Seyşel Adaları
Hint okyanusunda adalar üstünde kurulu devlet. Afrika’nın doğu kıyılarının 1 450 km kadar açığındaki aynı adlı takımadada yeralan Seyşel Adaları (ya da Seyc- helles Adaları), 1976’ya kadar İngiltere’nin bir sömür- gesiyken, o tarihte bağımsızlığa kavuşmuştur. YÜZEYŞEKİLLERİ, TOPLUM YAPISI VE EKONOMİ
92 ada ve adacıktan oluşan bir takımada olan Seyşel adalarının en büyük adaları Mahe ve Praslin’dir. Adaların yaklaşık yarısı yanardağ kökenlidir ve dar kıyı şeritleri ile ortalarındaki yükseltileri 914 m’yi bulan tepe dizilerinden oluşur. Geri kalan yarısıysa, mercan atollerinden oluşur ve çoğu ıssızdır. Mahe adasındaki Victoria’da yıllık sıcaklık ortalaması 27 °C, yıllık yağış tutarı
1 337 mm’dir.
Halkı Avrupa, Asya ve Afrika kökenlilerin karışımı olan adalarda, Fransızca’dan türeme bir dil olan Kreol- ce, 1981’de resmî dil olarak Fransızca ve İngilizce’nin yerini almıştır. Toplam nüfusun % 90’ının katolik olduğu ülkede, sağlık hizmetleri devlet hastane ve kliniklerinde sağlanır. 1974’ten bu yana, 9 yıllık ilköğretim zorunlu ve ücretsizdir.
Halkın büyük bölümünün, iç tüketime yönelik tarım ve balıkçılıkla geçindiği ülkede, dışsatıma yönelik başlıca tarım ürünleri arasında hindistancevizi, tarçın, vanil-
| k Aride Adası Cıırieuse Rab
Sister,,00»^[1]»’
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
bütün Roma imparatorlarına verilen unvan. Hadria- nus’tan (117’den 138’e) başlanarak, imparatorların vâris seçtikleri kişilere sezar (Latince caesar) unvanı verilmeye başlanmıştır. Germen imparatorlarının kayzer, Rus çarlarının çar unvanları da, Latince caesar sözcüğünden türetilmiştir.
Sezar
Romalı devlet adamı (Roma İ.Ö. 100 ya da 101-ay.y. İ.Ö. 44). Venüs’ün torunu ve Aineias’ın oğlı^İulius’un soyundan geldiğini ileri süren patricius ailesirfden olan Sezar (asıl adı Caius Julius Caesar’dır; Jül Sezar da denir), Cinna’nın kızı olan eşini boşamasını isteyen (İ.Ö. 82) Sulla’ya karşı çıkarak, Asya’ya gitmek zorunda kaldı. Diktatörün ölümünden (İ.Ö. 78) sonra Roma’ya dönüp, İ.Ö. 68’de quaestorluğa, İ.Ö. 65’te aedilis curulis- liğe getirildi. Düzenlettiği görkemli oyunlarla halkın sevgisini kazandıktan sonra, Marius’un heykel ve zafer anıtlarını Capitolinum’dan kaldırttı. İ.Ö. 63’te pontifex maximus seçilip, kışkırtıcılara (Clodius) ve senatoya karşı-bir ayaklanma tasarlayan Catilina ile suç ortaklarına belirli bir hoşgörüyle davranarak, halkın yanı sıra, son etkili tribunusları da kendi safına çekmeyi başardı.
Askerî dehasını İspanya’da birkaç başarıyla (İ.Ö. 61) kanıtlayıp, Roma’ya döndükten sonra M. Licinius Cras- sus ile Pompeius’u barıştırarak, Birinci triumvirlik’i (“üçlü yönetim”) oluşturdu (İ.Ö. 60). Bu özel ortaklık antlaşması sayesinde İ.Ö. 59’da konsüllüğe seçilip, iki toprak yasasıyla pleblerin desteğini sağladıktan sonra, toplantı tutanaklarını yayınlatarak senatonun özgürlüğünü kısıtladı. Görev sijresi dolunca, Gallia Cisalpina, lillyria ve Narbonensis prokonsüllüğüne atanmasını sağlayıp, Pompeius’un başarısına eşit başarılar sağlayacakbir ordu kurduktan sonra, Helvetlerin istilasına karşı Aedui halkının yardım istemesiyle, Galya’ya müdahale fırsatını buldu (İ.Ö. 58) ve Helvetleri durdurarak, Ariovistus’u Keltler ile Germenler arasında sınır olarak saptadığı Ren ırmağının ötesine püskürttü. Belçika halklarına ve Ve- netlere karşı başarılı seferlerle, Roma korumasını Gal- ya’nın hemen her yanına yayıp (İ.Ö. 56), Eburonların ayaklanmasını (İ.Ö. 54-53) ve Vercingetorix’in yönettiği genel Galya ayaklanmasını bastırmayı (Vercingeto- rix, Alesia’da teslim olmak zorunda kaldı) başardı (İ.Ö. 51). Bu savaş sayesinde kazandığı ünü, Commentarii (Galya Savaşı üstüne yorumlar) adlı yapıtı yazarak daha da yaygınlaştırdı. Önce kızı Julia’nın (Pompeius’un eşi), sonra da Crassus’un ölmeleriyle aralarındaki- ilişkinin gerginleştiği Pompeius’un, İ.Ö. 52’de anarşiyi önlemek amacıyla Senato tarafından tam yetkiyle tek konsül seçilmesi üstüne, İ.Ö. 50’de sona erecek olan askerî komutanlığını, yasayla yeniden konsül seçilebileceği İ.Ö. 49’a kadar uzatmak için izin istediyse de, bu isteği senato tarafından reddedildi ve tersine, bir kararnameyle bütün yetkileri kaldırıldı. Böylece, iç savaş ile siyasetten kesin olarak uzaklaşma arasında seçim yapmak zorunda kabp, eyaletini İtalya’dan (yarımada) ayıran Rubicon ırmağını aşmaya ‘karar, vererek (Ocak49), Roma’ya yürüdü (patlak veren bu iç savaşı yeni Commentarii ya d a De BelloCivili[ İç Savaş Üstünejadlı yapıtında anlatmıştır). Hazırlıksız yakalanan Pompeius’un bir ordu toplamak amacıyla Doğu’ya kaçması üstüne Roma’ya girip, İ.Ö. 49 ve İ.Ö. 47’de diktatörlüğe, İ.Ö. 48 ve İ.Ö. 46’da konsüllüğe(İ.Ö. 46’da üç yıl için censorlukgöre- vini delüstlendi) seçildi. İ.Ö. 45 ve İ.Ö. 44’te hem kon- süllük, hem diktatörlük görevlerini elinde toplamasına karşı çıkan Pompeius’un yandaşlarıyla imparatorluğun aşağı yukarı bütün eyaletlerinde savaşıp, egemenliğini
|
|
|
|
+ En yüksek ve Alçak Noktalar Başkentlerin altı çizilmiştir
|
|
|
|
|
0 5 10 15 20 25 km
1— L _ L I ■ ■
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F«idtf Adası k İ MarteAme f Adası
La Digue
|
|
|
|
|
|
Recif Adası Fri^ate Adası
L’llot
|
|
|
|
|
|
………….. -f 5230ro . .. . ……………………………….. 4°
PrasBiUtifcı I’* ü
! * Dıgue • ‘— MaW~
Amirantes Adası
Pofo» St Joseptı Ada»
Adalan aS
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Alphonse Adası :
St Francois 0ifOütIBfAdası CoetivyAdaü
|
|
|
|
|
|
|
|
ya ve paçuli (parfüm yapımında kullanılır) sayılabilir. Sanayi, besin sanayisi ve hafif tüketim eşyası üretilmesiyle sınırlıdır. 1975’ten bu yana, turizm gelirleri, ekonomide başlıca yeri tutmaya başlamıştır: Adalarının güzel kumsalları, sıcak iklimi, görkemli doğal görünüşü, yılda ortalama 85 000 turist çekmektedir. Balıkçılık, balıkçılık sanayisi ve yengeç yetiştiriciliği de gün geçtikçe gelişmektedir.
TARİH
İlk olarak Arap tüccarların uğradıkları, 1505’te de Portekizli denizcilerin ulaştıkları Seyşel Adaları, 1742’de Fransızlar tarafından alındı ve 1770 yıllarından başlayarak birçok Fransız göçmen yerleşti. 1814 Paris Antlaş- ması’yla İngiltere’ye bırakılan Seyşel Adaları, gerek Fransızların, gerek İngilizlerin yönetimleri sırasında, 1 800 km kadar, güneybatısında yeralan Mauritius adasına bağlı bir bölge sayıldı. 1903’te bir İngiliz sömürgesine dönüştürülüp, 1970 yıllarında gelişen bağımsızlık hareketi sonucunda, 29 Haziran 1976’da bağımsız bir cumhuriyet oldu. Cumhurbaşkanlığına seçilen J. R. Mancham’ın, 1977’de başbakan F. Albert Rene tarafından devrilmesinin ardından, 1976 Anayasası’nı askıya alarak, değişiklikler yaptırtan Albert Rene, tek partili bir devlet yapısı getiren yeni Anayasa’yı Mart 1979’da yürürlüğe koydu. 1979’da ve 1984’te yeniden cumhurbaşkanlığına seçilip, 1991’de çokpartili düzene geçerek, 1992’de yeni bir Anayasa hazırlamakla görevli bir Kurucu Meclis seçtirdi. Hazırlanan yeni Anayasa’nın halkoylamasıyla kabulünden (Haziran 1993) sonra, yapılan çokpartili seçimlerde, Seyşel Adaları Halkı İlerici Cephesi, 33 milletvekilliğinden 27’sini kazanarak iktidara gelirken, Albert Rene de 27 Temmuz 1993’te dördüncü kez cumhurbaşkanlığına seçildi.
sezar_____________________________________________________
Önce Sezar’ın ailesinden imparatorlara, daha sonra da
|
|
|
Roma tarihinin başlıca
kişilerinden biri ve askerlik alanında bir “dâhi” sayılan Sezar, Calya’yı ele geçirip, başlıca rakibi Pompeius’u yenerek, Doğu’ya da egemen olmuş, İ.Ö. 44’te ömür boyu diktatörlüğe getirilmiştir. Ama aralarında evlatlığı Brutus’un da bulunduğu komplocular tarafından, Senato’da hançerlenerek ölmüştür.
İtalya’nın her yanına ve İspanya’ya yaydıktan sonra, Pompeius’un güçlü bir ordu topladığı Doğu’ya yöneldi. Pharsala’da yendiği (İ.Ö. 48) Pompeius’un Mısır’a kaçarak orada öldürülmesinden sonra, Mısır’da güçlü bir koruma rejimi kurup (Kleopatra’yı kraliçeliğe getirdi), Pompeius’un son yandaşlarını Afrika’da Thapsus’ta (İ.Ö. 46) ve İspanya’da Munda’da (İ.Ö. 45) yenerek, Roma’ya döndü. Senato’dan savaş ve barışa karar verme yetkisini, “tribunus kutsallığı”nı, seçim meclislerini yönetme ve yüksek görevlileri seçme hakkını elde edip, İ.Ö. 44’te ömür boyu diktatörlüğe seçilerek, fiili bir imparatora dönüştüyse de, Lupercus şenliklerinde Antonius’un önerdiği hükümdarlık tacını açıkça reddetti. Ama iktidarı tek başına kullanması sonucunda, İ.Ö. 15 Mart 44’te, evlatlığı Brutus ile Cassius’un yönettikleri bir komploda hançerlenerek, Senato’da Pompeius’un heykeli önünde öldü.
[1] i7Cs’den, gama ışınımı kaynağı olarak yararlanılır.
