XV. YÜZYILDA AVRUPA
Devletler Tablosu, 2 — XVII. Yüzyılda Avrupa’nın Olayları, 3 — XVII. Yüzyılda Avrupa Kültürü ve Uyy ‘
KONUNUN İŞLENMESİ
Devletler Tablosu:
1
XVII. yüzyıl Avrupasmm başlıca devletleri hangileridir ve bun* durumları nedir?
Bu yüzyılda Osmanlı devleti Avrupa’da hangi topraklarını yit
t — XVII, Yüzyılda Avrupa’nın Siyasal Olayları :
1 — Hollanda (Felemenk) bağımsızlığını ne zaman ve nasıl kazan?
2 — Otuz Yıl savaşlarının nedenleri nelerdir? Bu savaşlar ne zar
devletler arasında olmuş ve hangi antlaşma ile sonuçlanmışı
3 — İngiltere’de Magna Karta (Büyük Şart) ne zaman ve kim tara*
rrıiştir, İngilizler bu şartla neler kazanmışlardır?
4 — XVII. yüzyılda İngiltere’de Meşrutiyet yönetimi nasıl kurulmı
5 — XVII. yüzyılda Fransa nasıl bir siyaset izlemiştir? Bunun için
letlerle ilişkide bulunmuştur? Yaptığı savaşlar nasıl sonuçlanr
6 ■— Rusya ne zaman ve nasıl kurulmuştur? Deli Petro kimdir? Os
üzerindeki düşünceleri nelerdir?
7 — Sömürgecilik ne demektir? Avrupa’da sömürgecilik ilk kez ne z~
mıştır? XVII. yüzyılın sömürgeci devletleri hangileridir ve bunla sömüfgeler kurmuşlardır? Sömürgecilik AvrupalIlara ne gibi; sağlamıştır?
g — XVII. Yüzyılda Avrupa Kültür ve Uygarlığı:
1 — Avrupalılar hangi yüzyıldan itibaren bilim alanında gelişmeye
dır? Bilim Rönesansı ne demektir, bunu yaratan başlıca bilginle^ ve ne gibi eserleri vardır?
2 — XVII, yüzyılda Avrupa’da edebiyat ve güzel sanatlarda klasisizın
muştur? Bu yüzyılın başlıca klasik yazar ve sanatçıları kimlerdir eserleri vardır?
3 — XVII. yüzyıl Avrupa’sı ile bu yüzyıl Osmanlı devletini bilim, fen
güzel sanatlar bakımından birbirleriyle karşılaştırınız. Bizim ha geri kaldığımızı ve nedenlerini belirtiniz?
İNCELEME VE ARAŞTIRMA İÇİN BAŞLICA KAYNAKLAR
Klnıiltli’r serisi İçinde bulunan XII. yüzyıl Fransız, İngiliz, Alman v» iapaajra) yN*«rlıırından bir, ya da birkaçının eserlerini inceleyiniz, 2 — Büyük RMNmlir ^Mimılıırındnn) adlı eserde XVII. yüzyıl ressamlarını bulunuz ve eserlerini inctlt* Kmııuıt Kütüphanesi yayınlarından, Ankara Kütüphanesi adlı seri içind* buluntu Alınnn.va, İspanya, İngiltere, Rusya tarihlerine bakınız, 4 — Meydan Mccmukl) limtan, Büyük Dünya Tarihi adlı eseri inceleyiniz.
1 — DEVLETLER TABLOSU «ti Avrupa Devletleri:
) Ingiltere: XV. yüzyılda birçok mezhep anlaşmazlıkları geçiren , I. lilizabet devrinden itibaren Avrupa’nın en kuvvetli devletleri sıra-ımyti. Fakat L Elizabet’in ölümünden sonra iş başına geçen Stuart 1603) İle Ingietere’de yeniden birtakım iç karışıklıklar çıkmış, bu çıkan iki kanlı ihtilâlden sonra İngiltere meşrutiyet yönetimine »tur.
) Fransa: XVII. yüzyılda birçok siyasal ve dinsel bunalımlar geçirdi t ransa IV. Hanri’nin if başına geçmesinden ve onun 159S yılında Crıttaıu’nı ilânından sonra mezhep özgürlüğüne kavuşmuştur. IV. Hanri’ llriflen sonra yerine geçen oğlu XIII. Lui zamanında (1610-1643) ‘yi Başbakan Kardinal Rişliyö yönetmiştir. Rişliyö içte ve dışta yürüt-‘alıklı yönetimi sayesinde Fransa’yı Avrupa’nın birinci derecede hatırı bir devlet haline getirmiştir. Onun dış siyasette güttüğü amaç, Fransa’ paMn doğal sınırlarına kavuşturmaktı. Bu amaçla Almanya ve Ispanya lı. önce kendisinin ve biraz sonra da XIIL Lui’nin ölümünden sonra nW. bir çocuk olan XIV. Lui kral pldu (1643). XIV. Lui’ nin çocuklumda Fransa’yı kardinal Mazaren yönetti, O da iç ve dış siyasette HUıı yolundan ayrılmadı. Mazaren’in ölümünden sonra XIV. Lui devlet ‘n4 eline aldı ve Fransa’yı dilediği gibi yönetti (bkz; Resim: 59).
Upıuıya: XVI. yüzyılda Avrupa’nın en kuvvetli bir devleti olan , di m zamanda dünyanın en büyük sömürge imparatorluğuna n.ı
I1 *L»( bu yüzyılın sonunda Hollanda ve İngiltere ile yaptığı savalar İt vurandı. Donanmasını kaybetti. XVII. yüzyılda İspanya zayıfla ilimli. Avrupa’nın siyasal olaylarına karıştı. Sonunda Avrupa’daki Mi kaybettiği gibi, Avrupa’daki topraklarından bir kısmım Fransa’y ı (atinden bazılarını da İngiltere’ye bırakmak zorunda kaldı.
Hollanda (Felemenk): XVI. yüzyılda Habsburglara bağlı olar a l*ıı yüzyılın sonunda İspanya kralı II. Filip ile savaşarak bağımsızlı inli İhından sonra sömürgeciliğe başladı. Az zamanda büyük bir ve donanmaya sahip oldu. Endonezya’da sömürgeler elde
Orta Avrupa Devletleri:
a) Almanya İmpar»
XVII. yüzyılda Avrupa’nın Ofl yük imparatorluğu olan Alıa siyasal birlikten yoksundu, lı torluk içinde 343 ayn hükümıt lunduğu gibi, dinî birlik de y
Almanya imparatorlu başında bulunan Habsburg aynı zamanda bu imparato bağlı olan Avusturya krallık da taşıyordu. HabsburglaT yüzyıldan beri Almanya’da si birlik kurmak için çalışıyor İmparator II. Ferdinand; Alın içinde birlik kurmak amacıyla kete geçmiş, fakat onun bu hsr Protestan Prenslerin direnmal karşılaştığından Avrupa’da 3 savaşları meydana gelmiştir.
Resim: 69 — XIV. Lui
Bu yüzyılda Avusturya, i martLı imparatorluğu ile geniş ölçüde ilişkide bulundu. Yüzyılın sonunda ladığı Karlofça antlaşması ile Osmanlılardan Macaristan ve Erdel’ı aldı.
b) Lehistan: XVI. yüzyılda Avrupa’nın toprak bakımından en devletlerinden olan Lehistan krallığı XVII. yüzyılda iç işlerinin boz yüzünden zayıflamaya başladı.
Lehistan öteden beri krallıkla yönetilmekte idi. Başta bulunan Ya soyu, XVI. yüzyılda sona ermişti. Bu tarihten sonra Lehistan krallığı Av nın en önemli bir iç sorunu haline geldi. Zaman zaman krallık makamı den savaşlar çıktı.
3 — Kuzey ve Doğu Avrupa Devletleri:
a) İsveç, Danimarka ve Norveç: Bu yüzyılda Kuzey Avrupa’nı devletinden en kuvvetlisi İsveç idi. Yüzyılın başında kral bulunan 11. G Adolf (1611 – 1632) 30 yıl savaşlarına girdi. Kendisinden sonra gelen lar zamanında İsveç; Almanya, Danimarka, Rusya ve Lehistan’ın zar topraklarmı genişletti. Finlandiya, Estonya ve Pomeranya’yı eld© etti, yüzyılın sonunda kral olan XVII. Şarl’m Poltava’da Deli Petro’ya yenil’ den sonra İsveç’in genişlemesi durdu.
XVII yüzyılda Danimarka Protestanlığın savunucusu oldu. 30 yıl s
Kirdi. Fakat yenildi. Kuzey Avrupa’daki üstünlüğünü lavaç’a t «ek etmek da kaldı. Bu yüzyılda Norveç, Avrupa siyasal tarihinde atmak kir rol a mistir.
fc) Rusya: XVII. yüzyılda Rusya hâlâ bir Doğu devletiydi. Denizlere muti. Batıda Lehistan, kuzeybatıda Isveç, güneyde ise Osmanlı impa-*,fiu ile çevrilmişti. Batı Avrupa ile hemen hiç ilişkisi yok gibiydi. Bunun-ber bu yüzyılda Rusya, Romanof soyunun iş başına geçmesinden sonra’ lı bir devlet olmak yolunda ileri adımlar attı, özellikle bu soydan olan fitro’ nun çar olmasından sonra Rusya’nın siyasal durumu değişti. Deli Rusya’yı bir Avrupalı devlet haline getirmeye çalıştı ve bir dereceye (İn başardı.