TATARİSTAN ÖZERK CUMHURİYETİ, rusça Tatarskaya A.R.,

Rusya Federasyonu’nda özerk cumhuriyet; 68 000 km2; 3 650 000 nüf. (1989). Başkenti Kazan. Resmi dili rusça ve tatarca. —COĞRAFYA. Volga Tataristan’ın batı ucundan K.-G. doğrultusunda akar. Irmağın en büyük kolu olan Kama ise kabaca D.-B. doğrultusunda akarak cumhuriyet topraklarının büyük bölümünden geçer. Vyatka ve Byelaya ırmakları Ka- ma’nın önemli kollarıdır. Bölge genelde alçak ve engebeli bir ovadan oluşur. Vol- ga’nın batısında yüksekliği 235 m’ye ulaşan arazi, Volga tepelerinin en kuzey ucunu oluşturur. Urallar’a doğru yükselen bölgenin güney-doğusunda, 338 m yükseklikteki Bugulma-Belebey platosu yer alır. Bölgede kara iklimi egemendir; kışlar uzun ve sert, yazlar sıcak geçer. Yıllık yağış miktarı 420-510 mm’dir; en çok yağış yaz aylarında düşer. Kar kalınlığının 60 cm’yi bulduğu olur. Cumhuriyetin büyük bölümü çerno- zemle (kara toprak) kaplı ormanlı step kuşağında yer alır. Arazinin % 16’sı ormanlarla kaplıdır. Irmak boylarındaki taşkın ovalarında geniş çayırlar uzanır. Ka- ma’nın aşağı kesimiyle Volga kıyısındaki taşkın ovaları Nijnekamsk ve Şamara göletlerinin suları altında kalmıştır. Şamara göletinin yüzölçümü 1,760 km2’dir. Nüfusun % 48’i tatar, % 44’ü rustur. Sovyet döneminde kurulan sanayi merkezlerine gelen göçmenler dolayısıyla son yıllara kadar Tatarlar’ın oranı azalırken Ruslar’ınki artmıştır. Büyük ulaşım eksenleri üzerinde çok elverişli bir konumda bulunan Tataristan, sovyet döneminin başından itibaren büyük bir ekonomik gelişme göstermiştir. Ekonomi daha çok tarıma (tahıl ve hayvancılık) ve yeraltı zenginliklerine dayanır. Tarım ürünleri arasında buğday, mısır, darı, sebze, patates, şekerpancarı, kenevir, tütün ve meyveler sayılabilir. Mandıracılık ve besicilik de önemlidir. Tataristan, ikinci Bakü denilen petrol havzasının başlıca üretim alanıdır. Nijnekamsk hidroelektrik santralının, tamamlanmasıyla sanayileşmekte olan ülkenin enerji potansiyeli daha da artmıştır. Ülkede çeşitli sanayi dalları gelişmiştir. Kimya sanayisi özellikle Kazan, Men- deleyevsk ve Nijnekamsk’ta ‘gelişmiştir. Takım tezgâhları, torna, karbüratör, tarım makineleri, tıbbi araçlar, saat ve daktilo üreten tesisler, başta Kazan, Zelyono- dolsk ve Çistopol olmak üzere Volga ve Kama kıyılarındaki kentlerde yoğunlaşmıştır. Naberejnıye Çelnıy’da dünyanın en büyük kamyon fabrikası bulunur. Ma- madiş ve komşu kentlerde kâğıt ve kâğıt hamuru. Kazan’da sabun üretilir. Irmaklardan yük taşımacılığında yoğun olarak yararlanılır. Cumhuriyetteki ırmak limanlarıyla Moskova ve Volga Havzasındaki öteki kentler arasında düzenli yolcu taşımacılığı yapılır. Demiryolu ulaşımı fazla gelişmiş olmamakla birlikte cumhuriyetin kuzey-batı ve güney-doğu ucundan Moskova ve Urallar’a uzanan iki ana hat geçer. Başka bir hat Volga ırmağının sağ yakası boyunca kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Kazan’dan çıkan karayolları Bugulma ve Menzelinsk’e, Çisto
11299
Camsetci Nasarvartci Tata
Titar Ramazan oyunundan bir sahne
tatil
kınında höyük. Yörede yapılan araştırmalarda Yenitaş, Bakırtaş, Hitit, Asur, Helle- nlstik ve Bizans dönemlerinden çeşitli çanak çömlekler, taş aletler ele geçti.