Topçuluğun tarihçesi

mancınık

•Top* terimi bir nesneyi insanın eliyle atabileceğinden daha uzağa fırlatabilen her türlü silah için kul-lanılabiir. Ancak büyük füzelerde mekanizma taşınamayacak kadar ağır olduğundan, artık top sözcüğü genellikle yalnız taşınabilir olanlarla sınırlanmaktadır.

Mermiye yüksek başlangıç hızı vererek, güçlü atış sağlayan 22 kalibrelik ateşli silahlara top adı verilir. Başlangıç namlusu 20 çaptan büyük olanlara uzun top, 10-12 arasında olanlara kısa top, 6-8 olanlara da havan adı verilirdi.

İlk Top «Makinaları»

Bütün toplar mermiyi itmek için hızla boşaltılıp harcanacak bir depolanmış enerji kullanır. Barutun bulunmasından önce bunun üç yolu vardı: yayda olduğu gibi iplerin gerilmesi ve bırakılması; mancınıkta olduğu gibi, bir ip yada sırımın bükülmesi; ve çok daha sonraları, bir çeşit mancınıkta olduğu gibi bir karşı ağırlığın kullanılması.

Ok ilkesine göre çalışan top, M Ö. 399’da Siraküza’da biliniyordu ve İskenderiyeli Dionysus iaş fırlatan bir yay geliştirmişti. Benzer silahlar 1890’lara kadar Çinliler tarafından kullanılıyordu. M Ö. 350 sıralarında yay saplarının yer
leştirildiği sinir, kıl yada ipler kullanılarak benzer makinalar yapılmıştı. Her iki tip de ok yada demir parçaları atıyor ve taş atabilecek biçime sokulabiliyordu.

Romalıların ballista dediği ve yayın bir çeşit gelişmişi olan silahla atılacak olan şey, bir vinçle

(2) gerilen ipe yerleştiriliyordu. Bununla taş, Rum ateşi (bir zift, sülfür ve nafta karışımı), canlı yada ölü tutsaklar ve lağım pisliği gibi bir çok şey atılabiliyordu. Ballistanın 500 m menzili vardı ve 150 kg’a kadar olan ağırlığı fırlatabiliyordu. Orta Çağda geliştirilen tek kuşatma makinası bir çeşit mancınıktı (trebuchet) (4) ve atılan şeye hız vermek için bir karşı ağırlık kullanılırdı.

Ateşli Silahların Gelişmesi

Barut XIII. yüzyıl sonlarına doğru Batıda kullanılmaya başlandı. Avrupa’da top ilk kez XIV. yüzyılın ilk çeyreğinde görüldü. Bu sırada Ghent’te top yapan ve ihraç eden bir sanayiin olduğu anlaşılıyor. Topun çatışmalarda ilk kulla-nldığı savaşlar şunlardı: Metz Kuşatması (1234), Halidan Hill Savaşı (İskoçya) (1333), Crecy Savaşı (1346). İlk toplar yalnızca ok (5) atıyordu, daha sonra taş yada demir gülle atanlar geliştirildi.
İlk hafif topların her birinin tahta bir çerçeveye yada kızağa yerleştirilmiş ayrı namluları vardı ve arkadan doldurulurdu. Bu toplarda standartlaşma çok azdı ve her biri farklıydı. Mons Meg gibi bazıları çok büyüktü ve bir efsane olmuştu. Mons Meg 4 m boyunda, 49.5 cm çapındaydı ve ağırlığı 5 tondu. 150 kg’lık granit taş gülleler atıyordu. Çanakkale topu olarak bilinen ve çok güzel bir biçimde birbirine vidalanan iki ayrı parça halinde bronzdan dökülmüş silah şimdi Londra Kulesindedir. Boyu 5 m, çapı 63.5 cm’dir; 17 ton ağırlığındaki top, 304 kg’lık taş gülle atar. Moskova’da 1586’da dökülmüş Çar Pouchka 5.4 m uzunluğunda, çapı 91.4 cm’dir, 38 ton ağırlığındaki top, 998 kg’lık taş gülle atıyordu. Bu dev top için kullanılan barut ise 90-136 kg’dır. 1544’te İspanya İmparatoru I. Carlos (150058) toplan yedi ayrı modelle sınırladı ve güllelerin standartlaşmasına yolaçtı.

İlk gerçek topların namluları dökme demir çubukların bir silindir halinde bir araya getirilerek lehimlenmesiyle yapılıyordu. Aralıklar erimiş kurşunla kapatılıyor ve bütün namlu demir halkalarla çevriliyordu. Namlu ağzının yükseltilip alçaltılmasın! sağlayan ve
4) Trebuchet bir orta

cağ kuşatma silahıydı, uzun mesafelere taş ve benzerlerini atmak için kullanılırdı, Ayrıı zamanda mangonel adı da verilen bu silaha gerekli gucti sağ lamak amacıyla karşı ağırlık olarak büyük taşlar kullanılırdı.
3) Bu Greko-Romen

ballista M.Ö. birinci yüzyılda yapılmıştı ve yay ilkesiyle çalışıyordu. Uzun tahta kol geri çekiliyor (yarım bir yay gibi) ve birden bırakılarak gülleyi fırlatması sağlanıyordu.
2) Eskiden mancınıkların en güdüleri, fırlatma yayından çok, bükülme ilkesiyle çalışırdı. Taş gülleler çeşitli ağırlıklarda olduğundan topçular kendilerini buna göre ayarlamak zorundaydı.
Yunan teknolojisi oldukça işe yarıyordu. Barutun bulunmasından sonra bile ok ve yayların savaşlarda kullanımı sürdü, çünkü bunlar ucuz, etkin ve isabetliydi. Arbalet Orta Cağda geliştirildi.
5) Pot-de-Fer, Batıdaki en eski silah türüydü, ilk kez XIV. üncü yüzyılda kullanılmıştı. Bir demir parçası yada ağır ok atardı. Benzeri Qın silahlan büyük olasılıkla bambudan yapılmış borulardan ok fırlatırdı.
6) Bu arkadan dolma

top, XIV. yüzyıl sonuna aittir ve Ingiltere’de, Norfolk’taki CastI Rising’de bulunmakta dır. Resimde bir yede kama ve gülleler görülmektedir. Geri tepme, zamanın önemli bir sorunuydu.

namluya bağlı arka mili, XV. yüzyıl ortalarında icadedilmişti. Topçular mermileri küçük taş parçaları yada hurda demirle doldururlar yada namluya doğrudan koyarlar ve bunu canlı hedeflere karşı mermi olarak kullanırlardı.

Taktikler yavaş yavaş yavaş gelişti. Başlangıçta toplar duvarları yıkmak yada kaleye yaklaşan ordulara ateş etmek için kullanılırdı. Türklerin kuşatma topları, 1453’te İstanbul’un düşmesinde en büyük etken olmuştu. 1537 ile 1551 yılları arasında İtalyan matematikçisi Nic-col Tartaglia (1500-77) mermi yolu konusunda ilk teoriyi ortaya attı; havadaki merminin eğri bir yol izlediğini gösterdi; daha önceleri merminin bir süre düz giderek dikey olarak aşağı düştüğüne inanılırdı.

1628’da İsveç kralı Gustavus Adolphus (1594-1642) birliklerini desteklemek üzere hafif sahra topları yaptırdı. Kurduğu silah sanayii, demir halkalarla bağlı bakır namlular yapıyor, bunu deriyle sarıyordu. Ancak bu namlular çok çabuk kızdığından yeniden doldururken beklemek gerekiyordu. Toplarını da üç ayrı göreve göre ayırmıştı: sahra, alay ve kuşatma. Bu, standart ayırım biçimi olarak
benimsendi, ancak 1776’da Fransız Topçu Müfettişi Jean-Baptiste de Gribeauval (1715-89) bunları sahra, kuşatma ve kıyı koruma olarak sınıflandırdı. Bu sıralarda toplar, atların çektiği hafif arabalarda taşınırdı, başka arabalar da cephane, mühimmat ve yedek parçaları taşırdı.

Deniz Topları

Ağır deniz topları yakın mesafeden borda ateşi için çok kullanışlıydı, uzun menzilli hafif toplar da uzaktan taciz ateşi için kullanılabilirdi. Gemi toplarıyla bir başka geminin batırıldığı çok enderdi, ancak ağır hasar verdirilebilirdi. Bilyeler yada her çeşit demir parçası, karada ve denizde canlı hedeflere karşı mermi olarak kullanılabilirdi; salkım mermisi, yuvarlak kurşun saçmalarla dolu torbalardı. İki güllenin bir zincirle birbirine bağlandığı zincirli mermi ise, direk ve iplere karşı oldukça etkindi. Kıyı toplan çok daha ağır ve hassas olabiliyordu. Demir gülleler, gemilerde yangın çıkarmak amacıyla ba-zan atılmadan önce ısıtılırdı. Asıl barut hakkı yerleştirildikten sonra topçular ikinci bir ıslak barut koyarlar, arkasından da sıcaktan kızarmış gülleyi yerleştirirlerdi.
ayrıca bak: 152 Modern ağır silahlar
146 Ateşli silahların
gelişmesi
148 Otomatik silahlar
154 Zırhlı savaş taşıtları
156 Savaş gemileri
denizcilik cağı

Mons Meg adlı, kaynakta birleştirilmiş
demir döküm topu 1460 yılında yapılmış-
tı. Bu top şimdi Iskoç -ya’da sergilenmektedir.
um
7) Komutanlar top

teknolojisinin gelişmesinde önemli bir rol oynadılar. Sekizinci Henry [A] Ingiliz donanmasını geliştirdi, bir tophane kurdu ve kalelerin [B] geliştiril-
mesi konusuna ilgi gösterdi Kuzeyde İs-koçlara, Boulogne’da Fransızlara karşı tahkimatla ilgili kendi buluşlarını uyguladı ve askeri mühendislik bilimini teşvik etti.
Yukarı cekilebilen koprj
D ıs tabva
Mazgallı

siperler
Koâuşlar
Hendek
den yapılma [1], oluk lu ve cok süslü namluları vardı, top taşıyıcısı ise demir bağlarla [2] güçlendirilmişti.
10) Bu tipte sahra

topları Ispanya Hanedanlık Savaşı (170114) sırasında bütün ordularca kullanılıyordu. Pirinç yada demir
8] Bu ağızdan dolma Parrott tüfeği – 5 kg ve 7.5 sm çaplı – Amerika İç Savaşında (1861-5) her iki tarafça da kullanılmıştı,
9) Kuşatmalarda büyük bir etkinlikle kullanılan 13 inçlik bu havan topu Amerika İç Savaşında Kuzeyli birliklerce kullanılmıştı.
11) Kırım Savaşı sırasında (1853-56) bu 18 librelik Ingiliz sah ra topu [B] ve cephane vagonu JA] kullanılmıştı.
Ancak müttefiklere ait topların çoğu daha hafifti. Sahra toplarının bir çoğu 9 libreiik ve ba zısı 40 yıllıktı.
12] Napolyon Savaşları sırasında kullanılan top aletleri arasın da, ıslak bir sünger [1] – yivlerdeki yanan kalıntıları giderirdi -mermiyi yerine yerleştiren bir harbi \2) ve öndeki engelleri kaldırmak için de kurt adı verilen bir dişli vida [3] vardı.