Lippisch, Alexander M(artin)
(d. 2 Kasım 1894, Münih, Almanya – ö. 11 Şubat 1976, Cedar Rapids, Iowa, ABD), 1920’lerde ve 1930’larda tasarımladığı kuyruksuz ve delta kanatlı uçaklarla, jet ve roket itmeli uçaklann geliştirilmesine önemli katkıda bulunan Alman asıllı ABD’ li aerodinamikçi.
Lippisch’in geliştirdiği ilk roket itmeli uçak, katı’ yakıtlı iki roketle donatılmış kuyruksuz bir planördü; bu uçak ilk uçuşunu 11 Haziran 1928’de Almanya’da Rhön Dağlannda başanyla gerçekleştirdi. Lippisch ilk sıvı yakıtlı roket itmeli uçağın (ilk kez 1944’te Alman Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan, “Messerschmitt Me 163 Komet” avcı uçağı) geliştirilmesinde de önemli rol oynadı. İl. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’ye yerleşti. 1965’te Iowa’daki Cedar Rapids’te Lippisch Research Corporation^ kurdu. Delta tipi kanatlann ilk savunuculan arasında yer aldı.
Lippmann, Gabriel (d. 16 Ağustos 1845, Hollerich, Lüksemburg – ö. 13 Temmuz
1921, Kanada ile Fransa arasında denizde), ilk renkli fotoğraf levhasını geliştirerek 1908 Nobel Fizik Odülü’nü kazanan Fransız fizikçi. Fotoğrafçılık alanında renge duyarlı
Gabriel Lippmann
H. Roger Viollet
ortamlar üzerine yaptığı araştırmalan pek çok yeni buluşun gerçekleştirilmesini olanaklı kılmıştır.
Fransız bir ana babamn çocuğu olarak Lüksemburg’da doğup Paris’te büyüyen Lippmann, başanh ama asi ruhlu bir öğrenciydi. Hiçbir zaman öğretmenlik belgesi alamadıysa da 1883’te Sorbonne’un matematiksel fizik bölümüne profesör olarak atandı. Daha sonra 1886’da Sorbonne Fizik Araştırma Laboratuvarlan’nın yöneticiliğine getirildi.
Pek çok alanda çalışma yapan Lippmann, en önemli katkılannı elektrik ve optik alanlannda gerçekleştirdi. İlk önemli çalış-malannı, piezoelektrik ve dirençsiz ya da aşıniletken devrelerde indükleme üzerinde yaptı. Aynca, pozlama sırasında Yer’in hareketlerini dengeleyerek, gökyüzünün uzun pozlu fotoğraflannın çekilmesini olanaklı kılan kolostatı geliştirdi.
1891’de fotoğrafçılıkta bir devrim yaratan ve daha sonra Lippmann işlemi olarak adlandınlan renkli fotoğraf işlemini gerçekleştirdi. Bu işlemde boyarmadde ve pigmentlerin yerine, ışık dalgaboylannın doğal
kzizler” (1441-42,1 an ve Çocuk İsa”! nsa), “Meryem’e! :k, Münih), “Mü-1 1445-47, Ulusal I, “Tahtta Oturaa | e Müzesi, Prato), I Galeri, Londra), I pnası” (y. 1460,1 Müzesi, Berlin), [ ıpınma” (y. 1463, ma ve Çocuk İs« | erişi, Floransa).
tin) (d. 2 Ka– ö. 11 Şubat I >wa, ABD), nmladığı kuyularla, jet ve geliştirilmesine m asıllı ABD’ |
roket itmeli 9e donatılmış | çak ilk uçuşu- j uıya’da Rhön deştirdi. Lip-eli uçağın (ilk tefleri tarafın-mitt Me 163 ilmesinde de ■ Savaşı’ndan ’te Iowa’daki learch Corpo-kanatlann ilk fa.
Ağustos 1845,
13 Temmuz uda denizde), üştirerek 1908 ın Fransız fi-renge duyarlı
en yararlanılıyordu. Aynca fo-levhasmm emülsiyonunun arkasına ja bir cıva katmam yerleştiriliyordu. qık ışınlannı emülsiyona geri yansıtı-i yansıyan bu ışınlar gelen ışınlarla iç içe ‘n; bu girişim sırasında, ışınlann yani dalşaboyuna bağlı olarak mda çeşitli derinliklerde bir gizli ı oluşuyordu. Geliştirme işleminden ıbn görüntü yeniden oluşuyor ve işlem
■ bir görüntü elde edilinceye değin üyordu. Renkli fotoğrafçılıkta bu ı baskı yöntemi, çok uzun pozlama
gerektirdiği için oldukça yavaş ve
■ nr işlemen ve aslından kopya çıkarda olanak tanımıyordu. Bu yöntem ı yaygınlaşmadı ama renkli fotoğrafçı-
Igriişiminde önemli bir adım oluşturdu.
Walter (d. 23 Eylül 1889, ı York kenti – ö. 14 Aralık 1974, New kenti, ABD), ABD’li gazeteci ve r. Altmış yıllık meslek yaşamında siya-t yorumcu olarak uluslararası alanda bü-fair ân kazanmıştır, fda Harvard Üniversitesini bitirdi, itede öğrenim gördüğü sırada Willi-James ve George Santayana gibi düşü-etkilendi. 1914’te The New Re-: adlı haftalık derginin kuruculan ara-: yer alarak yayın yönetmeni Herbert Croly’nin yardımcısı olarak çalıştı. I bir çizgi izleyen dergideki yazılany-! doğrudan görüşmeler yoluyla başkan i Wilson’i özellikle I. Dünya Savandaki banş girişimlerinde (14 Mad-Milletler Cemiyeti’nin kurulmasıyla E yaklaşımlannda önemli ölçüde etkiledi başardı. 1917’de kısa bir süre Savaş u Newton D. Baker’ın yardımcılığım 1919’da Wilson tarafından Versailles görüşmelerine katılmakla gö-
ildi.
-29 arasında reformcu çizgideki New World adlı gazetede makaleler yaz-sonra 1929-31 arasında gazetenin ı yönetmenliğini üstlendi. Daha sonra York Herald-Tribune’a geçti. İlk kez 8 1931’de yayımladığı “Today and To-(Bugün ve Yarın) başlığını taşıyan yazılarının telif hakkı zamanla ABD’ 250’den çok gazeteye ve yaklaşık 25 , satıldı. Lippmann bu yazılanyla 1958 ¡2 Pulitzer ödüllerini kazandı. Yazıla-ı harlamak amacıyla birçok ülkeyi do-. İlk kitabı A Preface to Politics’te î; Siyasete Bir Önsöz) ıhmh sosyalist
• savunduysa da Drift and Mastery’ Yöneliş ve Ustalık) Marksizm bir tutum benimsedi. The Good tmaety (1937; İyi Toplum) adlı yapıtındaysa ■qpfizmi tümüyle reddetti, IÎ. Dünya
– sırasında ABD’nin savaştan sonra kendi içine kapanma politikasına nesi konusunda uyanlarda bulundu. in the Public Philosophy (1955;
_ Felsefesi Üzerine Denemeler) adlı
pptfmda öne sürdüğü doğal hukuk kura-^ilgili görüşleri birçok yönden eleşti-
(1914;
_ de en etkili yapıtı olan Public »»’Ha (1922; Kamuoyu) kitle iletişim anlarındaki hız ve yoğunluğun yorumdan ■k slogana yol açması yüzünden sıradan £pferin toplumsal sorunlan akılcı biçimde jBferiendiremediği görüşünü savundu. 77te “fcmtiom Public (1925; Hayalet Toplum) k yapıtında siyasal alandaki iletişim soranı yeniden ele alarak demokrasinin gele-gi konusundaki kuşkularını sürdürdü ve sakinlerin oluşturacağı bir yönetime karşı
Ijymnnn,
Yom-Tov bak. Zunz, Leo-
Lippold, Richard (d. 3 Mayıs 1915, Milwaukee, ABD), karmaşık ve soyut tel konstrüksiyonlanyla ünlü ABD’li heykelci. Chicago Üniversitesini bitirdikten sonra Chicago Sanat Enstitüsü Okulu’nda endüstri tasanmı öğrenimi gördü. 1935-37 arasında Meksika’da bulunduktan sonra Milwau-kee’de bir endüstri tasanmı bürosu açtı. 1942’de Naum Gabo’nun ve yapımcılığın etkisiyle pirinç, nikel, altın ve gümüş tellerden, örümcek ağma benzeyen zarif heykeller yapmaya başladı. Belirli odak noktalan ve eksenler arasında gerili bu teller ideal ve kapalı bir geometrik hacim oluşturuyordu. Lippold “Gemini II” (1968) gibi bazı yapıt-lannda da tellerin üzerine metal tüpler ya da başka biçimler yerleştirerek daha karmaşık düzenlemeler yarattı. Yapıtlannın çoğu, tel kancalarla geniş mekânlann tavanlanna asılmak üzere tasarlanmıştı. New York kentindeki Metropolitan Sanat Müzesi’nin ısmarladığı “Bir Kürede Çeşitlemeler No 10: Güneş” (1953-56, altın halat) bu tür yapıtlarımı! bir örneğidir. 1960’lardan sonra yapıtlanna çeşitli kamu yapılannda da rastlanmaya başladı. New York’ta Pan-Ameri-can Binası’ndaki (“Uçuş”, 1963), San Fran-cisco’da St. Mary Katedralindeki (“Kameriye”, 1967), Washington, D.C.’de Uzay Müzesi’nin girişlerinden birindeki (“Ad Astra”, 1976) ve New York’taki Atrium Gökdelenindeki (1981) heykelleri bunlardan bazısıdır.
Lipps, Theodor (d. 28 Temmuz 1851, Wallhalben, Bavyera – ö. 17 Ekim 1914, Münih, Almanya), estetik kuramı ve özellikle empati(*) (Einfühlung) kavramıyla tanınan Alman psikolog.
Bonn Üniversitesinde bulunduğu sırada (1877-90), dönemin psikolojisinin kapsamlı bir dökümünü içeren Grundtatsachen des Seelenlebens’i (1883; Ruhsal Yaşamın Temel Olgulan) yazdı. 1890-94 arasında Breslau (bugün Wroclaw), 1894-1914 arasında Münih üniversitelerinde ders verdi, 1897’de optik yanılsamalar üzerine deneysel bir inceleme olan ve bu konuda dönemin araştırmacılarım önemli ölçüde etkileyen Raumästhetik und geometrisch-optische Täuschungen’i (Mekân Estetiği ve Geometrik-Optik Yanılsamalar) yazdı.
Lipps’in empati kavramına göre, kişi bir başkasının tepkisini, ancak kendisini onun yerine koyarak anlayabilir. Lipps Ästhetik adlı yapıtında da (1903-06, 2 cilt; Estetik), benzer biçimde, kişinin bir sanat yapıtını, bir tür içe yansıtma yoluyla kendini o yapıtın içinde hissederek kavrayabileceğini öne sürmüştür.
Lippstadt, Almanya’nın kuzeybatı kesiminde Kuzey Ren-Vestfalya (Nordrhein-Westfalen) eyaletinde (Land) kent. Teuto-burg Ormanının (Teutoburger Wald) eteklerinde, Lippe Irmağı kıyısında yer alır. 1168’de Lippe senyörlerince kurulduğu sanılan Lippstadt 1280’de Hansa Birliğine katıldı. Kentin yansı Mark Kont-hığu’na geçti ve bu kesim 1614’te Brandenburg tarafından ele geçirildi. Bu ortak yönetim 1850’de sona erdiğinde Lippe-Detmold prensi kendi payını Prusya’ya sattı.
Lippstadt’daki tarihsel yapılar arasında 13. yüzyıldan kalma birkaç kilise, yan ahşap evler, 1773’te yapılmış bir belediye binası ve Köppelmann Otelinin rokoko üslubundaki salonu sayılabilir. Hendeklerle çevrili Overhagen, Eringerfeld, Heringhausen ve Körtlinghausen şatolan yakınlardadır. Bir demiryolu kavşağında yer alan kentte dökümhaneler, metal işleme tesisleri ve dokuma atölyeleri bulunur. Nüfus (1989 tah.) 60.396.
19 Lipset, Seymour Martin
Lipscomb, William Nunn Jr. (d. 9
Aralık 1919, Cleveland, Ohio, ABD), bor bileşiklerinin yapısı ve bağlanması ile genel olarak kimyasal bağlanma üzerine yaptığı çalışmalarla 1976 Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan ABD’li fiziksel kimyacı.
1941’de Kentucky Üniversitesinden mezun oldu. Doktora çahşmasım 1946’da California Teknoloji Enstitüsü’nde tamamladı. 1942-46 arasında Bilimsel Araştırma ve Geliştirme Dairesi’nde fiziksel kimya uzmanı olarak çalıştıktan sonra Minnesota Üniversitesinde dersler verdi; profesörlüğe ve fiziksel kimya bölüm başkanlığına yükseldi. 1959’da Harvard Üniversitesinde kimya profesörü oldu ve 1962-65 arasında kimya bölüm başkanlığını yürüttü. Çalışma arka-daşlanyla birlikte birçok bor ludrür bileşiğinin (boranlar) ve bunlann türevlerinin molekül yapüanm açıklayan X ışını teknikleri geliştirdi; bu teknikler daha sonralan kimyada pek çok uygulamada yararlı oldu. 1963’te Boron Hydrides (Bor Hidrürler), 1969’da da Nuclear Magnetic Resonance studies of Boron and Related Compounds (Bor ve Bor Bileşikleriyle İlgili Nükleer Magnetik Rezonans Çalışmalan) adlı yapıt-lanm yayımladı.
