YAHYA BİN ZEKERİYYÂ

Imâm-ı a’ zâm hazretlerinin talebelerinin ileri gelenlerinden. Fıkıh ve hadîs âlimi. Yahyâ bin Ebî Zâide ve Yahyâ bin Zekeriyyâ bin Ebî Zâide diye de anılan Yahyâ bin Zekeriyyâ (r.a.), aslen Kûfelidir. Babası, devrinin büyük âlimlerinden Zekeriyyâ bin Ebî Zâide’dir. Muhammed bin Mübeşşir el- Hemedânî’nin az âtlı kölesidir. Doğum tarihi bilinmemekle beraber ba’zı kaynaklarda altmış üç yaşında 183 (m. 799) senesinde Medâin’de kadılık yaparken vefât ettiği yazılıdır. Yahyâ bin Zekeriyyâ (r.a.) babası, Hişâm bin Urve, îsmâil bin Ebî Hâlid, Süleymân bin Mihrân el-A’meş, Ubeydullah bin Ömer el-ömerî, Haccâc bin Avn, Yahyâ bin Sa’îd el-Ensâri, Mûsâ el- Cühenî, Abdurrahmân bin el-Gasîl ve daha birçok âlimden hadîs tahsîl ederek, onlardan rivâyette bulundu. Yüzbinden fazla hadîs-i şerifi ezbere bilmek şerefine kavuşarak, ilm-i hadîs’de hâfız oldu. Rivâyet ettiği hadîs-i şerifler Kütüb-i sitteye alındı. Hadîs ilminde güvenilirliği kabûl edildi. Fıkıh ilmini İmâm-ı a’zamdan (r.a.) öğrendi. O’nun günlerce süren sohbetlerinde bulundu. O sohbetlerde dînî mes’ elelerin hallini yakından dinleme imkânını buldu. İmâm-ı a’zam hazretlerinin yüzlerce talebeleri arasında ilk on sıraya girdi, Imâm-ı a’zamın (r.a.) ictihad ve fetvâlannı yazan kırk muhterem zâttan biri de Yahya bin Zekeriyyâ (r.a.) idi. Ayrıca Kûfe’de ilk kitâb yazma şerefine de sâhip oldu. O’nun yazdıklarını talebelerinden Vekî’ bin Cerrâh cild hâline getirdi. Abbâsî halifesi Hârun Reşîd, kendisini Medine’ye kadı yaptı. Bağdâd’da hadîs okuttu. Yahyâ bin Zekeriyyâ hazretlerinden, Yahyâ bin Âdem, Kuteybe bin Sa’îd, Hennâd bin Seriy, Ebû Dâvûd el-Hufrî, Muhammed bin îsâ bin Taba’, Ahmed bin Hanbel, Yahyâ bin Maîn, Ebû Bekir bin Ebî Şeybe, Sureye bin Yûnus, Ebû Kureyb Muhammed bin Alâ, Ziyâd bin Eyyûb, Hasen bin Arefe, Yahyâ bin Yahyâ Nişâ- bûrî, İbrâhim bin Mûsâ, Şucâ bin Muhal- led, Ahmed bin Muni’, Ali bin Müslim et-Tûsî, Sehl bin Osman el-Askerî, Ya’kûb bin tbrâhim ed-Devrekî, Hârun bin Ma’rûf ve daha birçok âlimler hadîs öğrendiler ve rivâyette bulundular. Kendisinin, müsned sâhibi sayıldığı ve “Kitâb-ı sünen” adında kıymetli bir eseri olduğu bildirilmektedir. Yahyâ bin Maîn: “ibni Abbâs, Şa’bî ve Süfyân-ı Sevrî’nin zamanlarında ilimde üstünlükleri ne ise, Yahyâ bin Ebî Zâide’ nin zamânına göre derecesi de odur” buyurdu. Ali bin Medînî, “Kûfe’de Süfyân-ı Sevrî’den sonra en büyük âlim Yahyâ bin Ebî Zâide idi.” Ebû Hâlid el- Ahmed, “Yahyâ bin Ebî Zâid’e, hadîsleri güzel olandır” el-Hasan “Yahyâ bin Ebî Zâide, Kûfe’nin en fakîhidir” diye zikretmektedirler. Fıkha dâir bir hadîs-i şerifi, Yahyâ bin Ebî Zâide, Ziyâd’dan, o da Haccâc’dan, o da Ebû Zübeyr’den, o da Câbir’den (r.a.) o da Resûlullahtan (s.a.v.) şöyle nakletmektedir: “Peygamberimiz (s.a.v.) meyvelerin olgunlaşmadan satılmasını yasakladı.” Rivâyet ettiği hadîs-i şeriflerden biri de; “Her kim zulüm yolu ile bir karış yer alırsa, o yer kıyâmet gününde yedi kat yerin dibinden başlayarak o kimsenin boynuna dolanacaktır99 hadîs-i şerifidir Müslim’e alman bir diğer rivâyeti ise; “Benim şu mescidimde kılman bir namaz, başka mescidde kılman bin namazdan daha faziletlidir. Yalnız Mescid-i Haram müstesnâ99 hadîs-i şerifidir.