Pekar Gyula

PEKAR (Gyula), macar siyaset adamı ve yazarı (Debrecen 1867-Budapeşte 1937). 1919’da karşı devrimci bir teşkilâtın başı olarak sivrildi. Bela Kun düşünce, milliyetçi hırıstiyan partinin kurucuları arasında yer aldı. Adalet ve din bakanlığına getirildi ve uzun yıllar dışişleri komisyonuna başkanlık yaptı. Milletlerarası konferanslarda Macaristan’ı temsil etti. Edebî değeri olmayan tarihî romanlar yazdı: Az Ezüsthomloku Vandor (Gümüş Alınlı Hacı) [1929]; Attilâ (1953). [M]
PEKAR (Josef), çek tarihçisi (Maly Roho-zec, Turnov 1870-Prag 1937). Prag’da Karel
IV üniversitesinde profesördü. Başlıca eserleri: Dejiny Valdştejnskeho Spiknuti (Wallenstein Komplosunun Hikâyesi); Nejstarşi Kronika Çeska (En Eski Bohem Kroniği); Jan Zizka a Jeho D oba (Jan Zizka ve Devri). Ayrıca, Çekoslovakya’daki çağdaş siyasî gelişmeler üzerine de önemli incelemeleri vardır. (M)
PEKARİ i. (karayip dilinde begare’den fr. pécari). Domuza benzer, fakat ondan daha küçük memeli hayvan; Amerika’da yaşar.
— ANStKL. Yakalı pekari (Dicotyles taja-cu) kalın gövdeli, ince bacaklı, koca kafa-
lı, sivri burunlu bir hayvandır. Sırtında, çirkin koku saçan bir salgı bezi bulunur. Ormanda sürü halinde yaşar ve sağlam köpek-dişleri sayesinde kendini yırtıcı hayvanlardan korur. (L)
PEKBLEND veya PEŞBLEND i. (alm. Pechblende’den). Miner. Tabiî uranyum oksit. Eşanl. PEKÜRAN, URAN1NİT.
— ANStKL. Formülü UO2 olan pekblend, saf olduğu zaman kübik sitemde billûrlaşır; özgül ağırlığı 9,0 ile 9,7, rengi ise gri ile siyah arasında değişir. Bu mineral, uranyumun en zengin cevheri olması bakımın-1 dan büyük bir önem taşır. Pierre ve Marie Curie, radyumu pekblendden elde ettiler.
(L)
PEKDOKU blş. i. Bot. Selüloz çeperleri değişik kalınlıkta hücrelerden oluşma canlı destek dokusu.
— ANStKL. Pekdoku, aralarında boşluk bulunmayan üst üste yığılı canlı hücrelerden meydana gelir. Bu hücrelerin selüloz zarları öyle özel bir durum kazanır ki, bükülgenlikle sağlamlığı biraraya getirerek bir organa, büyümesini sıkıntıya sokmadan desteklik eder. Pekdokuya, meselâ ballıbabagillerde, sapının köşelerinde rastlanır. (L) PEKEA veya PEKİ i. Amerika’da yetişen ve pekan denilen ağacın (Carcoyar nuciferum) diğer adları. (L)
PEKENT i. Jeol. Geçit vermeyen veya aşılması çok güç olan tabiî engel.
— Anat. Eczacılar pekendi, kıvrım bağırsak, körbağırsak kapağı veya Bauhin kapağı. (Tenkiyeler buradan daha yukarıya çıkamaz.) #
— Fizyol. Etene pekendi, bazı maddelerin veya mikropların anrte kanından dölüt kanına geçmesine karşı etenenin gösterdiği direnç.
— Patol. Karaciğer pekendi, bazı sindirim ürünlerinin karaciğer özekdokusu yoluyle kapı toplardamarından tüm organizmaya geçmesini engelleyen yetersizlik hali. (LM)
PEKER (Orhan), türk ressamı (Trabzon 192’tst. 1978). GSanatlar akademisinde Bedri ^ahmi Eyüboğlu’nun atelyesinde öğrenim gördü. Salzburg’da Oskar Kokoschka ile li-tografi çalışmaları yaptı (1957). Münih (1958) ve Madrid’de sergi açtı (1964). 26. Devlet Resim ve Heykel sergisinde resim dalında birinciliği kazandı (1965). Aynı yıl İstanbul’da yılın ressamı seçildi. Türkiye’de açtığı sergilerden başka Viyana, Budapeşte, Bükreş, Tunus ve Cezayir’de karma sergilere katıldı. Çalışmalarında yağlıboyadan başka baskı, yazı gibi tekniklerden de yararlanır ve yöresel özelliklere yer verir. İstanbul Resim ve Heykel müzesinde, Ankara’da Millî kütüphanede, yerli ve vabancı koleksiyonlarda resimleri vardır. (Bk. EK CİLT) PEKER (Recep), türk devlet adamı (İstanbul 1888 – ay.y. 1950). Kocamustafapaşa Askerî rüştiyesinde ve Kuleli Askerî lisesinde okudu. Harbiyeyi bitirdi (1907). Yemen cephesinde savaştı (1910). Türk-ltalyan savaşma (1911), Balkan savaşlarına (1912) ve Birinci Dünya savaşma katıldı. Erkânıharp mektebini bitirdi (1919) ve bu okulda harp tarihi hocalığına tayin edildi. Ankara’ya giderek Kurtuluş savaşma katıldı (4 şubat 1920). Büyük Millet meclisi genel sekreterliğine seçildi (23 Nisan 1920). Genelkurmay istihbarat dairesi başkanlığı yaptı. Halk partisi genel sekreteri oldu (13 eylül 1923). Hakimiyeti Milliye gazetesi başyazarlığı ve imar iskân ve mübadele bakanlığı yaptı (25 mayıs 1924-22 aralık 1924). İçişleri bakanı (22 aralık 1924) ve millî savunma bakanı oldu. Büyük Millet meclisi başkanlığına seçildi (3 nisan 1928). bayındırlık bakanı oldu (11 ekim 1928-25 eylül 1930). Ankara, İstanbul üniversitelerinde ve Harp akademisinde devrim tarihi derslerini okuttu (1935-1942). İçişleri bakanı oldu (17 ağustos 1942-19 mayıs 1943). Cumhuriyet Halk partisi İstanbul milletvekili seçildi ve başbakan oldu (1946). Başbakanlığı 9 eylül 1947 tarihine kadar sürdü. (M)i»’v ‘ ‘
PEKE SARNICI blş. i. (fransız hekimi J. Pecquet’T\\rx adından). İlk bel omurları hizasında buİiman lenf deposu; kilüs damarları burada son bulur ve sol köprücükaltı toplardamarına kilüsü götürecek olan göğüs kanalı buradan çıkar. (L)
PEKİ edat (pek ve iyi’den pekiyi > peki). Bir sözün veya istenen bir şeyin kabul edildiğini belirtir: Yarın muhtarla konuşalım. O: «Peki» derse babasını da razı ederiz (R. N. Güntekin). «Şu bizim hindileri akşama kadar buldurun!» dedi. Ben de «Peki!» dedim (B. Felek). || Bir söze itiraz edildiği veya verilen cevapla ikna olunmadığı durumlarda «madem öyle, pekâlâ» anlamında kullanılır: Peki ama, hem ben yazsam, hem de
o okumasa olmaz mı? (N. Ataç). «Peki ne olmuş? Nesi var Ali’nin? Beğenemedin mi?» (Sabahattin Ali). [M]