Yapı malzemeleri

Yapı malzemeleri

İnsanoğlunun temel gereksemelerinden biri, kötü hava koşullarından korunmaktır. İlkel insanlar bu gereksemelerini mağaralarda yaşayarak karşıladılar. Kendilerinden sonra gelenler de, yapılar inşa etmeye başladılar. Bu barınakların biçimini belirleyici etkenler, iklim ile eldeki yapı malzemeleriydi. Sözgelimi, sıcak ve yağışsız ülkelerde, ısıdan ve güneşten korunmak için evlerin pencereleri küçük tutulur ve duvarlar kalın yapılırdı. Buna karşılık, yağışlı iklimin egemen olduğu yerlerde evlerin damlan eğimli yapılır ve üzeri ot ve sazla kapatılırdı. Böylelikle yağmur sularının evin içine sızmadan damdan akıp gitmesi sağlanırdı. Deprem bölgelerinde ise eVler hafif malzemelerden yapılırdı. Japonya’da bugün hâlâ evlerin bazı iç duvarları kağıttan yapılır.

Kereste ile İnşaat

Aslında eski bir yapı malzemesi olan keresteden (2), günümüzde büyük yapılarda da yararlanılmakla birlikte, daha çok, küçük konut yapımında kullanılır. Kereste imali ve proje çizim tekniğindeki gelişmeler sayesinde, bugün artık pek çok güçlüğün üstesinden gelinmiştir. Kereste, damarlı olduğu için uzunlamasına taşıma gücü, enleme-
sine taşıma gücünden farklıdır. Bu farklılığı gidermek için şimdi birtakım yapıştırıcılar kullanılmaktadır. Bu yapıştırıcılarla, çeşitli yönlerde damarları olan kereste tabakaları birbirine yapıştırılmaktadır. Daha iyi koruma yöntemleriyle kerestenin dayanıklılığını artırılmıştır. Ayrıca kerestenin birtakım işlemlerden geçirilerek, kolayca yanması önlenmiştir. Kereste yapılan birbirine bağlama yöntemleri de geliştirilmiştir. Bunların en önemlisi, üzerindeki çok sayıda küçük dişle, yükü geniş bir alana yavan madeni bağlantı levhalarıdır.

Bugün kereste bütünüyle prefabrike (6) olan konutların yapımında da kullanılmaktadır. Bu konutlar fabrikada yapılır ve sağlam bir temel üzerine dikilir. Kereste daha çok, döşeme ve çatı kirişi, pencere çerçeveleri, kapı, döşeme ve üzeri sonradan sıvanacak olan yük taşımayan iç duvarları tutan direk yapımında kullanılır. Kereste çevre kirlenmesine neden olmadığı için de, birçok kimseye çekici gelir.

Taş ve Tuğla ile İnşaat

Taşın hâlâ bazı inşaatlarda kullanılmasına karşın, sanayileşmiş ülkelerde önemi nispeten azalmış, sadece yapıların dış yüzeyleri gibi süsleme amacıyla kullanılan bir
malzeme durumuna gelmiştir. Taş, taşocaklarında, kayaların dinamitle parçalanması yada büyük demir kamalarla çatlatılması sonucu elde edilir. Eğer taş, kireç taşında olduğu gibi tabakalı ise, inşaatta kullanıldığı zaman tabakaların basıncın yönüyle dik açı yapacak biçimde yerleştirilmesine dikkat edilmelidir.

Gelişmiş ülkelerde, pişirilmiş tuğla, konut yapımında çok kullanılır. Tuğlanın türü ve boyutları ülkeden ülkeye değişir. Ne var ki, günümüzde, tuğlanın türünü ve boyutlarını uluslararası düzeyde standartlaştırma yönünde bir eğilim gelişmektedir. Tuğlanın büyüklüğü ve boyutları, duvarcının tuğlayı tek eliyle tutması ve vatav, dikey biçimde dizilmiş öteki tuğlalarla birlikte örmesi gözönüne alınarak seçilmiştir.

Tuğlaların çoğu kil vada şistten yapılır ve tuğla ocağında pişirilir. Bununla birlikte, bazı cins tuğlalar silisli kum ve kireçten yapılır; bunlara kalsiyum silikat tuğlası adı verilir. Yapı blokları ise tuğladan biraz daha büyüktür.

Beton ile İnşaat .

Çoğu kişi betonun modern bir yapı malzemesi olduğunu sanır. Ov-
1) Yeni Gine ormanla- 3

rında yaşayan Dani kabilesine mensup bir kadının evi, geleneksel malzemelerin nasıl kullanıldığını göstermektedir. Bu ev, tas, ağaç, bambu ve kemik araçlarla yapılmıştır. Bir alt katta bir de çatıda olmak üzere iki odası vardır Alttaki odanın, ahşap duvarları ve yüksek bir kapısı bulunur.

Kubbe, bütün evin çerçevesini de oluşturan dallardan yapılmıştır. Bu körpe dallar, eğilerek ortadaki direğe bağlanmıştır. Daha sonra erkeklerin yaptıkları sazlarla bu çerçeve kaplanmıştır. Çatıdaki yatak odasının zemini kamıştandır. Bununla birlikte, bir kenara çamurdan bir ocak yapılarak, icerdekilerin gece ısınmaları sağlanmıştır Sazlar, sapına dik acıyla tutturulmuş, tastan kesici ağzı bulunan, bir cesit tas baltayla kesilip hazırlanmıştır. Yapıyı bağlamak için asma kullanılır.
ve çelik kirişleri! liştirilmesiyle ço ha büyük yapılar ma olanağı doğd Aynı yüzyılın sonlarında betonarme yapılı taya çıkmaya ba dı Kereste tekne jisinde son zamc da ortaya çıkan meler ve yenilikl (özellikle maden halar kullanmak retiyle kiriş bağlı yöntemlerinin ae si ve daha ileri Y deleme teknikler bulunması) iskelı pımında tekrar k teden vararlanmı siliğini ortaya çil
2) Avrupa’da Taş

devri’nden 1700’lere 2 kadar, ormanlık bölgelerde küçük yapılar inşa etmek için kullanılan başlıca yapı malzemesi, kereste idi. [Aldaki tip yapılarda çatı ile duvarları taşıyan bombeli kereste kullanılırdı. Yatay kirişler [1,2] yardımıyla meydana getirilen patı makası ise, binanın yükünü çekerdi. Daha sonra kullanılmaya başlanan kutu biçimi çerçeve [B] yöntemiyle, bu yapıya yatay kirişler [3} ve payandala’r (dikey kalaslar) [4] eklendi.
3) Yapının iskeletini

meydana getiren duvarlarda kereste iskeletin boşlukları, gene kereste direklerle [1] doldurulur. Direklerin çevresi hasır gibi örülür [2] ve harç ycda sıva ile [3] örtülür.

Aynı iş için ustü sıvo kaplı [5] tahta çıtalar [4] yada tuğla |6] kullanılabilir. Bu kaplama işini, kaplama tahtası yada padavra |7] ile yapmak da olasıdır Avrupa’da kereste kısa zamanda başlıca iskelet malzemesi olma özelliğini yitirdi. XIX. yüzyılın başlarında çekme dem

betonun tarihçesi Romalılara da-ıır. Romalılar su yollarının ve khava tiyatrolarının yapımında ;on kullanırlardı. Gene yaygın kanıya göre beton, (temeller dı-da) yalnızca büyük bina yapında kullanılır. Bu düşünce de ılıştır. Beton su, taş ve kumun birleştirici maddeyle (genellik-Portland çimentosu gibi) bir ara-getirilmesinden oluşan bir kanıdır. Bugün, konut duvar ve ularıyla daha büyük yapı gerek-nelerini karşılayabilecek biçimde :eden dökülmüş beton blok üre. bir sanayi dalı doğmuştur. Bu açla bir seri kalıp hazırlama işline, «batarya dökümü» adı veri-Bu teknik, son zamanlarda dada geliştirilmiş ve hızlı konut oımının amaçlandığı, gelişmekte n ülkelerde uygulanmıştır. Bel pano konutlar onları işleyecek »rikaya gerek göstermeksizin is-lilen yerde kurulur. Bu iş için ‘ekli olan araçlar, döküm için :ey bir batarya birimi, bir tası-ı araç, bir vinç kulesi ve öteki ~dımcı malzemelerdir. Bütün nlarla, bir taşeron orta boy bir artman blokunu bir günde insa îbilir. Temel plan standarttır; a sistem, birkaç birim aracılı-la çok büyük bir mimari ve plan-na esnekliği sağlar.
Konut yapımında başka bileşik malzemeler de önem kazanmaya başlamıştır. Hepimizin bildiği dal yada çubuklarla örülmüş duvar ve çamur yada kilden yapılan harç gibi, hepsi de aslında iyi yapılmış malzemelerdir. Konut yapımında kullanılan modern bir malzeme de, camla pekiştirilmiş polyester (sentetik) reçinedir. Bu malzemeyle yapılan panolar da bileşik maddelerdir; bunlar, bilinen kereste çerçeveyle birlikte «gerilme direnci» denen bir direnç kazanırlar. Bu direnç, çerçevenin zamanla çarpılıp eğrilmesini önler. Aynı şekilde, iç duvarlar da, birbirlerine madeni çubuktan ağlarla bağlı kereste yada madeni çerçevelerden yapılabilir. Her iki durumda da duvarın üstü sıva ile kaplanır.

Bugüne kadar plastikten temel yapı malzemesi olarak yararlanılmamış, sadece binaların çeşitli yerlerinde yardımcı malzeme olarak kullanılmıştır. Sözgelimi, panolar, su olukları ve onları taşıyan parçalar, lağım boruları, tavan süsleri gibi. Ayrıca bina için gerekli su. plastik tanklarda biriktirilin nlas-tik borularla aktarılabilir. Köpüklü plastik, duvar boşluklarına şırınga edilerek ısı kaybı önlenebilir. Bazı mimarlar deneysel amaçlarla her yanı plastikten evler yapmışlardır.
İnşaatta standartlaştırma, standart birimler kullanmak demektir Bu temel birimler çeşitli biçimlerde bir-
araya getirilebileceği için binanın planlanmasında esneklik sağ lanmış olur. Bu fikrin öncülüğünü yapan,
Alman mimarı VValter Gropius (1883-1969) idi. Gropius 1919 yılında Bauhaus mimarlık okulunu kurdu.

Kendi evi de Almanya’nın Dessqu kentindeki Bauhaus okulunun ağaçlık arazisi içindeki dört öğretmen evinden biriydi. 8u yapılar. Gropius un standartlaştırma anlayışını yansıtırlar. Her biri dısıklı betondan yapılan. birbirine benzer bloklarla insa edilmiştir ve başlıca dayanakları duvarlarıdır. Kendi evi «L» seklinde iki katlı bir yapıdır ve balkonları değişik düzeylerdedir. Gropius için yapının dıs görünümü. içinin işlevsel planı kadar önemliydi. Günümüzde gelişmekte olan ülkelerde prefabrike birimler kullanılarak. kısa sürede konut yapılabilir.
ayrıca bak:
32 Büyük yapılar 34 Yerel kaynakları kullanma 168 Trafik mühendisliği
Sazla çatı kaplama

bir çeşit çatı yap-tekniğidir. Bu tekle. çatı kirişleri tirizlere [3] dikey rak bağlanan sat tabakalarıyla (21 ılanır. Bu tür dam saman çatı arasın-:i bağlantıyı sağla-k için fındık ağadan çubuklar kul-ılabilir ama. aslın-yapının bütününde :e geçme yada ör-öğelere raslanmaz. 3 malzeme saman kamıştır. Taş kire-ler [41 de kullanı-ilir. Bu tür kiremit-
n üstü yuvarlaktır ortalarından açı-ak [5] delikten tiere bağlanırlar [B], işimin ağır, pahalı güç olduğu eski jlardan beri çevre iulları ve ekonomik unlar, inşaatçılığı ilemiştir. Oysa gü-nüzde ulaşımda sağan ilerlemeler şalinde mamul madde-çok daha geniş alan içinde uygu-abilmektedir. Eski-ı durum böyle de-ji. Mermer kullanılır, unmadı mı kilden
ila yapılırdı.
6) Günümüzde fabrikalarda imal edilip inşacy alanına bitirilmiş şekliyle götürülen ve orada monte edilen konut birimi sistemleri oldukça yaygınlaşmıştır [A). Bu prefabrike birimler keresteden imal edilmiştir ve köşeleri çelik sütunlarla pekiştirilmiştir. Bağlantı noktalarıyla birlikte beton temel önceden hazırlanır (B).

Ev, birkaç gün içinde oturulur hale gelir.

Eğer karayollarında araç genişliği sınırlandırması varsa, birim ev yan yatırılıp inşaat alanına taşınır.
5) Duvarlar, çimden

yapılma bir karışımdan [1J, yoğun kille çakıl karışımının [21 samanla [31 birleştirilip sıvayla kaplanmasına [41 kadar çok çeşitli malzemelerden yapılabilir [A], Buna karşılık, ince kil tabakaları [51. samanla birleştirilip [61 gene sıvayla kaplanarak [71, yada tuğlaya benzeyen, ancak pişirilmeyip yalnızca kerpiç gibi güneşte kurutulmuş kil «topaklarıyla yapılan [81 duvarlar da vardır. Pişmiş tuğladan yapılan duvarlar [Bl. eski
düzensiz tuğla duvarları [91 andıracnöı ai-bi. aünümüzde İngiliz örgüsü [101 adı verilen standart dubarları da andırabihr. önceden dökülen beton kalıplarla da duvar vaomak mümkündür [C]. Duvar malzemesi olarak kullanılan öteki malzemeler arasında, belirli bir şekle sahip olabileceği gibi gelişigüzel şekillere sahip taşlar da vardır. Bazen de taş duvarlar örülürken aralarına tuğla serpiştirilir ve üzerleri sıvayla sıvanır.