Tarih-i Cevdet

Ya da (Tarih-i vekayi-i devlet-l aliye), Ahmet Cevdet* Paşa’ nın (1822-1895) osmanlı tarihinin bir bölümüne ilişkin 12 ciltlik yapıtı. 1851’de kurulan Encümeni Daniş, osmanlı tarihini 3 bölüme ayırarak, üyeleri arasında bulunan Cevdet Paşa’yı 1768-1826 arası dönemi yazmakla görevlendirdi. Küçük Kaynarca antlaşması’ndan (1774) Yeniçeri ocağı’nın kaldınlışına (Vakai hayriye) [1826] kadar geçen olayları kapsayan yapıtını kaleme almak için yalnız arşivlerden değil, kendinden önceki vakanüvislerden, özellikle Vâsıf, Enveri, Edip, Halil Nuri, Pertev, Asım, Şanizade, Esat ve yeri geldikçe de Ceberti gibi arapça kaynaklardan yararlanan Cevdet Paşa, önceki tarihçilerin yorumlarını kendi görüşleri doğrultusunda büyük bir ustalıkla kaynaştırarak ortaya tam anlamıyla özgün bir yapıt koydu. Zaman sırasına göre olayların birbirini izlemesi yöntemiyle yazılmış olan yapıtta, bu sıraya uymak için savaşlar ve iç sorunların birbirine karıştırılmadığı gözlenir. Yazarın üslubu süslü değilse de anlatım biçiminin parlaklığı 5. cilde kadar eski tarihçileri anımsatır; ancak 6. ciltten başlayarak bu üslup birden çok sade bir anlatım biçimine dönüşür. Yapıtın çeşitli basımlarının birbirine uymadığı dikkat çekici olduğu gibi, bu dönemde BabIâli’nin hoşuna gitmeyecek bazı gözlemlerin de yazılmadan geçilmiş olmasını doğal karşılamak gerekir.