WİLLİAM OF OCKHAM

İngiliz man tıkçı, filozof ve tanrıbilimci (Surrey’de 1285’e doğr. – Münih 1349’a doğr.). Fran- sisken tarikatındandı. Oxford’da okudu. Sapkınlıkla suçlanarak papa Johannes XXII’nin önünde kendini savunması için Avignon’a çağrıldı. Dört yıl süren bir soruşturmadan sonra ileri sürdüğü fikirlerden bir kısmının mahkûm edilmesi üzerine Pisa’ya kaçtı, sonra imparator Bavye- ralı Ludwig’le birlikte Münih’e gitti. VVİlliam ot Ockham’ın çok sayıdaki yapıtları arasında en önemlisi şüphesiz Summa toti- us logicae’sidir. Ockham için en önemli şey, mantığın metafizik ve tanrıbilimden bağımsız hale getirilmesidir. Bir önermeyi kanıtlamak demek, onun doğrudan doğruya apaçık olduğunu, ya da başka bazı apaçık önermelerden zorunlu bir biçimde çıktığını göstermek demekti. Bu yüzden, “ sezgi” yoluyla bilinen önermelere büyük önem verir, çünkü ona göre- bir nesnenin varlığını bize garanti edebilecek tek şey sezgisel bilgidir. Yine bu yüzden, VVİlliam of Ockham, özel şeyleri gösteren mutlak kavramlarla (örneğin “Sokrates” gibi özel adlar), insan zekâsı tarafından yapay bir şekilde üretilen ve tanımlanan şey bir tek olmadığı için ancak adıyla tanımlanabilen (örneğin, soyut bir cins ad olan “insanlık”, ona uygun düşen somut şeylerin, yani “ insanlar”ın tümünden başka bir anlama gelemez) içlemli kavramları birbirinden ayırır. VVİlliam of Ock- ham’ın adcı öğretiye getirdiği incelikler, böylece, Aristoteles’in platonculuğa yönelttiği eleştirinin giderek radikalleşmesine yol açtı: bütün, tekil şeylerden yapılmıştır. Soyut adlara zihindışı bir varlık tanımayı reddeden bu görüşü VVİlliam of Ockham, her türlü adcılığın temelini oluşturan sıkı bir tasarruf ilkesi halinde formülleştir- miştir (aynı ilkeye, çok daha sonra, Rus- sell’in “sağlam gerçek duygusu” formülünde de rastlanır): entia non sunt multip- licanda praeter necessitatem (“özler, öze ait şeyler zorunluluk olmadıkça çoğaltıla- maz”. Bu ilke, gündelik dilde Ockham’ ın usturası adıyla bilinir.