Kamusü’l-Alam, İstanbul’da yayımlanan tarih ve coğrafya ansiklopedisi (1889-98). Yapıtı tek başına hazırlayan Şemseddin Sami, başta d’Herbelot’nun Bibliotheque Oriental’i olmak üzere çeşitli Batı kaynakla-nndan; Âşık Çelebi, Kınalızâde, Kafzâde, Lâtifi, Riyâzi, Devletşah ve Sadıkî’nin ya-pıtlanndan; Sefinetü’ş-Şuarâ ile Fatih tezkiresinden ve salnamelerden yararlanmıştı. Altı cilt olarak Mihran Efendi tarafından yayımlanan ansiklopedi 4.830 sayfadan oluşuyordu ve alfabetik sıraya göre düzenlenmişti. Kamusü’l Âlam’da, ele alman yerlerin ekonomik ve toplumsal durumları da yansıtılarak hem Osmanlı, hem de dünya coğrafyasına ilişkin geniş bilgiler verilir. Pek çok ülke, halk ve devletin tarihi yanında ünlü kişiler ile yapıtları hakkında da güvenilir bilgiler içeren ansiklopedi, bugün birçok açıdan eskimiş olmakla birlikte özellikle Doğu dünyası hakkında hâlâ önemli bir başvuru kaynağı durumundadır.
Kâmusü’l-Ulûm ve’l-Maarif, Türkçede yayımlanmış ilk ansiklopedi (1870). Ali Suavi’nin Paris’te çıkardığı Ulûm adlı gazetenin 21-25. sayılannın (Temmuz-Ağustos 1870) eki olarak yayımlandı. Aynı yıl başlayan Fransız-Alman Savaşı’nda Paris’in Almanlarca kuşatılması üzerine Ulûm’un yayımına son verilince ansiklopedi de yanm kaldı. Yalnızca 80 sayfası yayımlanan ve “Atabeg” maddesine kadar gelen Kâmusü’l-Ulûm ve’l-Maarif, ilk Türkçe genel başvuru kaynağı denemesi oluşuyla önem taşır.
