MUHTESİB

MUHTESİB ; fiyatlan kontrol etmek, ölçü âletlerini muâyene edip, düzgün tartı yapmıyanlan ve satışta hile yapanları cezâlandırmakla vazifeli memur. Lügat mânâsı olarak, bir kişinin yaptığı kötü fiili beğenmemektir. Muhtesiplik, dînî bir hizmet olarak da kabul edildiği için, bü memuriyete o şehrin Müslümanlarının en güvenilir olanı tâyin edilirdi. * Muhtesiplik, İslâmiyette en eski memuriyetlerdendir. Peygamber efendimiz zamanında vardı. Hazret-i Ömer, Saîd bin Saîd’i Medine’ye, İbnül- As’ı ise Mekke’ye muhtesib olarak tâyin etmişti. . Aslında kâdıların (hâkimlerin), kazaî vazife^ leri cümlesinden bir vazife gören muhtesibler, dînî hükümlere muhalif hareket edenleri tahkik ederek menetmek vazifesini görürlerdi. Bu cümleden olarak, hamallann ve nakil vasıtalarının aşırı yüklenmelerini önlemek, yıki.lmavtehlikesi olan binâlan yıktırarak insanl^v^t^^^r vermesini önlemek, mekteplerde talebeyi dövenİfocalan ce- zâlandırmak gibi vazifele|i|ıin yanında, yiyeceğe, içeceğe hile karışmaması, noksan tartı âletlerinin kullanılmaması gibi bugün belediye zabıtasının yaptığı vazifeleri yerine getirirlerdi. Bu işler kâ- dıların vazife sahasında olmasına rağmen, makamlarını bu tarz hadiselerin peşinde dolaşmakla terketmeleri esas görevlerini aksatacağından, ayrıca bir memura ihtiyaç duyulmuştur. Osmanlı Devletinde, muhtesib yerine “İhti- sap Ağası” tabiri kullanılmıştır. Son derece titizlikle yerine getirilen bu vazife, modem belediye teşkilâtının kurulmasıyla şehiremanetine (belediyeye) devredilmiştir.