TEPKİME ;

Tepkimek eylemi. —Bağışıkbil. Karışık lenfosit tepkimesi, farklı vericilerden alınan lenfositler karıştırıldığında in vitro ortaya çıkan ve iki lenfosit grubunun lenfobiastik dönüşümü şeklinde gözlenen tepkime —Dy. Koşum takımı tepkimesi, frenleme sırasında, titreşimlerin koşum takımları boyunca yayılmasıyla meydana gelen sarsıntı. —Fizs. kim. Bir arada bulunan iki ya da daha çok kimyasal maddenin birbirine etkimesi ya da kimi zaman tek bir kimyasal maddenin dışardan enerji alması (ısı, ışık, elektrik) sonunda meydana gelen, yeni kimsayal maddelerin oluşmasına bağlı olarak başlangıçtaki kimyasal maddelerin yok olması biçiminde ortaya çıkan dönüşüm. (Eşanl. REAKSİYON.) || Tepkime ısısı, tepkimenin herhangi bir iş üretiminde kullanılmadığı koşullarda, belli bir sıcaklıkta gerçekleştirilen bir tepkimede açığa çıkan ya da dışardan verilen ısıl enerji miktarı. (Bk. ansikl. böl.) || Tepkime hızı -* HIZ. || Elektrot tepkimesi, iyonsal iletken bir ortamdan elektron ileten bir ortama ya da tam tersine elektron ileten bir ortamdan iyonsal iletken bir ortama elektron aktarımını sağlayan elektrokimyasal tepkime. || Tersinir tepkime, elektrotun denge gerili- minde meydana gelen elektrokimyasal tepkime. || Tersinmez tepkime, elektrottaki belirli bir aşırı gerilimde oluşan elektrokimyasal tepkime. —Kim. Tepkime mekanizması — MEKANİZMA.—Kim. müh. Tepkime kabı, kimyasal tepkimelerin gerçekleştirildiği aygıtların genel adı. (Eşanl. reaktör, tepkİme odasi ) [Bk. ansikl. böl ] —Mak. san. Tepkime derecesi, bir türbin ya da bir türbokompresörde, rotordaki devindirici basınç değişimiyle aktarılan enerjinin, makinenin aktardığı toplam enerjiye oranı. (Rotor girişindeki devindirici basınç, çıkıştakine eşitse, bu durumda o=0 ve makine etkilidir; basınçlar farklıysa, bu durumda <7=0 ve makine tepkilidir.) [Eşanl. REAKSİYON DERECESİ ] —Metalürj. Tepkime kabı, bir metal elde etmek amacıyla kimyasal tepkimelerin çok yüksek sıcaklıkta gerçekleştirildiği aygıt. (Buna reaktör de denir.) —Nük. fiz. Nükleer tepkime, iki çekirdek arasında, bunların karşılıklı yörüngelerinin sapmasına ya da birbirlerinden nükleon alışverişine yol açan çarpışma (Bk. ansikl. böl.) —Nük. müh. Tepkime hızı, belli tipteki çekirdek etkileşimlerinin, birim hacim ve birim zaman başına sayısı. —Tip. Laboratuvar tepkimesi ya da biyolojik tepkime, teşhis amacıyla kullanılan biyokimyasal, kimyasal, fiziksel, hematolojik, serolojik, immünolojik vb. yöntem. —ANSİKL. Fizs. kim. Tepkime ısısı. Sabit hacimdeki tepkime ısısı, tepkime sırasında iç enerji değişimi olan AU’ya, sabit basınçtaki tepkime ısısı entalpi değişimi olan AH’ye eşittir. Tepkime ısıları, genellikle ısı- ölçüm denen deneysel bir yöntemle saptanır; bu mümkün olmadığı takdirde (sıcaklığın çok yüksek olması, engelleyici yan tepkimelerin ortaya çıkması) serbest enerji ya da entalpi değişmeleri yardımıyla hesaplanır. —Kim. müh Tepkime kabı, kimya sanayisinin ana birimidir. Nicel ve nitel olarak belirli bir üretimde kullanılan tepkime kabı, değişik aşamalara göre tanımlanır. Tepkime kabının biçimi, akma rejimi, ısı iletim sistemi, meydana gelecek tepkimelerle ilgili termodinamik ve kinetik verilerin varsayımından yola çıkılarak, kullanılacak tepkime hacmi ile istenen dönüşümün sağlanması amacıyla bu hacmin farklı noktalarındaki tepkime karışımının fiziksel özellikleri belirlenir. Daha sonra malzemelerin dayanıklılığı, karıştırma sorunları, korozyon, ölçüm aygıtları vb. gibi çeşitli düzenek ve etkenlerin sözkonusu olduğu bir önceki aşamayla ilgili varsayımlara uygun donanımlar teknolojik olarak tanımlanır Uygulanan işlemlerin sürekli ya da süreksiz (kesikli) oluşuna, aynı zamanda tepkimeye giren fazların homojen (gaz ya da sıvı) ya da heterojen (sıvı-gaz, sıvı -sıvı, gaz-katı, sıvı-katı, katı-sıvi-gaz) özellik taşımalarına bağlı olarak değişik tipte pek çok tepkime kabı vardır. —Nük. fiz. Nükleer tepkime Laboratuvar- da incelenen nükleer tepkimelerin çoğu bir hızlandırıcıdan gelen parçacıklar ya da bir reaktörden çıkan nötronlar tarafından başlatılır. Tarihsel olarak, ilk tepkimeleri, XX. yy.’ın başında, radyumdan çıkan a taneciklerini kullanan Rutherford incelemiştir. Nitekim 1919’da şu tepkime gerçekleştirilmiştir: 1?N + ‘H e -” 0 + !H. Her nükleer tepkimede olduğu gibi bu tepkimede de yük, enerji ve nükleon sayısı korunumu vardır. Kütledeki küçük değişme, E=mc* Einstein bağıntısıyla tepkime enerjisine bağlıdır; bu bağıntıda c ışık hızıdır. Böyle bir tepkimede, yeni bir element çekirdeğinin oluştuğu ve bir elementin bir başka elemente dönüştüğü görülür. Günümüzde elde edilebilen demet yeğinlikleriyle ancak mikroskobik miktarlarda madde başkalaşıma uğratılabilirken, bir nükleer reaktörde, parçacıkların sayısı yeterince büyük olduğundan, başkalaşımla makroskobik miktarda element elde edilebilir. Uranyumdan yola çıkarak plütonyum ve lityumdan yola çıkarak trityum işte bu şekilde üretilirKimi durumlarda, oluşan çekirdek bilinen kararlı bir elementin radyoaktif izotopudur. Bu, aşağıdaki tepkimede görüldüğü gibi, F. ve i. Joliot-Curie tarafından bulunan yapay radyoaktiflik olayıdır: f3AI+JHe-*»P+Jn. çekirdeği 0 radyoaktiftir. Tepkime mekanizmasının, yani görece çok büyük bir hızla hareket eden iki çekirdek arasındaki çarpışmanın oluşum biçimlerinin incelenmesi, nükleer maddelere ilişkin en önemli bilgi kaynaklarından birini sağlar. Ayrıca, son derece basit, özellikle hedef çekirdeğin tek bir nükleonunun çarpışmaya katıldığı doğrudan tepkime gibi özel tepkime tipleri, bu nükleonun özelliklerine, yani çekirdeğin iç kuvan- tal yapısına ilişkin doğrudan bilgi sa