Sıhhatinin Şartları

Kılman cumanın muteber olması ve öğle namazının yerini tutabilmesi için aranan şartlar:
Hanefîlere Göre: a) Şehir veya şehir hükmünde olan yer ile bunun civarında kılınacak. Şehirden maksat en büyük camisi cuma ile mükellef olanlan alamayacak kadar nüfusu olan yerdir. Bir idâ- reci (emir) bir de hâkimi olan yer diye de tavsif edilmiştir. Civarının uzaklığı için asgarî 400 zira  ölçüsü verilmiştir.Daha uzaktakiler şehir dışında sayılırlar. Bir içtihada göre devletin şehir saydığı yer böyle kabul edilir. b) İmam, devlet başkanı (veliyyu’l-emr) veya onun vekâlet ve izin verdiği kimse olacak. Camide cuma kılınmasına devlet izin verecek. Devlet başkanmın izni cami yapılırken ve ilk hutbe okunurken istenir. O zaman verilen izin bundan sonrası için muteberdir. c) Öğle vaktinde kılınacak, d) Hutbe okunacak, e) Cami herkese açık olacak, f) Cemaat ile kılınacak.
Şâfiîlere Göre :
a) Öğle vakti, b) Şehir: İnsanların oturabildiği kale mağara ve benzeri de şehir hükmündedir. Sahrada kılınamaz. Şehir civarında oturanlardan ezanı duyanlar mükelleftir. c) Cemâat. d) En az kırk kişi. e) Tek cuma. Bundan maksat bir merkezde cumanın yalnız bir camide kılınmasıdır. Cami mükelleflere kâfi gelmediği için, ihtiyaca binâen birden fazla camide kılınabilir. Bu takdirde cumadan sonra öğleyi de kılmak sünnettir. Eğer ihtiyaç olmadığı halde birden fazla camide kılınmış ise ilk kılman cuma sahihtir, diğerleri sahih değildir, öğleyi kılmaları gerekir. Evvel veya sonra oluşta şüphe varsa yine öğle kılınacaktır. f) Cumadan önce hutbe.
Malikîlere Göre:
a) İnsanların devamlı olarak oturdukları şehir, köy vb. yerleşim merkezleri. Bu merkezler üç buçuk mil civarına da şamildir. (Bir mil yaklaşık olarak 3 km.) b) İmamdan başka oniki kişi. c) İmam. Bunda iki şart aranır: aa —■ Yerli olmak veya en az dört gün kalmaya niyetlenmiş misafir bulunmak. bb — Hutbeyi okuyanla namazı kıldıran aynı şahıs olmak. d) Hutbe. e) Cami. Camide aranan şartlar: aa — Bina olacak.bb — Binası en az şehrin mu’tâd binalarına eşit olacak. Meselâ pişmiş tuğla ile bina yapmak adet ise pişmemiş topraktan yapılmış camide kılınmaz. cc — Şehir (köy vb. dahil) veya hemen civarında olacak. dd — Zaruret bulunmadıkça tek camide olacak. Ülü’l-emr izin vermişse birden fazla camide kılınabilir. Bu şartlar bulunmazsa ancak cuma için en önce izin verilmiş camide namaz sahihtir.
Hanbelîlere Göre:
a) Vakit: Güneşin bir mızrak boyu yükselişinden eşyanın gölgesi kendisine eşit oluncaya kadar. b) En az kırk kişinin devamlı oturduğu yer olup bir fersah civarına da şamildir. c) En az kırk kişinin namaz ve hutbede hazır olması. d) Hutbe. e) Bir cami mükellefleri alıyorsa ikinci camide kılınmaz. Kılınmış ise veliyyu’l-emrin bizzat bulunduğu veya izin verdiği camideki namaz sahihtir. Birden fazla camide -ihtiyaç olmadığı halde- kılınmasına izin verilmiş ise en önce kılınan sahih olur. Diğerleri yeniden öğle namazı kılarlar. Buraya kadar münâkaşasız olarak mezheplere göre cumanın şartlarım sıraladık. (12) Şimdi bu şartların önce umumi o- larak mesnedini ve mahiyetini tesbit edecek sonra da teker teker delillerini verecek ve münâkaşa edeceğiz.
1. Bu Şartlann Dini Temeli:
Başta cuma günü ve namazı ile alâkalı âyet ve hadisleri zikretmiştik. Bunlarda ve başka hadislerde cuma namazının şehirde kılınacağı, şu kadar cemâatle kılınacağı, ancak bir camide kılınabileceği, sultanm bulunması veya izin vermesi… gibi vücub ve sıhhat şartlan zikredilmiş değildir. Bu şartlar sözlerin delâleti ve tatbikattan, ictihad yoluyla çıkarılmış, üzerinde de
ihtilâf edilmiştir. Şartlar üzerinde lüzumundan fazla titizlik gösteren ve bu yüzden cuma gibi büyük bir ibâdetin ifasını güç- leştirenlere karşı olan îslâm âlimleri vardır.