Takvimlerin düzenlenmes genellikle ölçüt olarak astronı
takvim
i i- w •
* ‘‘i-‘\;i”‘Y-
‘”c ylma aiTrpiimTi’laTvinı vSTSraflT*
olaylar alınmıştır. İnsanlar takvim kullanmaya çok eski dönemlerde başladılar. Hemen bütün ilkçağ ka-vimlerinin birer takvimi vardı. İlk tak-
vimler büyük olasılıkla dinsel ve tarımsal amaçlar için oluşturuldu. Bugünse toplum yaşamını düzenleyen genel ve uluslararası zaman tablosu işlevini görür. İlk takvimler Güneş’in devrini de hesaba katmakla birlikte daha çok Ay’ın Dünya etrafındaki dolanımına dayanıyordu. Her ulusun dilindeki “ay” sözcüğünün kaynağı da budur. Her ayın ilk günü, gökte Yeni Ay’ın göründüğü ilk gün olurdu. Ay 12 kez görünüp kaybolduğunda bir yılın geçtiği kabul edilirdi. Ay, Dünya etrafındaki bir turunu 29,5 günde tamamladığından Ay yılı, Güneş yılından 11 gün kısaydı. Bu da mevsimlerin yıldan yıla kayması sonucunu doğurmaktaydı. Bu fark çeşitli takvimlerde artık yıllara fazladan günler eklenerek önlenmeye çalışılmıştır. İlk takvimlerin en doğrularından biri Mısır takvimidir. Mısırlılar bir yılı 30 günlük 12 ay olarak kabul ettiler ve her yılın sonuna fazladan 5 gün eklediler. Böyle-
SON 100 YILIN KARŞILAŞTIRMALI TAKVİMLERİ
Miladi Rumi Hicri Miladi Rumi Hicri Miladi Rumi Hicri
1883 1299 1300 1920 1336 1338 1957 1373 1376
1884 1300 1301 1921 1337, 1339 1958 1374 1377
1885 1301 1302 1922 1338 1340 1959 1375 1378
1886 1302 1303 1923 1339 1341 1960 1376 1379
1887 1303 1304 1924 1340 1342 1961 1377 1380
1888 1304 1305 1925 1341 1343 1962 1378 1381
1889 1305 1306 1926 1342 1344 1963 1379 1382
1890 1306 1307 1927 1343 1345 1964 1380 1383
1891 1307 1308 1928 1344 1346 1965 1381 1384
1892 1308 1309 1929 1345 1347 1966 1382 1385
1893 1309 1310 1930 1346 1348 1967 1383 1386
1894 1310 1311 1931 1347 1349 1968 1384 1387
1895 1311 1312 1932 1348 1350 1969 1385 1388
1896 1312 1313 1933 1349 1351 1970 1386 1389
1897 1313 1314 1934 1350 1352 1971 1387 1391
1898 1314 1315 1935 1351 1353 1972 1388 1392
1899 1315 1316 1936 1352 1354 1973 1389 1393
1900 1316 1317 1937 *1353 1355 1974 1390 1394
1901 1317 1318 1938 1354 1357 1975 1391 1395
1902 1318 1319 1939 1355 1358 1976 1392 1396
1903 1319 1320 1940 1356 1359 1977 1393 1397
1904 1320 1321 1941 1357 1360 1978 1394 1398
1905 1321 1323 1942 1238 1361 1979 1395 1399
1906 1322 1324 1943 1359 1362 1980 1396 1400
1907 1323 1325 1944 1360 1363 1981 1397 1401
1908 1324 1326 1945 1361 1364 1982 1398 1402
1909 1325 1327 1946 1362 1365 1983 1399 1403
1910 1326 1328 1947 1363 1366 1984 1400 1404
1911 1327 1329 1948 1364 1367 1985 1401 1405
1912 1328 1330 1949 1365 1368 1986 f402 1406
1913 1329 1331 1950 1366 1369 1987 1403 1407
1914 1330 1332 1951 1367 1370 1988 1404 1408
1915 1331 1333 1952 1368 1371 1989 1405 1409
1916 1332 1334 1953 1369 1372 1990 1406 1410
1917 1333 1335 1954 1370 1373 1991 1407 1411
1918 1334 1336 1955 1371 1374
1919 1335 1337 1956 1372 1375
ce mevsimlerle yılın aylarını bir c zeyde tutmaya çalıştılar. Anc Dünya, Güneş etrafında bir turu yaklaşık olarak 365,25 günde marnladığından Mısır takvimi de \ dört yılda mevsimlerden bir gün ç ri kalıyordu. Eski uygarlıklara ait t< /imlerin en kısası Mayaların ve / eklerin kullandığı 260 günlük dini takvimdi. Mayalar yıllarını, aylar ve günlerini çok karmaşık bir s temle adlandırdılar. Eski Türkler, lamlığı kabul etmeden önce gün yılına dayanan, 12 aylı ve yılları ha van adlarıyla anılan bir takvim kı landılar. Müslümanlar ve Musevil rin takvimleriyse Ay takvimiydi. Mü lümanların “hicri takvim” de dem takvimleri başlangıç olarak Hicre kabul eden (İ.S. 622) ve her biri: ya dâ 30 gün olan 354 günlük / takvimidir. Bu takvim birçok İsla ülkesince ve 1740’a kadar da O manlılarca kullanıldı. OsmanlIlar t tarihte başlangıç yılı yine Hicret y ofân yılbaşı mart ayından başlaya ancak Güneş yılı esasına dayans “rumi takvim“i kullanmaya başlad lar. Günümüzde en yayın olarak ku lanılan takvim, Romalıların takvim nin geliştirilmesiyle ortaya çıkm Gregorien (Gregoryen) takvimidi Romalılar mart ayıyla başlayan 1 aylık bir takvim kulanıyorlardı. Dah sonra mevsimlerle yılı birbirine durmak için bu takvime 2 ay dah eklendi İ.Ö. 46’da Sezar bunu yeni den düzenleyerek yılbaşını oca ayıyla başlattı. Ayrıca her 4 yılda bi şubat ayına bir artık gün eklendi Bu sistem dulien takvimi adıylı 1582’ye kadar kullanıldı. Papa 1! Gregorius aldığı bir kararla 4 Ekin 1582’yi izleyen günü 15 Ekim olaral kabul etti. Böylece o tarihe kada mevsimlerle yıl arasında oluşmu; 10 günlük fark yok edildi. Ayrıcî her yüzyılda bir yıla bir artık gün eklenerek takvimin 4.000 yılda bir gür farkla doğru bir şekilde Dünya’nırı Güneş etrafındaki hareketine uyması sağlandı. Ay uzunluklarının eşit olmaması vb. çeşitli nedenlerden dolayı Gregorien takvimi de bazı sakıncalar taşımaktadır. Bu sakıncaların giderilmesi için zaman zaman çalışmalar yapılmaktadır. Bunlardan biri
1954 yılında Birleşmiş Milletler’e sunulan bir “uluslararası takvirrî’dir. Ancak Birleşmiş Milletler’de alınan bir kararla bu takvimin uygulanması süresiz olarak ertelenmiştir. Bu takvimin amacı ayları ve yılın dört mevsimine düşen gün sayısını mümkün olduğu kadar birbirine eşitlemekti. Türkiye Cumhuriyeti’nde 26 Aralık 1925’te kabul edilen bir kanunla Gregorien takvimi kullanılmaktadır. Günümüzde dünyada Gregorien takvimin kullanımı gün geçtikçe yay: gınlaşmakta, çeşitli ulusların kendi takvimleriyse daha çok dinsel vb. amaçlarla kullanılmaya devam etmektedir.
TAKVİMİ VEKAYİ, Osmanlı Devleti’ hde yayımlanan ilk resmi gazete. II. Mahmut’un buyruğuyla 1 Kasım 1831’de haftalık olarak yayımlanmaya başlandı. Ön hazırlıkları İzmir’de Fransızca olarak yayımlanan “Le Courrier de Smyrne” (İzmir Postası) sahibi Alexandre Black tarafından yürütülen gazete, tarihçi Esat Efendi tarafından yönetiliyordu. Yayım düzenli olamadı ve yılda ortalama 25-30 dolayında kaldı. Gazete dilinin elden geldiğince halkın anlayacağı dilde olmasına çalışıldı. Ayrıca Fransızca (1831), Ermenice (1832), Rumca (1835) ve Arapça (1840) olarak da yayımlanmasına geçildi. 1878’de II. Abdülhamit tarafından kapatılan gazetenin 1891’de yayımına yeniden izin verildi. 1892’de bit kez daha kapatıldı ve II. Meşrutiyet’in ilanından sonra 1 Eylül 1908’de açıldı. 17 Kasım 1922’de de, İstanbul Hükümeti’nin ortadar kaldırılmasıyla Takvimi Vekayi’nin yayımı sona erdi. Ankara Hükümeti’nin 7 Ekim 1920’de yayımlamaya başladığı resmi organ Ceridei Res-miyye, 17 Aralık 1927’de “Resmi Gazete” adım aldı.
TALAŞ SAVAŞI, Müslüman Araplar ile Çinliler arasında yapılan savaş (751). Emevi-Abbasi mücadelesi Asya’da bir süre Arap gücünü sarsmıştı. Bu durumdan yararlanmak isteyen Çin, General Kao Siyençe komutasında bir orduyu Talaş Irmağı boylarına gönderdi. Bu ordu 751 yılında Ziyad bin Salih komutasındaki
Müslüman ordusuyla karşılaştı. Yapılan savaşı Müslüman ordusu kazandı. Bunun üzerine Çin, Türkistan’ı terk etmek zorunda kaldı. Bu savaştan sonra Türkler arasında İSr lam dini hızla yayılmaya başladı.
