uzay mı, Siberuzay mı?
ii yıldı. Björn Borg art arda crr Vsinıblcdon’ı kazanmıştı. ;r Hunter) hem büyük
r»m dV hırcok Oscar-ton-
dan oluşan ağlar yaratmayı planlıyorlar. Böylelikle, mobil telefonu olan biri, bu ağlardan birine bağlandığında dünyanın
her hano-?__ hir__verın.dpn._hiişhı.r_vprıvlp_.
erişilebilirlikte olacağından bu ağların sahiplerinin, üzerlerinde uçtukları ülkeler ile geçiş hakkı .üzerinde, pazarlık et-~*Ti-d-Ctn Hiikiırnfiflf^f -kn~
ı
rC not Men?) çıkarmasıy-izde Uzay Hurdası (Space oır şarkı vardı. Sokakta yü-sr.a düşen bir külçe uzay hur-üurdüğü Sally’nin duygusal
On:. Won’dan gençler o yılın baş-Ki.nıda’nın kuzeyindeki karla ;’ bölgelere radyoaktif i«- m i ş olan Sovyet uyur Dıinya’ya dönüşün-cscjcnmişlerdi. Aslında ne
– -iı biri ne de bir baş–cmişti.
hurdalarının parçaları,
– r^eri sürekli sorun ol-Gerçi şimdiye ka-
■ . Kübalı bir ineğin ■; neden oldularsa da .;ca Guevara de Palaz-“‘ie Salyut Uzay İstas-
1,5 kg’lık bir parça,
i eki evinin arka bah-j üştüğünde neredeyse r. kurban oluyordu. Bu . Ja da eski füze par-:kjç kere mekik pence-;edikler açtılar. Geçen : Fransız uydusu Cerise’i yörünge-:n – Yırtanın eski Ariane füzelerinizse ait büyükçe bir parça olduğu ııc;.
İli— adamları şu anda üzerimizde Ki.~akta olan yaklaşık 100 000 par-vörüngesel enkaz bulunduğunu*—m ediyorlar. Saatte binlerce ki-eiık hızlarla dolaşan bu kalıntılar, klan herhangi bir cisimde ciddi -i yol açabilir.
Vüv programlan olan birçok ulus, <tr:enmenin daha da artmasını en-etek yollar araştırıyor. Ancak ça-boşa çıkacak gibi; çünkü 22 uzay >on 40 yılda fırlatılan tüm uydu-; misli yeni uyduyu yörüngeye mıeyc kararlı. Yerden yüksekliği tr. ile 3000 km arasında olan alçak vörüngesinde, küçük uydular-
mü, planlarını gerçekleştirirse uzaydaki uydu sayısı 1000’i geçecek.
Artık yörüngeye konan her uydu daha çok enkaz yaratıyor. Tüm uydular yörüngeye girmek için kullandıkları ikinci evre ve üçüncü evre füzelerini geride bırakıyor. Bunlar da enkaza katılıyor ve başıboş dolaşıyor. Füzelerin ta-
şıdıkları malzemelerin kaplamaları da uzaya uçuyor. Ayrıca şunu da kabul etmek gerekir ki uyduları yörüngeye taşıyan füzeler de bozulabilir ve böylece daha da fazla enkaz uzayda yer almaya başlar. Daha da kötüsü, uyduların belirli yaşam süreleri var ve periyodik olarak değiştirilmeleri gerekiyor.
NASA’nın öngörüsüne göre, 1 cm’-den büyük kalıntıların sayısı 150 000’i geçtiğinde uzay uçuşları olanaksız hale gelebilir. Uzay araçları yörüngede dönen hurda bulutuna çarpa çarpa yol almak durumunda kalacaklar. Bu enkaz ile çarpışan uzay araçlarında hasar oluşacak ya da taşıdıkları yük kullanılmaz hale gelecek.
Yeni ufou ağlarının kurulmasını durdurmak için şu anda geç kalınmış olabilir. Ancak, uydu ağları küresel bir
darlığı olabilir. Halihazırda, geniş ağ planı olan şirketlerden birçoğu planlarını gerçekleştirmek için gereken parayı temin etmekte güçlük çekiyor. Yalnızca 66 uyduluk Iridium ağı ve Globalstar’ın 48 uyduluk sistemi gereken tüm parayı bulabilmiş durumda. Diğerleri bulmaya çalışıyor. Ama bu planlardan belki en hırslı olan Teledesic ağı başarılı olabilir çünkü iki yaratıcısı: Craig McCaw ve Bill Gates gereken parayı kendi ceplerinden verebilirler. Şirket 300’e yakın uyduyu yörüngeye yerleştirme işini 9 milyar dolara gerçekleştirmeyi planlıyor. Gates’in 13 milyar dolardan fazla parası var ve McCaw da ondan pek aşağı kalmıyor. AT&T, onun kurduğu bir hücresel telefon şebekesini 1994’te 11,5 milyar dolara satın almıştı.
McCaw ve Gates, înter-net’teki en büyük tıkanıklıktan -telefon santralı ile Internet kullanıcısı arasındaki son yüz metre- Teledesic sayesinde kurtulmayı umuyorlar. Birçok kişi ve kuruluş için İnternet’e hızlı ulaşım çok büyük önem taşıyor. Ancak bu yeni ağlar, arkalarında uzay enkazı oluşturma konusunda adları çıkmış olan alçak yörünge uydularına dayanıyor. Bu da Avrupa Uzay Ajansı’nın (European Space Agency -ESA) giderek daha fazla ilgisini çekiyor. Açıkçası, BM’in Iridium ve Globalstar’dan almış olduğu, kesişen yörüngelerden kaçınacakları şeklindeki vaatlerden daha pek çoğuna ihtiyaç var. Acaba Teledesic, 300’ü aşan uydu filosuyla aynı şeyi yapabilecek mi?
Öyle görünüyor ki bu ağları oluşturmanın bir sonucu olarak, yayılan uzay hurdası bulutları nedeniyle, insanlar gelecekte araştırmalarını dış uzay yerine siberuzayda yapmakla yetinecekler.
Ward, M. New Scientist 17 Nlayış î^-~ Çeviri: Çağlar Suruv