TÜMBEYNİN EVRİMİ

Omurgalılar dizisi boyunca tümbe-yinde belirgin bir evrim gözlenir. Balıklarda beyin yarıküreleri küçüktür, îkiyaşayışlılarda ve özellikle amni-yonlularda, yani sürüngenler, kuşlar ve memelilerde daha gelişmiştir. Birçok balıkta iyice gelişmiş olan beyincik, ikiyaşayışlılar ve sürüngenlerde küçüktür. Kuşlarda ve memelilerde yeniden önem kazanır. Amniyonlu-larda on iki kafa siniri çifti bilinmektedir:
1. Koku sinirleri: Duyumsaldırlar, koku epitelyumundan gelirler.
2. Görme sinirleri: Duyumsaldırlar, gözlerden gelirler.
3. Göz hareket sinirleri: Gözün altı kasından dördünü sinirlendirirler.
4. Troklea sinirleri (4. kafa sinirleri çifti): Gözlerin üst eğri kaslarına giderler.
5. Üçüz sinirler: Başın duyusunu sağlarlar, hareketle ilgili lifleri çene kaslarına gider.
6. Gözün dış hareket sinirleri: Gözün hareket kaslarım sinirlendirirler.
7. Yüz sinirleri: Belli ölçüde duyumsaldırlar, yüz kaslarım da sinirlendirirler.
8. İşitme sinirleri: Duyumsaldırlar, iç
kulaktan gelirler.
9. Dil-yutak sinirleri: Özellikle du-J yumsaldırlar, yutak ve dili sinirlendi-j rirler (ilk solungaç yarığı sinirleri). >
10. Akciğer-mide sinirleri: Hem duyumsal hem de hareket sinirleridir İer; kalbi, mide ve barsakları sinirlendirirler.
11. Kafa-omurilik sinirleri: Akciğer; mide sinirlerinin ek hareket kökleri-:* dirler.
12. Dilaltı büyük sinirleri: Akciğer-mide sinirlerinin öbür ek hareket kökleridirler, dil kaslarını sinirlendi-; rirler.
11. ve 12. sinirler yalnızca amniyon-|| lularda bulunur. Balıklarda ve ikiya-j şayışlılann iribaşlarında işitme siniri leri, yan çizginin duyusal organlannıf sinirlendirirler; bunlar yan işitme si-| nirleri olarak adlandırılırlar.
11
İNSAN TÜMBEYNİ
İnsan tümbeyni, tüm merkez sinirji sistemi gibi, beyin zarları tarafından« sarılır. Bu zarlar içten dışa doğru üçjp yapraktan oluşurlar: Sinir merkezle-j rinin yüzeyine yapışık olan ince zar;f örümceksi zar; sert zar. Beyin sert za-| rı kafatasının kemik zarlarına yapı-f şıktır. Beyin-omûrilik sıvısı, beyinj ince zarı ve örümceksi zar arasındaüf örümceksi zaraltı boşluğu doldurur.; BEYİN YARIKÜRELERİ. Bunlar yarı-j kurelerarası yarık olarak adlandın; lan derin bir yarıkla birbirlerinden’ ayrılırlar. Yüzeyleri, beyin yüzeyinij üç kat genişleten tipik bir kıvrımlar ma gösterir. Bu kıvrımlar, loplar biçif minde gruplandırılır. Alın lobu önde] yer alır Rolando, Sylvius ve alınalâ yarıkları olmak üzere üç yarıkla sı! mrlı dört kıvrımdan oluşur. Alınlopj larının alt yüzü, göz çukurlan çatısı na oturur. Şakak lobu üstte Sylviu| yarığıyla sınırlıdır; beş kıvrıma bölüş nür. Artkafa lobundan iç ve diş dil yarıklarla ayrılan çeper lobu, üç kıvrımdan oluşur. Artkafa lobu beyiı yarıküresinin tüm arka bölümüm doldurur. Beş kıvrıma bölünmüştü! Beşincisi altmcıdan mahmuzun» yarıkla ayrılır. Beş kıvrımdan oluşa adacık lobu, Sylvius yarığının dibin de bulunur. Nasırlı cisim lobu, ayn biçimde yarıkürielerarası yarığın bini oluşturur. Bir kesit alındığında,
bacağın
hareket merkezleri
nasırlı cisim (beyin büyük-birleşeği)
Sylvius
yarığı
hipofiz s tat merkezi (soğanilik çekirdeği)
soğanilik
kas gerginliğini düzenleyen merkez
Çiz. 3
lan bulunur. Soğaniliğin ve beyin dır. Beyincik 10 sm genişliktedir ve tümseğinin arkasında beyincik var- bir orta kabartıyla bakışımlı iki yarı-
yarıkürelerin, boz ve ak madde olmak üzere iki çeşit sinirsel maddeden oluştuğu görülür.
Bozmadde çevrededir ve beyin kabuğunu oluşturur. Ama ayrıca, çizgili cisimleri meydana getiren üç çekirdek yapısına katılır: Kuyruklu çekirdek ve mercimeksi çekirdeğin dış ve iç bölümleri.
Akmadde, yarıkürenin geriye kalan bölümünü doldurur. Merkezde, iki yarıküreyi birbirine bağlayan bir köprü, oluşturur: Nasırlı cisim ve beyin üçgeni. Bunların arasında, ince bir çeper olan saydam bölme, yarıküreleri birbirinden ayırır. İki yarıküre arasında üçüncü karıncık boşluğu vardır. Yan çeperleri talamus çatısı, Sylvius kanalım barındıran bir zar, tabam hipotalamus tarafından oluşturulur. Hipotalamusun altında, iç salgı bezlerinin en önemlisi olan hipofiz bulunur.