KALP-DAMAR HASTALIKLARI

19.1. ATARDAMARLAR: Bilindiği gibi kalbin sol v en trik ü lü h e r k asılışın d a (sistol) b ir m iktar kanı a o rta d enilen büyük d a m a ra po m p alar. A o rta ise b u kanı, kendisinden ay rılan d a h a küçük çap h d a m a rla ra ü etir. Bu d a m a rla r ise d a h a küçük d a m a rla ra b ö lü n ü rler ve böylece k an kılcal d a m a rla r düzeyine k a d a r iletilm iş olunur. K alp ten kılcal d a m a rla ra doğru k an taşıy an d a m a rla ra “A ta rd a m a rla r” denilm ektedir. K albe yakın büyük d a m a rla rın ç a p la rı d a h a büy ü k tü r, fak a t sa y ıla n d a h a azd ır. Bu n ed en le kanın b u d a m a rla r içindeki akım hızı yüksektir. D am arlar kalpten, u zak laştık ça çok say ıd a y an d a lla ra bölü n ü rler. Bu bölünm e sırasın d a h e r b ir a ta rd a m arın çap ı k ü çü lü r. F ak at b u d am a rla rın sayısı çok fazla olduğundan, küçük d a m a rla rın o lu ştu rd u k ları toplam y arı çap büyük d am arların o lu ştu rd u k ları toplam y arı ç a p ta n d a h a büyük olur. Bu n ed en le k alp ten u zaklaşıldıkça, a ta rd a m a rlard ak i kan ın akım hızı ve b asın cı gitgide azalır. K albe yakın a ta rd a m a rla rın içindeki kan ın b asın cı yüksek olduğundan, b u d a m a rla rın d u v arla rın ın k ah n ve dayanıklı olm ası g erekir. K alp ten u zak laştık ça b asın ç azalacağ ı için d am ar d u v arla rın ın d a b u n a p a ra le l o larak incelm esi g erek ir. D oğanın b u m antığı uyguladığını görürü z. A ta rd a m a rla rın d u v arı b aşlıc a üç ta b a k a d a n o lu şm u ştu r. En içte “ în tim a ta b a k a sı” b u lu n u r. En d ışta ise “A dventisia ta b a k a sı” b u lu n u r. B u n ların ikisinin a ra sın d a ise “ M edia ta b a k a sı” y er alır. Intim a ta b a k a sı (d am ar d u v arın ın d am ar boşluğ u n a doğru en iç tab ak asıd ır) b aşlıc a iki k attan k u ru lm u ştu r. B u n lard an en içteki, y an i d am ar b o şlu ğ u n a b ak a n ta b ak a , epitel h ü crelerin in o lu ştu rd u ğ u tek katlı b ir h ü cre ö rtü sü d ü r. Bu tek k atlı ep itel h ü crelerin in o lu ştu rd u k ları ta b ak a y a “E ndotel” denilm ektedir. E ndotel ta b a k a sı kalbin, a ta rd a m a rla rın , kılcal d a m a rla rın ve to p la rd a m a rla rın iç yüzünü tüm üyle ö rten b ir h ü c re ta b a k a sıd ır. E ndotel ta b ak a sın ın hem en altın d a ise b ağ d o k u su n d an yapılm ış b ir ta b a k a b u lu n u r. Ö zetleyecek olursak, intim a ta b ak a sı en içte endotel ve b u n u n hem en altın d ak i bağdokusu n d a n oluşm uştur. M edia ta b a k a sı ise içteki intim a ile dıştaki ad v e n tisia ta b a k a sı a ra sın a y erleşm iştir. Bu ta b a k a n ın özelliği b ağ d o k u su n u n elastik liflerind en ve düz k a s la rd a n zengin olm asıdır. Bu ta b ak a d ak i düz k asların kasılm ası ya d a gevşem esi, d am ar çap ın ın belli sın ırla r a ra sın d a değişebilm esine olanak sağ lar. K albe yakın büyük d a m a rla rın m edia ta b a k a sın d a elastik lifler ön p la n d ad ır. O rta boy d a m a rla rd a ise düz kas lifleri ön p la n d ad ır. D am arlar incelip, kılcal d a m a rla ra y ak laştık ça, m edia tab ak asın d ak i kas liflerinde b ir azalm a görülür. N itekim kılcal d a m a rla r düzeyinde artık düz kas liflerine rastlan m a z. A ta rd a m a rla rın en dış ta b ak a sı olan “A dventisia ta b a k a s ı” ise gevşek bağdokusu y ap ısın d ad ır ve d am arın içinde yol alm ak ta olduğu organın b ağ d o k u su yapısı ile b ağ lan tıd ad ır. 617
Büyük d a m a rla r “V aza v azorum ” denilen d a m a rla r aracılığ ıy la b eslen irler. V aza v azo ru m lara d a m a rla rı b esley en d a m a rla r d a diyebiliriz. V aza vazorum ya büyük d am arın kendisinden, y a d a kom şu b ir d a m a rd a n k aynaklanıp b üyük d am arın ad v en tisia ta b a k a sın a girip b u ra d a d allan d ık tan so n ra m edia ta b a k a sın a nüfuz ed er. Böylece ad v en tisia ta b ak a sı ile m edia ta b ak a sın ın dış y arısı, v aza vazo ru m larm taşıdığı k an la b eslen ir. D am arın geri k alan iç k a tla n ise d o ğ ru d an doğruya d am arın içinde yol alm ak ta olan k an la b eslen ir. D am arlar aynı zam an d a sinir lifleriyle de sin irsel u y a rıla r a lırlar. A ta rd a m a rla rın d u v arla rın d a düz k asların b u lunduğunu ve b u k asların kasılıp ya d a g evşem elerinin d am ar çap ı ü zerin e etkili olduğun u belirtm iştik. Bu k asların gevşem esi sonucu d a m a rla r g en işlerler. Bu ise d a m a rla rın içinde fazlad an b ir kanın birikm esi an lam ın a gelir. G enişlem iş olan d a m a rla ra kanın fazlad an birikm esi ise, kalbe dönen k an m ik tarın d a b ir azalm ay a n ed en olur. K albe d a h a az k an d öndüğünde ise, kalp d a h a az k an pom palam ak zo ru n d a kalır. Bu d a “ Şok” denilen tabloya n ed en olur. Ne v a r ki b u tab lo n u n o rtay a çıkm ası için, büyük b ir d am ar kitlesinin genişlem esi g erek ir. Şok konusu ilerd e ay rın tılarıy la İncelenm ektedir.
19.2 KILCAL DAMARLAR: K an üe d o kular ara sın d ak i h e r tü rlü m adde alışv erişi büyük b ir hızla kılcal d a m a rla r düzeyinde g erçek leştiril- m ektedir. Bu nedenle kılcal d am a rla rın yapısı b u alışv erişleri gerçek leştireb ilecek y ap ıd a olm alıdır. K ılcal d a m a rla r dokular içinde geniş b ir ağ o lu ştu ru rla r. B u rad a k an akım ı m adde alışv erişine y eterli süreyi sağlayabilm ek için d a h a d a y av aşlam ıştır. K ılcal d a m a rla rın d u v arı yalnız b ir endotel ta b a k a sı ve b u n u n hem en altın d a y er a lan b ir b ağ d o k u su n d an oluşm uştur. Bilindiği gibi, endotel ta b a k a sı tek katlı epitel h ü crelerin in o lu ştu rd u k ları b ir h ü cre ö rtü sü d ü r. K ılcal d a m a rla r kalbin pom paladığı kanı a ta rd a m a rla r aracılığ ı ile alırlar. K ılcallar düzeyinde doku ile k an arasın d ak i m adde alışv erişi g erçekleştikten so n ra, k ılcallard ak i k an to p la rd a m a rla ra iletilir. G örüldüğü gibi kılcal d a m a rla r b ir u çlarıy la a ta rd a m a rla rd a n k an alırlark en , diğer u çlarıy la d a k endilerine getirilm iş olan kanı to p la rd a m a rla ra iletirler.
19.3. TOPLARDAMARLAR: T o p la rd a m arla r, kılcal d a m a rla rd a n ay rılırlar ve b irb irleriy le b irleşe b irleşe gitgide b ü y ü rler ve içlerindeki kanı kalbe ta şırla r. T o p lard am arların sayısı, a ta rd a m a rla rın say ısın a göre d ah a fazlad ır. İçlerin d e taşıd ık ları kanın b asın cı ise çok d ü şü k tü r. Bu ned en le to p la rd am a rların d u v arların ın kalınlığı, a tard am a rların k in d e n d a h a in ced ir. T o p la rd am a rların d u v arı d a a ta rd a m a rla rd a olduğu gibi intim a, m edia ve ad v en tisia ta b a k a la rın d a n kurulm uştur. Ne v ar ki bu ta b a k a la rın to p la rd a m a rla rd a d a h a ince olduğunu görürüz. T o p lard a m a rla rın genişliği a ta r d a m a rla rın genişliğin

Ortadaki yuvarlak bir atardamar, yanındaki dar ve uzun damar ise bir toplardamardır.

den d a h a fazlad ır. B u ray a k a d a r anlattıklarım ızı dikkate aldığım ızda, özet o larak şunu b elirteb iliriz: T o p la rd a m arla rın hem sayısı hem de çap ı a ta rd a m a rla rın d a n fazlad ır. Bu durumdf» dolaşm akta olan kanın, to p la rd am a rlard ak i gerek akım hızı gerekse de basıncının düşük olacağı gerçeği o rtay a çık ar. Bu gerçek bir fizik k u rah d ır. T o p la rd a m arla rd a k i kan sonunda “V ena kava sü p e rio r” ve “V ena kav a in ferio r” denilen iki büyük to p la rd a m a ra dökülür. Bu iki büyük d am ar ise v ü cudun b ü tü n to p la rd am a r kanının sağ kalbin sağ atriu m (sağ kulakçık) denilen odacığına b o şa ltırla r. Bu sıra d a vena k ay a la rd aki kanın b asın cı sıfırdır. H albuki sol v en trik ü lü n ao rta y a pom paladığı k an ın b asın cı (sistolik basınç) 120 m m /cıvadır. B asıncı 0 m m /cıv a olan ven a k av alard ak i kanın kalbe d önüşünü sağ lay an göğüs boşluğu içindeki n eg atif d eğerdeki b asın çtır. Göğüs boşluğundaki b u n eg atif b asın ç to p la rd am a rlard ak i kanı ad e ta kalbe doğru em m ektedir. T o p la rd a m arla rı a ta rd a m a rla rd a n ay ıran b ir diğer özellik ise, to p la rd am a rların içinde b u lu n an ve “V alvül” d en en k apakçıklardır. Bu kap ak çık la r özellikle vücu d u n alt bölgesindeki toplard a m a rla rd a – d a h a fazla say ıd a b u lu n u rlar. T o p lard am ard ak i k ap ak çık lar daim a kalbe doğru açılırlar. Böylece kalbe doğru ilerlem ekte olan to p la rd am a r kanının geçişine izin v erirlerk en , te rs yöne doğru b ir kan akım ına engel olu rlar. Y ani to p la rd am a rlard ak i kanın kalp yönüne doğru değil de kılcal d a m a rla r yönüne doğru ak m aların a engel o lu rlar. K apakçıkların iskeleti- tini m edia ta b ak a sı o lu ştu ru r. B unun üzerini ise endotel ta b ak a sı ö rtm ü ştü r. V arisli kişilerde genişlem iş olan to p la rd am a rlard ak i k ap ak çık lar iyi çalışm ad ık ların d an , b u d am arların d a h a d a şiştiği ve genişlediği görülür. V aris konusu ileride ay rın tılarıy la incelenm iştir.

Kalbin arkadan görünüm ü

Kalp ve akciğerler

19.4. KALP: K alp, k an dolaşım ının itici gücünü olu ştu rm ak tad ır. K albin h er kasılm asıyla (sistol) b ir m iktar kan d a m a rla ra p o m palanır. Sürekli o larak kasılm a ve gevşem e olaylarını yineleyen kalp, işlevsel ve y ap ısal b akım dan özelleşm iş b ir k astır. K alp kasının içinde d ö rt odacık b u lu n u r. K alp göğüs boşluğunun içinde, h er iki ak ciğ erin o rtasın d a ve göğüs kem iğinin hem en ark a sın d a b u lu n u r. K albi k ab a ca b ir koniye benzetebiliriz. Bu koninin “A peks” denilen tep e bölüm ü aşağı, “B azis” denilen ta b a n ı ise y u k arı b ak m ak tad ır. Y ani kalp, tep esi aşağı, ta b a n ı d a y u k arı b ak a n koni biçim inde özel b ir kas kitlesidir. K albin tüm kitlesinin 1/3 bölüm ü vücudun o rta h attın ın sağ ın d a, 2 /3 bölüm ü ise o rta h attın solunda b u lu n u r. E rişkin b ir k ad ın d a kalbin ağırlığı 230-280 g r .’ken, b u d eğ er erişkin b ir erkekte 280 – 340 gr. k a d a rd ır. Y aş ilerledikçe kalbin ağırlığı ve büyüklüğü a rta r. K albin ta b a n d a n tep ey e olan uzunluğu 12 cm . k ad ark en , enine en geniş çap ı 9 cm . k a d a rd ır. K albin ö n -ark a çap ı ise en geniş y erd e 6 cm . k ad a rd ır. K albin, ön ve alt olm ak ü zere iki yüzü v ard ır. K albin “ S tern o -k o stal” yüzü denilen ön yüzü ak ciğ erler, p lev ra, tim us ve göğüs kem iği ile k o m şu d u r.“D iyafragm atik yüz” denilen kalbin alt yüzü ise göğüs boşluğunu k arın boşlu ğ u n d an ay ıra n “D iy afrag m a” zarın ın hem en üzerin e o tu rm u ştu r. K albin diyafragm atik alt yüzü, k a ra c iğ e r ve m ide ile kom şudur. Ö zellikle m ide ile olan kom şuluğu önem lidir. M ide fazla yem ekle ya d a b irik en g az la rla şiştiğinde üstteki kom şusuna, y an i kalbe b ask ı y a p a ra k çeşitli ra h a tsız lık la ra n ed en olur. H alk b u d u ru m u “ K albim sıkışıyor” biçim inde an latır. Bu y ak ın m alar çoğu kez “A ngina p ek to ris” kalp in fark tü sü belirtileriyle k arıştırılab ilir, K albin ap ek s denilen tep esi sol m em e b aşın ın b iraz altın d a, b eşin ci ile altıncı k ab u rg a kem ikleri ara sın d ak i boşluk h izasm d ad ır. Bu a ra lığ a “K ab u rg alar a ra sı b eşin ci a ra lık ” (beşinci in terk o stal aralık) d en ir. K albin tep esi sol ak ciğ er ve b u n u s a ra n p lev ra ile kom şudur. K albin b azis denilen ta b a n ı ise arka da yemek b o ru su (özofagus), ao rta , vagus siniri ve büyük a ta rd a m a rla rla kom şudur. K albin ta b a n ın d a n tepesine çizilen ta sarım sal çizgiye “K alp ekseni” denilm ektedir. A yakta d u ra n b ir in san d a kalp ekseni ile y ere p ara lel y atay düzlem arasın d ak i açı 40 d erece k ad a rd ır. K alp göğüs boşluğu içinde h arek etsiz o larak durm az. Ö rneğin sol kolu üzerine yatm ak ta olan b ir in san ın kalbi, sola doğru 6 cm. k a d a r yer d eğ iştirir. S ağa y atın ca ise 4 cm. k a d a r yer d eğ iştirir. N efes alındığında diyafragm a aşağı doğru y er değiştirdiği için kalp b ir m iktar dikleşirken, nefes verm e sırasın d a diyafragm a yükseldiğinden kalp b ir m iktar yatıklaşır. K alp b aşlıc a üç öğeden kurulm uştur. B unlar kalp kası, b u n u n dış yüzünü ö rten ve “P erik ard ” adını a la n iki y ap rak lı kalp zarı ve kalbin içindeki o d acık ların iç yüzünü ö rten “E n d o k ard ” dır.

Kalp odacıkları, kalbe gelen ve kalpten çıkan damarlar, aorta ve kalpte kan akış yönü.

KALBİN ODACIKLARI: K albin içinde 4 ad et odacık b u lu n u r. B u n lard an ikisine “A trium ” (kulakçık) diğer ikisine ise “V entrikül” (karıncık) adı v erilir. K albi sağ ve sol kalp olm ak ü zere ikiye ay ırab iliriz. Sağ kalp, sağ atrium ve sağ v en trik ü ld en ku ru lm u ştu r. B unların ikisi “A trio- v en trik ü ler delik” denilen b ir delik aracılığıyla b irb irlerin e b ağ lan m ışlard ır. Bu b ağ lan tı y erin de, kalp k ap ak çık ları bu lu n u r. Bu kap ak çık lar
sağ atrium ile sağ ventrikül a ra sın d a tek yöne doğru açılan b ir kapı gibidirler. A trioventriküler delik hizasında b u lu n an bu k ap ılar, yani kalp kap ak çık ları daim a sağ atriu m d an sağ ventriküle doğru açılırlar. Böylece kanın d aim a atrium denilen odacıktan, ventrikül denilen odacığa doğru akm asına olanak sa ğ larla r. Sol kalp ise, sol atrium ve sol ventrikülden kurulm uştur. Bu iki odacık ara sın d ak i bağlantıyı k u ran deliğe ise “ Sol atrio v en trik ü ler delik” denilm ektedir. Bu deliğin “M itral delik” olan özel adı ise tıp çev relerin d e d ah a çok kullanılır. M itral delik hizasında d a kalp k ap ak çık ları b u lu n u r. B unlar d a daim a sol atriu m d an , sol ventriküle doğru açılan k ap ılard ır.
19.6. SAĞ ATRİUM (SAĞ KULAKÇIK): Sağ atriu m altı d uvarlı b ir odacıktır. Sol atriu m a o ran la d ah a b üyüktür. Sağ atriu m a vücudun b ü tü n to p la rd a m ar kanını toplam ış olan “V ena kava sü p e rio r” ve “V ena kava in ferio r” b ire r ay rı delikle açılır. V ena kava sü p erio r sağ atriu m u n ü st d u v arın a açılırken, vena kava inferior ise alt d u v arın a açılır. Sağ atrium iç ta ra fta sol atriu m ile kom şudur. Y ani sağ atriu m u n iç yan d u v arı sol atriu m u n iç yan d u v arı ile kom şudur. Buna kom şuluk dem ek o k a d a r doğru değildir. Çünkü bu d u v ar sağ ve sol h er iki atriu m a d a aittir; tıpkı iki oda ara sın d ak i d u v ar gibi. Sağ ve sol atriu m lar ara sın d ak i b u o rtak d u v ara ‘in te r a tr ial sep tu m ” denilm ektedir. B azen b u d u v ard a b ir delik b u lu n u r. Bu delik d oğuştan anorm allik o la ra k karşım ıza çık ar ve doğum sal kalp h asta lık la rın a g irer. Bu konu ilerd e ele alınm ıştır. Sağ atriu m u n ön d u v arın d a ise “ Sağ atrio v en tri- kü ler delik” b u lu n u r. Bu delik sağ atriu m ile sağ ven trik ü l o d acık ları a ra sın d a geçişi, sağ lay an b ir geçittir. T o p lard am ar kanı, sağ atriu m a v en a k av a la r yolu ile geldikten so n ra sağ atrio v en t- rik ü ler delikten g eçerek sağ ventriküle u laşır. K anın sağ atriu m d an sağ ventriküle geçişini sağ lay an m ekanik güç ise sağ atriu m kalp k asının k asılm asıd ır. Sağ atrio v en trik ü ler delik, “ T riküs- pid v alv ü ller” denilen üç ad e t kalp kapakçığı ile k ap an m ıştır. Bu k ap ak çık lar yalnız sağ ventriküle d oğru açılan k ap ılard ır. Sağ atriu m kasılıp içindeki kanı sağ ventriküle p o m palarken, bu k ap ak çık lar açılır. Böylece k an sağ atriu m d an sağ v entriküle g eçer. K alp k ap ak çık ları serb estçe d a lg ala n an k ap ak çık lar değillerdir. B unların sağ v en trik ü le b ak an alt yüzlerine özel k aslar tu tu n m u ştu r. Bu k asların kalbin çalışm asın a p a ra le l o larak kasılıp gevşem eleri, kalp odacıkları a ra sın d a k i k an akım ının belli b ir düzen içinde gerçekleşm esini sağ lar.

Kalp odacıkları ve kapakçıkları

19.7. SAĞ VENTRİKÜL (SAĞ KARINCIK): Sağ ven trik ü l kalbin ön yüzünün büyük b ir bölüm ünü o lu ştu ru r. Sağ ventrikülü tep esi aşağ ıd a, ta b an ı y u k ard a ü ç d u v arlı b ir piram id e benzetebiliriz. Bu p iram id in ön, a rk a ve iç y an olm ak ü zere üç d u v a rı v a rd ır. Sağ v entrikülün iç d u v arı, sol v en trik ü lü n iç d u v arı ile kom şudur. Y ani sağ ve sol v en trik ü l aynı d u v arı p ay laşm ak tad ırlar. Sağ ve sol v en trik ü l a ra sın d ak i b u d u v ara “ Septum in te rv e n tik ü la re ” (ventriküller a ra sı duvar) denilm ektedir. Sağ v en trik ü lü n ta b a n ın d a iki delik bulunm akta d ır. Bu d elik lerd en b iri “ Sağ atrio v en trik ü ler delik” tir. * Y ani sağ atriu m u n ön d u v arın d a b u lu n a n sağ atrio v en trik ü ler delik, sağ v en trik ü lü n ta b a n ın a açılm ak tad ır. Bu delik 10-12 cm . ç a p ın d a d ır. S ag ventrikül ta b an ın d ak i ikinci deliğin ad ı ise “P ulm oner delik”tir. Bu delik “ İn fu ndubulum ” ya d a “K onuş arte rio z u s” den ilen huni biçim indeki b ir yapının tep esin d e b u lu n u r. Sağ v entrikül içindeki kan, pulm oner delikten g eçerek “T ru n k u s pulm onalis” denilen büyük d a m a ra po m p alan ır. T runkus pulm onalis ise b ira z ilerd e iki d ala ay rılır. Bu d a lla rd a n h er b irin e “P ulm oner a rte rle r” denilm ektedir. Pulm on e r a rte rle rd e n b iri sağa, diğeri ise sola yönelerek tem izlenm eleri am acıyla içlerindeki kanı aynı ta ra fta k i ak ciğ erlere ta şırla r. Pulm oner deliğin çap ı 6 cm . k a d a rd ır. Bu delikte “ Sağ sem ilu n ar k ap ak çık ” , “ Sol sem ilunar k ap ak çık ” ve “ Ö n sem ilunar k ap ak çık ” olm ak ü ze re üç kapakçık b u lu n u r. B u n lara k ısaca pulm o n er k ap ak çık lar d a denilm ektedir. S ağ ventrikül, iç, ön ve a rk a d u v a rla rd a n koni biçim indeki b ire r kasın trik ü sp id kapakçıklarına doğru u zan ır. “P apiller k a sla r” denilen bu k asların h e r b iri b ir triküspid k ap ağ a tu tu n u rla r. Bu tu tu n m a, p ap iller k asların tep esin d en k ap ak çıkların a lf yüzlerine doğru u zan an ve “K orda te n d in e a ” denilen k irişler aracılığı ile olm aktadır. P ulm oner k ap ak çık lar, sağ ventrikülden tru n k u s pulm onalise doğru açılırlar. Sağ atriu m kasılıp içindeki kanı atrio v en trik ü ler delikten sağ ventriküle pom paladığında, triküspid v alvüller açılırlar. Bu sıra d a p ap iller k aslar gevşem işlerdir. Sağ ventrikül k an la dolduğunda, b u kez o kasılır. Sağ ventrikül kasıldığında p ap iller k aslar d a k asılırlar ve trik ü sp id k ap ak çık ların ı y u k arı itip sağ atrio v en trik ü ler deliğin b u ,k ap ak ç ık la r aracılığıyla kapanm asını sa ğ la rla r. Sağ ventrikül kasıldığında, triküspid k ap ak çık ların k ap an m asın a karşılık pulm oner delik h izasın d a b u lu n an sem ilunar kap ak çık lar tru n k u s pulm onalise doğru açılırlar. Böylece sağ v en trik ü lü n kasılm ası halinde b u odacık içinde b u lu n an kanın tek b ir çıkış kapısı kalm aktadır; tru n k u s pulm onalis. B uraya po m p alan an kan d a h a so n ra ak ciğ erlere u laşır.
19.8. SOL ATRİUM: (SOL KULAKÇIK): Sol atriu m , sağ atriu m a o ran la d ah a küçüktür. Bu odacığın d a altı d u v arı b u lu n u r. îç y an du v arı
septum in te rartriale y i o lu ştu ru r. A rk a d u v arın d a ise d ö rt delik bu lu n u r. Bu deliklerin h er b irin e b ire r pulm oner vena açılır. Bilindiği gibi ak ciğ erlerd e tem izlenm iş olan kan, pulm oner v en alar yoluyla sol kalbin sol atriu m dem len odacığına taşın ır. Sol atriu m u n ön d u v arın d a ise “ Sol atrio v en trik ü ler delik” b u lu n u r. Bu delikte iki ad et kalp kapakçığı v ard ır. Bu k ap ak çık lara “M itral k ap a k la r” d a denilm ektedir. B u n lard an önde b u lu n an a “ Ö n m itral k ap a k ” , a rk a d a b u lu n an a ise “A rk a m itral k ap a k ” adı verilir. Sol atrium kasıldığında içindeki kanı sol atrio v en triküler delikten geçirerek (buna m itral delik de denilebilir), sol ventriküle p o m p alar. M itral k ap ak lar daim a sol ventriküle doğru açılırlar.
19.9. SOL VENTRİKÜL (SOL KARINCIK): T epesi aşağıda, ta b an ı yu k arıd a olan basık bir koniye benzetilebilir. Bu koninin iç ve dış yan olm ak ü zere iki d u v arı v ard ır. İç yan du v arı “ Septum in terv en trik ü lare”yi o lu ştu ru r. Sol ventrikülün ta b an ın d a iki delik b u lu n u r. B unlard an biri y u k arıd a sözünü ettiğim iz m itral deliktir. İkinci deliğin adı ise “A o rta deliği” dir. Bu delik aracılığı ile sol ventrikül boşluğu a o rta d am arın a açılır. A o rta deliği de üç tan e kalp k apakçığına sah ip tir. B unlar sırasıy la “ Ön sem ilunar k ap ak çık ” , “ Sağ sem ilunar kap ak çık ” ve “ Sol sem ilun a r k ap ak çık ” ad ların ı alırlar. A o rta deliğinin çapı 6-7 cm . k ad ark en , m itral deliğin çap ı 9-11 cm. k ad a rd ır, sol ventrikülün dış y an d u v arın d an iki ad et kasın kaynaklandığı görülür. Bu k aslar k orda ten d in ea denilen u zan tılarıy la, m itral k ap ak ların sol ventriküle b ak a n yüzeylerine tu tu n u rla r. Ön m itral k ap ağ a ön p ap iller kas, a rk a m itrale ise a rk a p ap iller kas tu tu n m u ştu r. P apiller k asların kasılm asıyla m itral k ap a k la r yukarı itilirler ve m itral deliği k a p a tırla r. K albin apeks denilen tepe bölgesi, sol ventrikülün tep e bölgesi ta ra fın d a n yapılm ıştır. Sol v entrikülün en büyük bölüm ü kalbin diyafragm atik yüzünü o lu ştu rm ak tad ır. K albin sternokostal, yani ön yüzünün sol k en arın ın b ir bölüm ü de sol ventrikül ta ra fın d a n oluşturulm uştur. A kciğerlerde tem izlenen kan, pulm oner vena denilen d ö rt d am ar aracılığıyla sol atriu m a taşın ır. Sol atrium kasılıp, kendisine gelen b u tem iz kanı m itral delikten geçirip, sol ventriküle doğru pom palar. Bu sıra d a m itral k ap a k la r doğal o larak açıktır. Sol ventrikül k an la d olduktan so n ra bu kez de o kasılm aya b a şla r. Sol ventrikülün kasılm ası dem ek, kanın a o rta d am arı aracılığıyla büyük k an dolaşım ına pom palanm ası dem ektir. Sol ventrikülün kasılm ası ile birlikte, p apiller k aslar d a k asılırlar. P ap ü ler k asların kasılm ası sonucu m itral k ap ak lar y u k arı h are k et edip, m itral deliği tık a rlar. Böylece kanın sol atriu m a geri gitm esi gibi an o rm al b ir durum engellenm iş olur. Bu d u ru m d a kanın gideceği tek yol kalm ıştır. O d a a o rta d am arıd ır. N itekim b u sıra d a sem ilunar k ap ak lar açık d u ru m d ad ırlar. Böylece kan, sol ventrikülün kasılm asıyla (sistol) birlikte ao rt ay a pom palanır ve o rtay a 120 m m / cıvalık b ir kan b asın cı çıkar.