WİTTGENSTEİN

(Ludwig), İngiliz vatandaşlığına geçmiş avusturyalı filozof (Viyana 1889 – Cambridge 1951). Viyanalı büyük bir soylu ailenin çocuğuydu. 1908′ de İngiltere’ye gitti, Manchester’de havacılık üzerine araştırmalar yaptıktan sonra, Cambridge’de Russell’ın derslerini izledi ve matematiğin temelleri üzerinde araştırmalara kendini verdi. 1913’te, Norveç’e yerleşti ve tam bir yalnızlık içinde mantığı incelemeye başladı. 1914’te, avusturya ordusuna girdi ve bütün savaş boyunca, yaşarken yayımlanan tek yapıtı olan Tractatus logico-philosophicus’un (1921) konusunu oluşturacak olan notlar kaleme aldı. VVİttgenstein, 1920-1926 arasında Aşağı Avusturya’nın bir köyünde ilkokul öğretmenliği yaptı. Ocak 1929’daCambrid- ge’e döndü ve öğretimine yeniden başladı. 1930’dan sonra, doğal dillere merak sardı. Nitekim, Philosophische* Untersu- chungen ya da Philosophical investigati- ons (Felsefi araştırmalar) adlı yapıtı “dil düzenlemeleri “ne ayrılmıştır. Wittgenstein’a göre, bir kavramın anlamını çözümlemek demek, günlük dilin cümleleri içinde bu kavramın kullanılışını idare eden gizli kuralların (“gramer”) ortaya çıkarılması demektir. 1939’da, VVİttgenstein, felsefe kürsüsünde Moore’un yerini aldı. Savaş sırasında, gönüllü olarak bir hastanede hademelik yaptı. 1944’te, yeniden Cambridge’ de ders vermeye başladı, ama dersleri kendisini tatmin etmediği için 1947’de istifa ederek İrlanda’ya çekildi. 1950’de, kansere yakalandığını öğrendi. Avusturya’ ya ve Norveç’e bir seyahat yaptıktan sonra Cambridge’e döndü ve burada öldü.
Genellikle, VVİttgenstein’ın felsefesinin birinci dönemiyle (Tractatus) ikinci dönemi (ölümünden sonra yayımlanan yazıları) arasında bir ayrım yapılır. Bu ikinci dönem felsefesi, tam ifadesini hiç kuşkusuz Philosophische Untersuchungen’de bulur. Tractatus, bir dizi aforizmalar şeklinde yazılmıştır. Bu yapıt, bir yanlış anlama sonucu, mantıki pozitivizmin kutsal kitabı sayıldı. Tractatus. hiç kuşkusuz, analitik felsefenin “ birinci kuşağı” na ait bir yapıttı. Bu kuşak, dilin mantıki bir çözümlemesinin ve gündelik dildeki kaypaklıklara ve yanlışlara yer vermeyen bir ideal dil inşasının, felsefeyi dolduran bir sürü sözde sorunu bertaraf etme olanağını sağlayacağını düşünüyordu. Nitekim, Tractatus yazarının yaptığı da böyle bir ideal dilin kurulabilme koşulları üzerine, sözcüğün kantçı anlamıyla bir eleştirel düşünce girişimiydi. VVİttgenstein’ın dünya hakkında- ki ilk önermelerini ve dünya ile dil arasında paralellik kuran “tablo” kuramını bu açıdan yorumlamak yerinde olur. Tracta- tus’ta sözcüğün tam anlamıyla bir dil felsefesi yoktur. Çünkü dil ile onun temsil ettiği şey arasındaki ilişki, dil ile söylenen şey arasındaki ilişki değil, gösterilen şey arasındaki ilişkidir. Söylemekle göstermek arasındaki diyalektik, Tractatus’un temel tezlerinden birini oluşturur ve VVİttgen- stein’ın “ mistisizmi” (Russell bu “ misti- sizm”i reddetmiştir) denen şeyi içerir. VVİttgenstein, Tractatus’ta dile getirdiği bu “mantıkçılık”ı uzun süre savunmadı. 1928-1935 döneminde yazdığı ve Philosophische Grammatik’le (Felsefi gramer) [1969] ve Bemerkungen über dir Grund- lagen der Mathematik’te (Matematiğin temelleri üstüne düşünceler) [1956] yeniden ele aldığı bir dizi metinle bir özeleştiri girişimini başlattı ve matematiğin temelleri sorunuyla ilgili olarak yavaş yavaş bir tür konstrüktivizme ve hatta antropolojizme doğru yol aldı. Aynı zamanda yeni bir anlam kuramını, pragmacı tonalite kuramını geliştirdi. Buna göre, kullanım dışında, ve bağlamdan ayrı bir anlam yoktur. Bu amaçla, “dil düzenlemeleri”, “yaşam biçimleri” ve hatta “ uygarlık bağlamları” kavramlarını ortaya attı. Bu bakımdan, VVİttgenstein’ın son yazıları, analitik felsefenin ikinci “ kuşağı” na (gündelik dile itibarını iade eden “kuşak”) ait sayılır. Bu yazılar özellikle duyu verilerinin, algıların, estetiğin ve dinin diline ayrılmıştır. Philosophische Untersuchunger (1952), bu “ikinci felsefe” nin en tam biçimini oluşturur. VVİttgenstein’ın diğer yapıtları: The Blue and Brown Books (Mavi ve kahverengi kitaplar) [1958]; Tagebücher 1914 -1916 (Günlükler) [1961]; Zettşl (Fişler) [1967]; Philosophische Grammatik (Felsefi gramer) [1969]; Über Gewissheit (Kesinlik üstüne) [1970],