TEK KRİSTAL

Krist. Kafessel düzlemleri bütün hacim içinde düzgün bir yönlendirmeye sahip olan ve birbirlerine göre az ya da çok düzensiz küçük hacimlere (tane ya da alt tane) bölünmemiş homojen kristal. —ANSİKL. Metalürj. Metal parçalar normal olarak kristalli kütleler biçiminde çok sayıda kristallerden meydana gelir. Katılaşma olaylarının yanı sıra esnek ve plastik biçim değiştirmeleri incelemek ya da yarı iletken elemanlar elde etmek için tek kristallerden meydana gelen deney çubukları ya da örnek parçalar hazırlamak gerekir. Bir tek kristal metalin türüne, elementin boyutu ya da biçimine göre, ya değişik fiziksel yöntemlerle, ya laboratuvar yöntemleriyle ya da yarı iletkenlerin yapımında kullanılan tek kristallerde olduğu gibi duyarlı sanayisel yöntemlerle elde edilir. Bu işlemler genel olarak 1. yatay ya da düşey bir pota içinde hazırlanan eriyik halindeki metal bir banyonun yavaş yavaş ve denetimli olarak katılaştırılması; 2. ergimiş durumdaki bir metal banyosu içine daldırılan soğutulmuş bir taşıyıcının yavaş yavaş ve düzenli biçimde çekilerek tek kristalli bir telin elde edilmesi; 3. hafifçe kritik bir biçim değiştirme işlemine uğratılmış bir deney çubuğunun yeniden kristallendirilmesi (çok iyi belirlenmiş bir sıcaklık/zaman bağıntısına göre ısıtılarak sağlanan yeniden kristallendirme, deney çubuğu içinde yalnız tek bir kristalin gelişmesini kolaylaştırır) biçiminde uygulanır. Bütün bu yöntemler özel koşullar altında çok iyi yönlendirilmiş bir kristal çekirdeğinden yola çıkılarak (tek kristalli element bu çekirdeğin üzerinde gelişir) deney çubuğunun eksenine göre belli bir kristal yönlenmesi olan tekkristallerin elde edilmesini sağlar. Tekkristaller sanayide, piezoelektrik düzenekler, güneş toplayıcıları ve yarı iletkenlerin yapımında kullanılır. —Polim. Seyreltik çözeltilerden küçük boyutlu çeşitli tekkristaller elde edilebilir. Elektron mikroskopu altında yapılan inceleme, bu tekkristallerin genellikle eşkenar dörtgen tabanlı koşut yüzlü biçimlere sahip olduğunu göstermiştir. Tek kristallerin taban boyutları 10-100 tim arasında değişirken, kalınlıkları birkaç yüz angströme ulaşabilir. Boyutları, birkaç bin angströme varabilen makromolekül zincirlerinin taban düzlemine dik olduğu kanıtlanmıştır. Bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için zincirlerin birçok kez üst üste katlandığı kabul edilir.