Ondokuzuncu Yüzyıll

lMimarlık etkinliği,bağımsızlık dö­ nemi sonrasında ortaya çıkan karışıklıkların yatıştığı dö­ nemle! XIX. yy’ın yeni bir zenginliğin ortaya çıktığı son dönemlerim arasına sıkışıp kalmıştır.Yeniden inşa döneminde, su tesisatı, elektrik donanımı ve asansör gibi yeni teknolojiler Avrupa’dan ya da ABD’nden getirtilmiş­ tir. Dışarıdan getirilen bir başka öğe de, Paris’teki Güzel 12 peygamber heykelleri gelir. SÖMÜRGE SONRASI DÖNEM Sanatlar okulunun kılı kırk yaran üslubudur. Bu üslupta, Mexico City’de Venedik Gotik üslubunda yapılmış postanede, karşı köşedeki barok ulusal tiyatroda (şimdi Güzel Sanatlar Sarayı’dırjolduğulgibi/zengin ve değişik dekoratif ayrıntılara rastlanmaz. Bronz ya da demir trabzanlar, oyma mermer yüzeyler, iyi işlenmiş ağaç paneller, kilimcilik, mobilyacılık ve dokumacılık işlerini karıştıran bir mimari program, geç XIX.¡yy’ın, Güzel Sanatlar akımından etkilenmiş birçok binasının ortak özelliğidir. Fransa’dan yayılan Yeni Sanat üslubu da~yüzyılın sonlarında etkisini göstermiştir; fakat, Latin Amerika mimarisinin bu dönemi üzerine pek az çalış­ ma yapılmıştır. XIX. yy’daki Latin Amerika resmi üç ana kategoriye bölünebilir: yönetici seçkin sınıfın ya da hükümetin desteklediği akademik resimcilik; sömürgeciliğin ilk günlerinde ortaya çıkmış güçlü bir akım olan popüler sanatın devamı niteliğindeki halk sanatı;YenilDünya’yı gezen Avrupalı ya da Kuzey Amerikalı ressamların Latin Amerika’nın günlük yaşantısını resmeden, yeni öğe. Meksika’daki akademik resim, Avrupa’da ortaya çı­ kan akademik resim üslubunu örneksemiştir. XIX. yy’jin başlarında Meksika’ya yeniklasik akım girmiştir, bu akımın en önemli temsilcisi, Mexico City katedralinin tavanını dekore eden (1810), Meksikalı ressam Rafael Jimeno y Planes’dir (1759-1825). XIX. yy’jin ortalarında ve sonlarında canlanan barok sanat anlayışı, kendini, ışık ve gölge oyunlarına ve genişçe tarihi konulan tasvir eden karmaşık kompozisyonlara adadı: Avrupa’da genellikle Yunan ve Roma konuları resmedilmiş­ se de, Latin Arrıerika, Kristof Kolomb, Katolik Krallar ve diğer İspanyol tarihi konularından oluşan, kendi tarihini tercih etmiştir. Nadiren pulque’nin (mayalı bir Meksika içkisi) keşfi ya da Cueuhtemoc’un (bir Aztek kralı) öldü­ rülmesi gibi Yeni Dünya konuları da işlendi (özellikle Meksika’da). Manzara ressamları da çoğunlukla Avrupa sanat üsluplarından esinlendiler. Meksikalı büyük resim ustası Jose Marie Velasco’nun manzaraları, Atlas okyanusunun her iki yanında da, Avrupa geleneğindeki resimlerin en etkileyici olanları arasında yer aldı. Cuadaloupe Tepesinden Meksika Vadisinin Görünüşü (1905; Modern Sanatlar Müzesi, Mexico City) gibi çalışmalarda, bir yerbilimci ya da bitkibilimci özeniyle işlenmiş arka plan ayrıntıları, hemen hemen şiirsel boyutlarda uzanan, bir geniş mesafe manzarası görüntüsü verir. XIX. yy. halk sanatı, artık yalnızca portrelerle değil, bugün de hâlâ yapılmakta olan bir çeşit dinsel resimle (Ex- (En solda) Meksika halk sanatı, çok eski dönemlerden başlayarak gelişmiştir ve İspanyol işgali öncesindeki dönemle ilgili birçok özellik içerir. (Solda) Boyama ağaç ve porselen bebek yapımı geleneği, İspanyolların ülkeyi fethinden beri Peru halk kültürünün ayrılmaz bir parçası olmuştur. 350 AMERİKA, LATİN (SANAT VE MİMARLIK) David Alfaro Siqueiros, Meksika sanatının devrim sonrası dönemine egemen olan duvar resimlerinin yaratıcılarından biridir. Siqueiros’un doğal birliği gösteren soyut biçimi ” Latin Amerika’da İnsanlığın ilerlemesi”\adlı duvar resmijişlenmiştir. Votos) de ilgilendi. Ex-Voto, mucizevi bir yardımda bulunan bir aziz ya da Isa’ya teşekkür sunmak için yapılır. Genellikle, olanların bir özeti ya da şefaatin ayrıntılı bir anlatımı da -olayın tarihi ve yeri de belirtilerek- bunlara eklenir. Latin Amerika konularını resmeden yabancı sanatçı­ lar arasında, Alman Johann Rugendss (1802-58), İngiliz Daniel Egerton (1842’ye doğru) ve olağanüstü bir doğ­ rulukla Maya harabelerini resmeden Frederic Catherwood gelir. Halk geleneklerinin ressamları, zaman zaman aynı konuları işleyen ve Costumbristos adı verilen yerel sanatçılarla birlikte, kasaba hayatının resim kadar güzel karakterlerinden esinlenmişlerdir. Arjantin^de, pampalardaki çobanları, sömürge döneminden kalma yapıları ve yerel bayram kıyafetlerini resmetmelerdir