Cinsiyetler arasındaki farklılığı açıklayan kromozom ise Y kromozomudur. Fakat buna rağmen X kromozomu da bazı cinsiyet tabanlı farklılıkları açıklayabilir. Mesela, kadınlarım genellikle erkeklerden neden daha kısa olduğunu.

Finlandiya’da bulunan Helsinki Üniversitesitesi’nden Prof. Samuli Ripatti, kadınların neden genelde erkeklerden daha kısa olduğunu X kromozomuyla açıklayabildi.

Prof. Samuli Ripatti ve ekibi, boy, tansiyon, BMI (vücut kütle indeksi) ve lipid seviyelerine bağlı kişisel farlılıkları açıklamak amacıyla 25,000 Kuzey Avrupalı’da X kromozomuna bağlı genetik varyantları inceleyerek işe başladılar. Prof. Samuli Ripatti ve ekibi yaptıkları araştırma sonucunda kısa insanlar arasında oldukça yaygın olan ITM2A adlı genin kıkırdak gelişimini etkileyerek ortalamanın altında kısalığa yol açtığını tespit ettiler.  Ayrıca genin aktivite yoğunluğu da boy uzunluğunu etkiliyordu. Yani gen ne kadar baskınsa birey o kadar kısa oluyordu. Gen; X kromozomunda bulunan bir gen olduğu için de, bünyelerinde 2 tane X kromozomu taşıyan dişi bireyler de bu genin aktivitesi daha yoğun görülüyordu.

Burada, dişilerde bulunan 2 tane X kromozomundan birinin inaktive bir şekilde hücrede tutulduğunu belirtmekte fayda var.  Dişilerde bulunan X kromozomlarından bir tanesi rastgele olarak seçilir ve susturulur. Fakat bu inaktivasyon süreçlerinden bazı genler kaçabilir. ITM2A geni de, birçok dişide X kromozomunun inaktivasyon işleminden kaçan genlerden bir tanesi. Yani ITM2A geni erkek bireylerin hücrelerinde 1 kere ifade edilirken dişi bireylerin hücrelerinde 2 kere ifade ediliyor. Bu da genellikle kadınları erkeklere göre daha kısa yapıyor.

X kromozomlarındaki bunun gibi bölgelerin saptanmasıyla, özellikle de fenotipe yansıyan cinsiyet farklılıklarının sadece Y kromozomuyla açıklanamayacağı da görülmektedir.

Referans ve İleri Okuma
Taru Tukiainen, Matti Pirinen, Antti-Pekka Sarin, Claes Ladenvall, Johannes Kettunen, Terho Lehtimäki, Marja-Liisa Lokki, Markus Perola, Juha Sinisalo, Efthymia Vlachopoulou, Johan G. Eriksson, Leif Groop, Antti Jula, Marjo-Riitta Järvelin, Olli T. Raitakari, Veikko Salomaa, Samuli Ripatti. Chromosome X-Wide Association Study Identifies Loci for Fasting Insulin and Height and Evidence for Incomplete Dosage Compensation. PLoS Genetics, 2014; 10 (2): e1004127 DOI: 10.1371/journal.pgen.1004127