in sancağını Charlemagne’a veriyor (bir Latran mozaiğinin kopyası, IX. yy.)
KAROLENJLER DÖNEMİNDE DİLLER
Çağdaş araştırmacılar, IX. yy’da Karolenj imparatorluğu sınırları içinde kullanılmış üç dil ayırt ediyorlar: Romalılaştırılan bölgelerde Latinceden VI.-VII. yy’larda yavaş yavaş ayrılarak oluşan Lingua Romana Rustica (aslında birkaç dili kapsar); Germenlerin bulunduğu bölgelerde konuşulan farklı ağızları içine alan dil Lingua The-odisca; bir de aydınların ve okumuşların kullandığı yönetim ve kültür dili Latince.
VIII. yy’ın sonunda klasik Latincenin yeniden keşfi, Latincenin yaşayan bir dil olmaktan çıkmasına yol açar. Bu ustalıklı dil artık tercüme edilmezse büyük bir çoğunluk tarafından anlaşılamaz. Germen çevrelerde Latince metinlerin tercüme edilmesine ve konuşulan dilin yazıya geçirilmesine VIII. yy’da başlanır. Aydınların Latince metinleri kolaylıkla yerel dile çevirdiği, eskiden Latince konuşulan bölgelerde ise tersine, bin yıllarına kadar Roma edebiyatına ait ürünler sözlerini yitirmeden kalır.