KİTABI MUKADDES
Bütün dünyada 1 000 kadar dile çevrilen, Hıristiyan ülkelerde kütüphanelerin onur köşelerinde muhafaza edilen veya otel odalarında el altında bulundurulan ve dünyanın dört bir tarafına en yaygın biçimde dağıtılmış olan bu kitap, Yahudi-Hıristiyan kültürünün temel eseridir: bu eserde sanat ve edebiyatın sürekli işlediği Yahudi halkının tarihinden sahneler, İsa’nın çektiği acılar ve Yuhanna’nın vahyi, insanoğlunun kaderinin evrensel işaretleri olarak sunulur. Tevrat’ın yasaları ve Incil’in ahlakî mesajı, Batı medeniyetinin başlıca unsurlarıdır.
İÇİNDEKİLER
ESKİ AHÎT YENİ AHİT YUHANNA’NIN VAHYİ KİLİSENİN TANIMADIĞI İNCİLLER TÜRKÇEDE KİTABI MUKADDES
(Yasa), Neviim (Peygamberler) ve l\e:uv.~ ’îîz-;: ‘ den oluşan «Taanak» adını da kullanırlar. Esk: Ar_:-taptan oluşan (Yahudi düzenlemesinde 24 kıar :’: -lemesinde 66 kitap, Katolik düzenlemesinde ~r Ortadoks kiliseleri için Tevrat’ın üç bölümüne lerinden başka, ayrıca, yedi kitabı daha kar.cr -, . î—ristiyanlara özgü kutsal metinleri içeren Yen; Ar_: tap içerir ve bunların içerikleri bütün Hıristiyan: : -* Eski Ahit ve Yeni Ahit metinleri, yaziidâcİ£” ; leri tarih sırasına göre değil, konularına göre ki Ahit’in parçası olan Mezmurlar, İslam gr.:’iradıyla anılır ve Tevrat’tan ayrı olarak Davut Pey; ırz dilmiş sayılır. Yeni Ahit’in ilk dört kitabı için k—; nanca evangelion: «iyi haber», «müjde») ter:~: Ahit’in tümünü tanımlamak için de kullanılır ;; •-Ahit terimleri, Tanrı’nm îsrailoğulları ile gerç– : r~-laşmanın, İsa’nın çarmıhta can vererek kendin. .■ le sonucuna ulaştığı ve onun dirilişiyle Tann :Ls arasında yeni bir andaşmanın kurulduğu mannn -Kitabı Mukaddes’i oluşturan metinler, geae_*.; meyen değişik yazarlarca uzun bir dönem bcy_’: -nıp derlenmiş olmakla birlikte, Hıristiyanlarca ~I-rr Ama, kutsal metinlerin oluşmasında Tanrı’mr. nırken «vahiy» ve «esin» birbirinden ayırt er.. ‘ _-göre vahiy, Tann’nın sözü ve eylemleriyle tazın . kendini açıklamasıdır. İsrailoğulları’nm ilk azı.z’r yaşamına, ölümüne, dirilişine ve günümüze -tir bu açınlamanın alanıdır. Buna karşılık, esin, .ızr doğru yorumlanabilmesi ve belirli kültürel keş— lara en uygun biçimde aktarılabilmesi için peye;.– ‘ -lere ve kilisenin ilk önderlerine sunduğu bir bst.= -tinlerin yazarları, Tanrı’dan gelen bir esinle vah; ; ler ve vahyin doğru yorumunu yazılı biçimde =.•
Az sayıda bazı Protestan gruplan dışında, bur.r -liseleri, kutsal metinlerin, onları yazanlara hiçtr.r : zz rumluluk tanımaksızın Tann tarafından sözcük f: i dığı görüşünü kabul etmez. Bu metinlerin içeni-” -yazarlarının sorumlu olduğu, Tanrı’nın onian dan koruduğu ya da Tanrı’nın bu metinleri anca.-des tamamlandıktan sonra onayladığı yönünde.-, özellikle, Katolik Kilisesi’nce reddedilir.
Musa ve On Emir Levhası, (Philippe de Champaigne, 1645 f 😡 Art Museum). Torah, İbranî halkının tarihinin değişmezleş:;?
Kitabı Mukaddes veya Kutsal Kitap sözcüğü (Yunanca aslı olan Bibtia, «Kitaplar» anlamındadır), bu kitaba inananlara göre değişik gerçeklikleri kapsar. Eski Ahit (Tevrat) ve Yeni Ahit (İncil) adıyla iki bölüme ayrılan Kitabı Mukaddes, her biri kitap adıyla anılan pek çok metinden oluşmaktadır. MO XIII.yy’dan itibaren, İsrailoğulla-rı’nın dinî önderlerinin yüzyıllar boyunca çeşitli kaynaklardan derledikleri metinleri bir araya getiren Eski Ahit, Hıristiyanlıkla Museviliğin paylaştığı metinleri içerir. Ama, yalnız Protestanlığın kano-nik (Yunanca kanonikos, kurallara uygun, sahih) saydığı Eski Ahit metinleri Musevîliğin (Yahudiliğin) kutsal kitabıyla çakışır, Müslümanların Tevrat dedikleri bu kitabın tamamı için Yahudiler «Torah» adını kullandıkları gibi, kitabı oluşturan üç büyük bölümün [Torah
282
KİTABI MUKADDES VE ELYAZMAU
Eski Ahit için 15 000 kadar değişik metin mevcutk;’ ~ Ahit için 50 000’i bulmaktadır. Bu farklılığı açıklayan _■ – : İbrani yazıcıların metni aktarmakta gösterdikleri ~ ; İbranice Kitabı Mukaddes için var olan elyazmaiar-‘_r ması. XX.yy’a gelinceye kadar, MS X. – XI.yy’Iara .r-maları nerdeyse hiç bilinmiyordu. Bu dönem den hiçbir örnek yoktur. Ölü Deniz’dekı elyazmalarının ki Ahit’in eleştirel olarak ele alınmasıyla 1 000 yıl- > r. gerçekleştirilebilmesine imkân vermiştir. Aslında bu – – -tiyanlık öncesine ait Kitabı Mukaddes metinleridir zr MÖ I.yy’a ait elimizdeki elyazmalarından birçok n: : pek ender durumlarda anlamlı olan İşaya’ya ait, ek’ — . Kuşkusuz, Kitabı Mukaddes’e ait bütün orijinal belge-;: ve kitap, yüzyıllardan beri, elle yazılarak tekrar tekra: •: du (ve kuşkusuz, önlenmesi imkânsız olan hatalarla
Yeni Ahit’e gelince, eski tercümelerin yüzlerce k:r ta’mn (Yukarı Ortaçağ’dan beri en çok bilinen La”;
8 000’den fazla kopyasını ve Kilise babalannın sayj.z sını bir yana bırakacak olursak, elimizde 50 000’der. r; mevcuttur. Birbirinin aynı olan elyazması yoktur.
Yeni Ahit’in metni bizlere papirüsler (yaklaşık E? -(majisküller) diye anılan 285 adet ve küçükler (mır..;-lan (ve tarihçe daha yeni olan) 2 800 adet parşömeni; landmlmaları büyük ve küçük harflerle yazılmış oima_: dır) ayinler sırasında okunmak için hazırlanmış 2 l?r : şeklinde ulaşmıştır. Elyazmalarının büyük çoğunluj-r bölümler yer almaktadır; bu durum, tüm papirüsler;; dur. En eskisi 120 yılına ait olmak üzere, sadece ban aittir. Bu elyazmalarının 50’den fazlası Yeni Ahit’in IV. – V.yy’lara ait 4 büyük (majiskül) parşömen, baş_= nanca Kitabı Mukaddes’i kapsıyordu. Bunların en ür_ rin birçoğunun yapıldığı Vatikan nüshasıdır. Bu yüzder kaddes metinlerinin aktarılmasındaki kalite müken çağ’ın dindışı edebiyatının tamamının ilk belgelerin; X.yy’m beklenmesi gerekecektir. İbranîce Kitabı .V. MÖ I.yy’dan eski belgeler ve Yeni Ahit içinse, MS II y mevcuttur.
