(d. 15 Temmuz.1922, New York kenti, ABD), ABD’li fizikçi. Nötrinolor üzerindeki ortak araştırmalarıyla, . 1988 Nobel Fizik Ödülü’nü Melvin Schwartz ve Jack Steinberger ile paylaşmıştır.
New York City College’da öğrenim gören Lederman 1943’te mezun oldu. New York kentindeki Columbia Üniversitesi’nde fizik alanındaki doktora çalışmasını 1951’de tamamladı. Aynı yıl üniversiteni® öğretim kadrosuna katıldı ve 1958’de profesörlüğe yükseldi. Daha sonraları Illinoti eyaletinin Batavia kentindeki Fermi Ulusal Hızlandmcı Laboratuvan’nın yöneticiliğini yaptı (1979-89).
Lederman 1960-62 arasında New York eyaletindeki Long Island’da bulunan Brookhaven Ulusal Laboratuvarı’nda. kendisi gibi Columbia Üniversitesi’nde araştırmacı olan Schwartz ve Steinberger ile birlikte önemli bir deney üzerinde çalıştı. Deneyin amacı bir parçacık hızlandırıcısını kullanarak laboratuvar yapımı ilk nöt-rino ışınını elde etmekti. Nötrino, kütlesi ve elektrik yükü bulunmayan ve ışık hızıyla yol alan bir temel (atomaltı) parçacıktır.
O sırada nötrinolann maddeyle etkileşime girmesiyle elektronların ya da müon (mü mezon) olarak bilinen elektron benzeıi parçacıklann ortaya çıktığı biliniyordu. Ama bunun farklı iki nötrino türünün varlığıyla ilgili olup., olmadığı konusunda kesin bilgi yoktu. Üç bilim adamı Brook– haven’daki çalışmalarında müonlar yaratan nötrinolann gerçekten farklı ve daha önce bilinmeyen bir nötrino türü olduğunu belirlediler ve bu türe müon nötrinosu adını verdiler. Müon nötrinolarının bulunması daha sonra bir dizi farklı temel parçacık “ailesi”nin tanınmasını sağladı. Bunun sonucunda hazırlanan standart model günümüzde bütün bilinen temel parçacıktan sınıflandırmakta kullanılmaktadır.
Ledoux, Claude-Nicolas (d. 21 Mart 1736, Dormans-sur-Mame – ö. 19 Kasım 1806, Paris, Fransa), Fransız Devrimi öncesindeki toplumsal görüşler doğrultusunda eklektik ve düşsel bir mimarlık anlayışı geliştiren mimar.
J.-F. Blondel ve L.-F. Trouard’m yanında yetişti. Subaylann devam ettiği bir café için askeri simgeler kullanarak yaptığı yaratıcı ahşap dekorasyonla dikkati çekti ve kısa sürede gözde bir mimar oldu. 1760’larda ve 1770’lerin başlarında Fransa’da yüksek sosyete çevreleri için yeni-klasik üslupta evler tasarladı. Bu yapılanndan günümüze ulaşanlar arasında Hocquart Köşkü (1764-70), Bénouville Şatosu (1770) ve Madame <ra Barry için yaptığı Louveciennes’deki ünlü şato (1771-73) sayılabilir.
1770’lerin ortalannda Doubs ilindeki Arc-et-Senans bucağında yeni bir tuzlayla çevresindeki kentin planlannı yapmayı üstlendi. Salines royale de Chaux adlı bu yerleşme için, işçi evlerinin tuz çıkarma fabrikasınr eşmerkezli halkalar halinde çevrelediği
merkezî bir plan tasarladı. Projenin yansından azı tamamlanmış olmakla birlikte, günümüze ulaşan yapılardan Ledoux’nun küp ve silindir gibi iyice yalınlaştırılmış geometrik biçimler kullanarak klasik örneklerin
Ledru-Rollin, Alexandre-Auguste (d. 2
Şubat 1807, Paris – ö. 31 Aralık 1874, Fontenay-aux-Roses, Fransa), İkinci Cumhuriyet dönemindeki radikal siyasal etkinlikleriyle ün kazanan ve genel oy hakkının tanınması için etkin bir mücadele yürüten Fransız avukat.
Ledoux’nun tasarımını yaptığı Salines royale de Chaux yerleşiminde Yönetim Yapısı,
1773-75, Arc-et-Senans, Doubs ili, Fransa Caisse Nationale dès Monuments Historiques, Paris
basık, ağır, kabaca biçimlendirilmiş çeşitlemelerini ortaya koyduğu anlaşılmaktadır. Hem üretimi kolaylaştırmayı, hem de işçilere sağlıklı ve iyi yaşam koşullan sağlamayı amaçlayan kent planı ise, Robert Owen ve
19. yüzyılın öbür ütopyacı sosyalistlerinin benzer amaçlı tasarunlannın öncüsü sayılabilir.
Ledoux, soylulann yanı sıra halk için de oturma yerleri ayırdığı Besançon Tiyatrosu (1771-73) tasanmıyla devrimci nitelikte bir çalışma gerçekleştirdi. 1780’lerde de Dor düzenine özgü öğeleri çarpıcı bir biçimde kullandığı değişik planlı, alışılmamış görünümde hareketli cepheleri olan evler yaptı. Ledoux’nun meslek yaşamının son döneminde yaptığı en önemli proje, Paris kentinin kapılannda yer alan 60 tane gümrük denetim yapısı oldu. Gösterişsiz ve sıradan bürolar olmaya çok uygun bu yapılan Ledoux bir dizi anıtsal kapıya (Portes de Paris/Paris’in Kapılan) dönüştürdü. Devrimden önceki dört yıl içinde bunlardan 50 tanesi yapılabildi ve günümüze yalnız, ünlü Barrière de la Villette de aralannda olmak özere, dört tanesi ulaştı. Ledoux’nun basık, dev boyutlu geometrik biçimlere karşı beslediği ilgi burada rustik duvarlarda, Dor düzeninde sütunlarla gerçekleştirdiği rotun-dalarda, Yunan tapınaklanna benzeyen kütlelerde, portikolarda ve tonozlu bölümlerde en aşın ifadesini bulmuştu. Yapıların maliyetinin hâzineyi iflas ettirecek düzeye yükselmesi üzerine 1789’da Ledoux’nun görevine son verildi. Barrière (engel) diye anılan bu yapılann çoğu Devrim sırasında, öfkeli vergi mükellefleri tarafından yıkıldı. Terör Dönemi sırasında Ledoux da tutuklandı. Gerek bu olay, gerekse ailesinden birçok kişinin ölümü, meslek yaşamının sona ermesine yol açtı. Serbest bırakıldıktan sonra yaşamının son yıllannda, kendi yaptığı oymabaskılan içeren L’architecture considérée sous le rapport de l’art, des moeurs et de la législation (1804; Sanat, Gelenekler ve Yasalar Açısından Değerlendirildiğinde Mimarlık) adlı bir kitap hazırladı.
Ledoux 18. yüzyıl sonlannda Fransa’da yetişmiş en verimli, yaratıcı ve özgün mimardır. Güçlü ve ustaca yahnlaştınlmış geometrisiyle sonraki kuşakların çok az igisini çeken yapılarından, 19. yüzyıldaki toplu yıkımlar nedeniyle ancak pek azı günümüze ulaşabilmiştir.
Ledru-Rollin, Angélique Mongez’un portre çalışmasından ayrıntı, 1853;
Ulusal kütüphane Koleksiyonu, Paris Bibliothèque Nationale, Paris
1829’da baroya kabul edildikten sonra, siyasal suçlardan mahkeme önüne çıkanlan cumhuriyetçilerin savunmalannı üstlenerek adım duyuru. Öte yandan, 1791-1837 dönemine ait sayılannın yeniden basımını yaptığı Journal du Palais’ nin (Yüksek Mahkeme Dergisi) 1837-47 arasında çıkan sayılarını ve Répertoire général de la jurisprudence française’! (1843-48, 8 cilt; Fransız Hukukunun Genel Hatlan) yayımlayarak Fransız hukuk bilimine önemli katkılarda bulundu.
1839’da, genel oy hakkının tanınması ve halk egemenliğine dayalı bir yönetimin kurulmasını öngören bir programla katıldığı seçimleri kazanarak Temsilciler Meclisi’ne girdi. Seçim konuşmalannın içeriği nedeniyle Louis-Philippe yönetimi tarafından mahkemeye verilerek hapis cezasına çarptı-nldıysa da, cezanın usul yönünden bozulması için temyize yaptığı başvurunun kabul edilmesi üzerine beraat etti. Öteki solcu milletvekillerinin tersine, cumhuriyet yönetimini ısrarla savunmayı sürdürmesi mecliste yalnız kalmasına yol açınca, görüşlerine daha geniş bir kitle desteği sağlamak amacıyla sosyalist Louis Blanc’la birlikte La Réforme adlı gazeteyi yayımlamaya başladı. Monarşi yönetimine son vermeyi amaçlayan Paris halkının Temsilciler Meclisi’ni işgal etmesiyle başlayan 24 Şubat 1848 Devrimi sırasında, şair ve roman yazan Alphonse de Lamartine’le birlikte cumhuriyetin ilanım desteklediğini açıkladı. Louis-Philippe’in tahttan çekilmesinden sonra kurulan geçici hükümette içişleri bakanlığını üstlendi ve yeni yasama meclisi seçimleri öncesinde genel oy hakkının tanınmasında belirleyici rol oynadı. Cumhuriyetçilerden daha ileri talepleri olan devrimcilerin mayıs ayındaki yeni bir hükümet kurma girişimlerine karşı çıkması, işçi sınıfının desteğini büyük ölçüde yitirmesine yol açtı. Ledru-Rollin yeni cumhurbaşkanı Louis-Napoléon’un Haziran 1849’da Roma Cum-huriyeti’ne müdahalesinin anayasaya aykın olduğunu savunarak 11 Haziran’da cumhurbaşkanı için meclis soruşturması akmasını istedi. 13 Haziran’da düzenlediği protesto gösterisi muhaliflerince silahh bir ayaklanma provası olarak nitelendi. Hakkında açılan dava sonucunda sürgün cezasına çarptı-nhnca İngiltere’ye kaçarak Macar devrimci Lajos Kossuth ile İtalyan devrimci Giuseppe Mazzini’nin kurdukları Avrupa Devrim Komitesi’ne katıldı. 1870’e değin süren
301 Lee, Ann
sürgün döneminde çok sayıda devrimci broşür kaleme aldı. 1870’te ilan edilen genel afla Fransa’ya döndükten sonra milletvekili seçildiyse de (1871) Ulusal Meclis’e girmeyi reddetti ve Vaucluse milletvekilliğine seçildiği 1874’e değin siyasal yaşamın dışında kaldı. Ölümü nedeniyle kısa süren milletve-killiği sırasında genel oy hakkının tanınması için verdiği mücadeleyi sürdürdü. Konuş-malan ve siyasal yazılan 1879’da yayımlandı.
ledün bilgisi, tLM-f ledün olarak da biliriir, tanrısal gizleri kavramayı sağlayan bilgi. Kuran, Hz. Musa ile genç yardımcısının (tefsircilere göre Hızır [*]) öyküsünden söz ederken bu kişiyi kendisine Tann katından (ledün) bilgi verilmiş kul olarak niteler (Kehf 65). Bu kişi olaylann bilinmeyen yön ve boyutlannı bildiği için Hz. Musa’nın hiç anlayamadığı, bu nedenle de karşı çıktığı davranışlarda bulunur. Sonunda davranışla-nnın nedenini açıklayınca Hz. Musa bunla-nn kendi bilgisinden farklı nitelikler taşıyan bir bilgiye dayandığını anlar. Kuran yorum-culan bu iki bilgiden birincisini zahir ve hükümler bilgisi, İkincisini ise ledün bilgisi ya da olaylann içyüzünün (bevatın-ı umur) bilgisi biçiminde tanımlamışlardır. İkinci tür bilgi için ilmü’l-guyub ve esrar-ı ulum-ı hafiyye adlan da kullanılmıştır.
Tasavvufun bilgi kuramı da bu kavramlaş-tırmaya dayanır. Mutasavvıflara göre zahir bilgisi şeriata, batın bilgisi hakikate ilişkindir. Birincisi çalışma ile elde edilir, İkincisi ise Tanrı’nın bir bağışıdır (ihsan). Ama çalışmayanlar bu bağışa da ulaşamaz. Tanrı’nm Hızır’a öğrettiği bilgi insana ruhsal müşahede ile verilir. Bu nedenle dolaysızdır, keşf ve ilhama dayalıdır. Bu bilgiye sahip olanlar Hızır gibi olayların içyüzünü, tanrısal gizleri bilir. Ama bu biliş Kuran’m “gaybı Tanrı’dan başkası bilemez” yargısına aykırı değildir; çünkü onlar gaybı kendiliklerinden biliyor değillerdir. Tanrı onların beşeri niteliklerini kaldırıp kendi nitelikleriyle donattığı zaman bu bilgiye ulaşmaktadırlar; bu durumda da onlar kendilerinde değil Tanrı’da yaşamakta ve onun gözüyle görmektedirler.
Lee, Ann, lakabı ann ana (d. 29 Şubat 1736, Manchester, İngiltere – ö. 8 Eylül 1784, Watervliet, New York, ABD), Shaker mezhebini (bak. Şhaker’lar) Amerikan kolonilerinde yayan İngiliz dinsel önder. Bir demircinin kızıydı. Fabrikada işçi olarak çalışırken 1758’de Quaker’larm radikal kolu Shaking Quaker’lara katıldı. Çoktandır Shaker’lar adıyla anılmakta olan mezhebin üyeleri, İsa’nın İkinci Gelişi’ni müjdeliyor, Kutsal Ruh’un üzerlerine indiğini hissettikleri an sarsılma nöbetleri geçiriyor, ardından da kehanette bulunmaya başlıyorlardı.
1762’de evlenen Lee, mezhebine yönelik dinsel baskılar sırasında 1770’te bir süre hapis yattı. Bu sırada gördüğü bazı hayallerin etkisiyle, şehvetin Hz. İsa’nın amaçlarının gerçekleşmesini engellediğine ve erkeklerle kadınların ancak bakir kalarak onun yeryüzündeki krallığını ilerletebileceklerine inandı. Dört yıl sonra bir başka hayalin etkisiyle kocasını, kardeşini ve altı yandaşını Amerika’ya göçe ikna etti. Grup, Albany yakınlannda, Niskeyuna’daki ormanlarda bir yerleşme kurdu. Komşu bölgelerden bu inanca bağlananlann da katılımıyla Shaker hareketi büyüdü ve New England’da binlerce yandaş topladı. “Ann Ana” olarak tanınmaya başlayan Lee’nin binyıl inanışının öncüsü olduğuna inanılıyordu; Hz. İsa
Lee, Gypsy Rose 302
‘grup maden işçisinin basın sözcüsü oldu. , i-‘1912’de Pennsylvania Railroad Company’nin
nasıl Tanrının ıkılı doğasının erkek yansı-^temsilciliğini üstlendi. Müşterilerinin halk mn cisimleşmiş halıvse. Lee de Tann’nın arasındaki im<n>cini
mn cisimleşmiş haliyse, Lee de Tann’nuı^ arasındaki imgesini geUştirmVde gösterdia *1? ya^snun cisimleşmiş hali olarak kabule ^başarıdan dolayı birçok büyük şirketçe ara-edlldl ^lUm bir kişi durumuna geldi. 1917’ye gelin-
Lee Gvnsv Rimp CfnaiiıVro r™«,- idiğinde aralarında Rockefeller’m şırketleri-
yps,y “ose (lng»lızce Gypsy. Çın-| njn <je bulunduğu bir dizi büvük şirkete
Ocak 1914 Se at t E Wa shin ¿ton’0* i’$ S’Thizmet vermeye başlamıştı. En büyük yeni-Nkan 1970 t ™ ‘ ?■ î -■ “#* basına ^arşı i*en ve açık bir tutum
sanatçısı Nükteli ^Mcel^H hir -^«nesiydi. Basının sorularını açık biçimde
. Î1/52SSTV. S»«* «-n*
Rose ile daha sonra J»» sme™ .o,™™ ota k* karte*
dönemi-olmak ;örev üstlendi, ından tanınma-
sınema oyuncusu olan kız kardeşi June’uyfcnin baslarında Alman hova tr anneleri Madam Rose küçük yaşta sahneyef^^ere çeşitli kuruluşlarda e çıkarmıştı. Madam Rose 1919’da da kınlan* ~ AvncalfİcB’nm im!,
June’un yer almadığı Madam Rose’s Dan-^ 3 *UZmet sundu’ cıng Daughters (Madam Rose’un DanSctHwLee, Laurie (d. 26 Haziran 1914 Stroud Kızlan) topluluğunun yıldızı oldu. Bürlesk’ ^Gloucester, İngiltere), İngiliz şair ve yazar’ gösterilerinde sahneye çıkmaya 1929’da Kan- i^fider with Rosie (1959) adlı kitabındaki sas kentinde başladı. Ikı yıl içinde Broad-? Haisal yaşamı anlatan ve otobiyografik nite-way deki Republic Tıyatrosu’nun bir numa-siliği ağır basan öyküleriyle tanınır, ralı sanatçısı oldu,1936’da Ziegfeld Föllies’ * S 1940-43 arasında senaryo yazarlığı yaptı te yer aldı. Ertesi yıl New York’un bürlesk’ -,1944-45’te Haberleşme Bakanlığı’nda yayın salonlan kapanınca sahneden çekildiğini /.’^yönetmeni olarak çahştı. 1952’de M.B.E açıkladı ve: Wpllwood’a giderek bir dizi – r(Member of the Order of the British filmde oynadı.’Daha sonra bürlesk gösteri-»..’’•’Empire) nişanını aldı, lerini sürdürdü. Âynca gece kulüplerinde Lee’nin öbür önemli yapıtlan arasında gostenler yapıyor ve televizyon program-.*;»şansını denemek üzere Londra’ya yaptığı lanna çıkıyordu. The G-String Murders’*? «yolculuğu anlatan otobiyografik yapıtı As I
.^Walked Out One Midsummer Morning £«(1969; Bir Yaz Sabahı Çıktım Yola) ile The My Monument (1944; Amtım Güneş), ‘fThe Bloom of Candles (1947; Mumlann WCiceklenmesi, My Many-Coated Man ¿S(1955) adlı şiir kitapları ve öykü kitabı I > ’.Can’t Stay Long (1976; Uzun Kalamam)
, {sayılabilir.
^”Lee, Nathaniel (d. 1649 ? – gömülüşü 6 MNtayıs 1692, Londra, İngiltere), Ingiliz oyun JÖE323*1 ^ahramanhk temalanna yer veren, bir üslupla yazılmış oyunlanyla tanınır. Bir Presbiteryen rahibin oğluydu. West-ft.|SBunster Okulu’nda ve Cambridge’deki Tri-‘ffiity College’da öğrenim gördü. 1688’de İ&ıhezun olduktan sonra yaşamını Londra’da >pyunculuk yaparak kazanmaya çahştı, ama ‘ ifSahneye çıkarken aşın bir korkuya kapılma-j, ^«1 buna olanak vermedi. İlk oyunu Nero îfti(Neron) 1674’te sahnelendi. Açık ölçüyle ‘ ¿yazılmış manzum trajedisi The Rival Queens lise (1677; Rakip Kraliçeler) kendisine ün kazandırdı ve 19. yüzyıla değin popülerini korudu. Lucius Junius Brutus
Gyps Rose Lee, 1944
United Artists Cofporation; fotoğraf, Museum of
Modern Art Film Stills Archive, New York
Şadlı öyumı monarşi karşıtı duygular yarattı-«Jgı gerekçesiyle yasaklanan Lee, Oedipus . .£1678) ve The Duke of Guise’ı (1682; t: ’Guise Dükü) John Dryden ile birlikte îÇ^yazdı.