Palamas, Gregorios

Palamas, Gregorios (a z î z ) (d. 11/14 Kasim 1296, Konstantinopolis [İstanbul] -1359, Thessalonike [Selanik], Bizans Imparatorluğu; azizler listesine kabulü 1368,Ortodoks manastır geleneğindeki hesykhia(*)
akımının düşünsel önderi. Kendi
dinsel deneyimlerini dile getirebilmek amacıyla
Platon ile Aristoteles’in felsefelerini
birleştirmeye çalışmış, Ortodoks ilahiyat
öğretisi için kalıcı bir standart geliştirmiştir.
Sarayla bağlantıları bulunan seçkin bir
aileden geliyordu. İlkçağ felsefesi konusunda
uzmanlaştıktan sonra 1316’da Yunanistan’daki
Aynaroz (Athos) Dağına çekilerek
keşiş olmaya karar verdi. Tefekküre dayalı
ibadet yöntemini benimsedi ve keşiş adaylarına
ruhani rehberlik etmeye başladı. Osmanlı
akınları yüzünden Aynaroz Dağındaki
manastır yaşamına ara vererek Selanik’e,
oradan da Makedonya’ya kaçtı. 1326’da
papaz oldu ve daha sonra 10 yandaşıyla
birlikte Makedonya’da bir manastıra çekildi.
1331’de Aynaroz Dağına dönerek Aziz
Sabas’ın cemaatine katıldı. Yaklaşık 1335’te
yakındaki bir manastıra dinsel yönetici (hegoumenos)
seçildi. Yönetimini çok katı
bulan keşişlerle anlaşmazlığa düşerek görevinden
ayrıldı ve Aziz Sabas’ın yanma
döndü.
1332’de bazı Skolastik Rum ve Latin
ilahiyatçılar ile usçu Hümanistlere karşı 25
yıl kadar sürecek bir polemiğe girdi. Bunlardan
Calabrialı Barlaam agnostik bir ilahiyat
yaklaşımıyla ussal kavramların, mistik
ibadeti ve bu ibadetin Tann’yla insan arasında
kurduğu ilişkiyi eğretileme düzeyinde
bile ifade edemeyeceğini savunuyordu. Barlaam’ın
hesykhia öğretisine yönelttiği eleştirileri
Palamas üç bölümden oluşan bir
Savunma’yla yanıtladı (1338). Bu yapıtıyla,
insanı yalnız ruhuyla değil, bir bütün olarak
ruhu ve bedeniyle kavrayan, “insanın bir
bütün olarak tanrılaşması” olarak nitelenen
mistik deneyimin kuramsal temellerini attı.
Palamas’a göre insanı ruhunun derinliklerinde
Tanrı’yla birleştiren içsel dönüşümün
yaşanabilmesi için mistik bir aydınlanma
zorunluydu. Bu tür bir tefekkür aşamasına
ulaşabilmek için dikkatin yoğunlaştırılması
ve Hz. İsa’nın adının sürekli anılması (İsa
Duası) gerekiyordu. İçsel ışığı ancak “yürekleri
saf” olanlar, Tanrı kayrasıyla onu
görebilme gücü bağışlananlar görebilirdi.
Karşıtlarıyla giriştiği bir dizi tartışmadan
sonra Palamas 1344’te siyasal nedenlerle
aforoz edildi. Palamas’ın öğretisini bütünleştirdiği
Hagismos Tomos (Kutsallık Kitabı)
zamanla Bizans mistisizminin temel
metni durumuna geldi. Hesykhia tartışmasıiç savaşla sonuçlanan siyasal çatışmaların da
bir parçası oldu. İç savaşın 1347’de sona
ermesiyle, Palamas tutucuların desteğiyle
Selanik piskoposluğuna atandı. Yaşamının
sonuna değin Hümanistlerle polemiği
sürdürdü.