TALÂT PAŞA

TALÂT PAŞA , Posta memurluğundan sadr-ı âzamlığa
yükselen İttihad ve Terakki Komitesinin ileri gelenlerinden.
Edirne’de 1874 yılında doğdu. Babası bazı
kazalarda sorgu hakim muavinliği yapan Ahmed Vasıf
Efendi’dir. Talât Paşa’nın Türk olmıyan bir aileye mensup
olduğuna dair meşhur bir rivayet vardır. Hatıratında
bu mesele ile ilgili olarak kendisini şöyle müdâfâ
etmektedir. “ Din ve milliyet meseleleri sırf kanaat ve
telakki meseleleridir.” İlk öğrenimini Edirne’nin Vize
kazasında tamamladıktan sonra Edime Askerî Rüştiyesini
(Askeri Ortaokul) bitirdi. Bütün tahsilinin bundan
ibaret olduğu bilinen Talât Paşa, liseye devam etmemiş­
tir. Buna rağmen Selânik Hukuk Mektebine bir müddet
devam etmişse de bitiremedi. Meşrutiyetten evvel Selânik-Manastır arasında seyyar posta memurluğu ve
Selânik posta başkâtipliği gibi küçük memuriyetlerde
bulundu. 1906 yılında gizli olarak çalışan Osmanlı Hürriyet
Cemiyeti’ni kurdu. Bu gizli cemiyetin adı sonra
İttihad ve Terakki Fırkası olarak değiştirildi. Kendi
ihtirasları için Osmanlı düşmanları, Balkan komitecileri
ile beraber çalışan İttihadcılar’ın gizli çalışma lan ortaya
çıkarılınca, Posta ve Telgraf İdaresindeki memuriyetine
son verildi. Yıkıcı çalışmalarından dolayı Anadolu’ya
sürüldüyse de araya girenlerin kefaleti ile bu ceza yerine
getirilmedi. Selânik’te özel bir okulda müdür olarak
çalışırken İstanbul’a iki defa gelip, İttihat ve Terakki
Fırkası’nın teşkilâtını kurdu. 1908’de ilân edilen İkinci
Meşrutiyetten sonra İttihad ve Terakki Fırkasının
Edime mebusu olarak Meclis-i Mebusan’a girdi. Meclis
reis vekili oldu. Mebusları tehdit ederek Sultan İkinci
Abdülhamid H ân’ın tahttan indirilmesi kararını
aldırdı. Bundan sonraki yıllarda altıyüz senelik
Osmanlı Devletinin mukadderatına hakim olma, adım
adım yıkıma götürme faaliyetleri içinde bulundu. Hüseyin
Hilmi Paşa kabinesinde Dahiliye, Said Paşa kabinesinde
Posta ve Telgraf Nazırı oldu.
Balkan H arbi’nin en karanlık günlerinde “Edirne
gidiyor, din gidiyor, vatan gidiyor” propagandaları ile
23 Ocak 1913 günü Babıâli’yi basan komitecilerin
içinde bulunan Talât Paşa, “ Dahiliye Nazırı Vekili”
olarak valiliklere iktidar değişikliğini telgrafla bildirmişti.
Said Halim Paşa’nın kurduğu kabinede 1915’de
tekrar Dahiliye Nazırı oldu. Said Halim Paşa’nın son
sadaretinden istifa etmesi üzerine, komitecilerin padi­
şaha baskısı sonucu, 3 Şubat 1917’de sadr-ı âzam oldu.
Talât Paşa; hükümetin, padişahın, milletin haberi
olmadan hiçbir millî zaruret yok iken, sırf Almanya
istediği için, Osmanlı Devleti’ni Birinci Dünya Harbi
ateşine atanlardan biridir. Enver ve Cemâl Paşalar,
Osmanlı devleti’nin yıkılması, milyonlarca vatan evlâ­
dının kaybedilmesi ile son bulan akıl almaz hatalarının
ortağı oldu. Yegâne meziyeti komitecilik olan Talât
Paşa, on senede koca Osmanlı Devleti’ni param parça
eden bir teşekkülde en önemli rolü oynadıktan sonra,
hesap vermekten korkarak Almanya’ya kaçtı. 15 Mart
1921’de Berlin’de Toyliryan adındaki bir Ermeni tarafından
vurulup öld;;rüldü. Cenazesi tahnit edilerek Berlin
Müslüman Mezarlığındaki Mescidin mahzeninde senelercç kaldıktan sonra, 1944’de İstanbul’a getirilerek,
Hürriyeti Ebediyye Tepesine gömüldü.