konveyör

konveyör

Çeşitli yüklerin taşınmasında yararlanılan aktarma ay­gıtlarına topluca verilen ad. Konveyörler, bagaj taşıma sistemleri, tahıl, maden filizi, kömür gibi hammaddele­rin taşınması ve montaj hattı boyunca bir yerden bir ye­re parçaların iletilmesi gibi alanlarda yaygın biçimde kullanılırlar. Belirli ya da seçimli yükleme-boşaltma noktalan arasında çalıştırılan konveyörlerin tahrik gücü, kas gücüyle, yerçekimi gücüyle, havayla, titreşimle ya da motorla çalışan kayışlar, zincirler ve kablolarla sağla­nabilir.

Doğal tahrikli konveyörler. En yalın konveyör, kutuların ya da paketlerin, yerçekiminden yararlanılarak kaydırıl­dığı eğimli türdür. Bu sistemde genellikle, küçük bir sür­tünme oranı istenir. Konveyör, tekerlek ya da ruloları bulunan bir çerçeve biçimindedir. Düz ya da çok az eğimli yerlerde eşyalar itilir, eğimi fazla olan yerlerdey­se, kendiliklerinden yuvarlanırlar.

Bu konveyörlerde, içindeki rulmanlı yatakla sürtün­mesi azaltılmış ve boydan boya dizilmiş birçok rulo ya da enine dizilerek bütün konveyörü kaplayan, alümin­yum, çelik ya da naylondan yapılmış geniş rulolar var­dır. Bu yüzden “rulolu” yada “yerçekimli” konveyör di­ye adlandırılırlar. Süpermarketlerde ve eşya depoların­da, araçlardan yük indirilirken kullanılırlar.

Bantlı konveyör. Düz ya da 30°’ye kadar eğimli yerler­de, yükler, kauçuk, branda, çelik ya da tel örgüden ya­pılmış bantlarla taşınabilir. Bandın genişliği,en çok çer­çevenin en geniş yeri kadar olur. Konveyörde, bant üs­tündeki gerilmeyi denetleyen bir aygıt ile bir elektrik motoru vardır. Motor, tahrik rulosuna bir dişli kutusuyla ya da zincir mekanizmasıyla bağlanır. Tahrik rulosu, konveyörün varış ucundadır. Bu nedenle, kayışın yük­lenen bölümü çekilmiş olur. Normalde 1/4 beygirgü- cünde motorlardan yararlanılır; ama ağır yükler için, daha büyük motor da kullanılabilir. Bantlı konveyörler çoğunlukla, eşya depolarında, malların bir yerden bir başka yere taşınmasında kullanılır.

Zincirli konveyörler. Zincirli konveyörler, konveyör bo­yunca dolaşan bir zincirin ya da zincirlerin, güç birimi­nin çekiş gücünü aktardığı taşıyıcılardır. İki ana grupta toplanabilirler: Maddenin ağırlığını zincirle taşıyanlar (üstten zincirli konveyörler; kaplı konveyörler; zincirli ve kovalı elevatörler); maddenin itildiği, sürüklendiği ya da çekildiği türler (çekici konveyörler; sürükleyici konveyörler).

Fabrikalarda yaygın biçimde kullanılan üstten zincirli kancalı konveyörler yüzlerce metre uzunluğundadırlar ve parçalan, bandın bir ucundan öbür ucuna taşıyabilir­ler. Sözgelimi, bir otorriobil fabrikasında, böyle bir kon­veyör, otomobil gövdesinin parçalarını boyahanelere, oradan da doğruca fırınlanıp kurutuldukları fırınlara gö­türebilir. Aynı biçimde, zincirli konveyörle parçalar, ge­rekli montaj hattına da götürülebilir. Montaj hattı da bir ağırlık yük konveyörüdür ve otomobilleri monte edil­dikleri (parçalarının birleştirildiği) bantta taşır.

Zincirli konveyörlerin, yerdeki bir kanala yerleştiri­lip, iki tekerlekli arabalara ya da el arabalarına tutturul­muş kancalar takılmasıyla oluşturulan çekici konveyör­ler, kömür madenlerinde, kömürlerin eğimli bir düz­lemden yukarı çıkarılması için ya da bir otomobil mon­tajında parçaların bir çember içinde, yarı-montaj hat­tında taşınmasında kullanılır.

Havalı konveyörler. Dökme yük taşımacılığında yaygın biçimde kullanılan bir konveyör çeşidi de, havalı (pnö- matik) konveyördür. Aşağı yukarı bütün serbestçe aka- bilen dökme yüklerin (tane ya da toz halindeki kimyasal maddeler, maden filizleri, vb.), mekanik taşıma yön­temlerinde olduğundan çok daha yüksek hızlarla taşın­malarını sağlayan havalı konveyörler, taşınan madde­nin her tonu için çok daha fazla güç tüketirler. Titreşimli konveyör. Titreşimli konveyör, maddeleri, elektriksel ya da mekanik yolla sağlanmış yüksek fre­kanslı titreşimler yoluyla bir eğimden aşağı hareket etti­rir. Titreşimler, maddelere hafif eğimlerde bile aşağı doğru hareket vermeye yeterlidir. Bu tür konveyörlerin en büyük türleri, kum, fasulye, kömür filizi gibi taneli dökme yüklerin ayrılmasında ve elenmesinde kullanı­lırlar.

Mekanik olarak üretilen titreşimler, eksantrik işlen­miş döner bir mille sağlanır; milin çevresinde, bağımsız olarak yerleştirilmiş denge ağırlıkları vardır; denge ağır­lıkları, çerçevenin hızla titreşmesine yol açar. Elektrikle üretilen titreşimlerse, çerçeveye tutturulmuş metal par­çalar üstündeki bir sargıdan geçirilen dalgalı akım aracı­lığıyla, aralıklı olarak magnetik alanlar oluşturulmasıyla elde edilir.

Vidalı konveyör. Bir Arkhimedes burgusunun (ya da sarmal biçimli vida), bir boru ya da kovan içinde döner­ken, dişleri arasındaki maddeleri hareket ettirdiği vidalı konveyörler, dökme yük taşımacılığında kullanılırlar. Taşınan maddeler, tıpkı bir matkap ucu tarafından çıka­rılan talaş gibi hareket eder. Vidalı konveyöre, biçerdö­ver örnek gösterilebilir: Tabanındaki tahıl, tepedeki de­poya çıkarılırken, bu yöntem kullanılır.