YELVE VE SAZTAVUĞU,

mekelerin de yer aldığı Rallidae familyasından batakhk kuşlarıdır (bak. Meke).. Çoğunun tüyleri kahverengimsi nakışlı olduğundan yaşadıkları çevrenin bitki örtüsü içinde ayırt edilmeleri çok güçtür. Göç yolculukları dışında pek uçmazlar. Ürktükleri zaman bulundukları yerlerden fır-lasalar bile kısa bir uçuştan sonra sık bitkiler arasına dalarak gizlenirler. Yuvalan çanak biçiminde, derin ve çoğu kez oldukça geniştir.

Yelvelerin kuyruğu kısa- kanatlan kısa ve yuvadak, ayaklan geniş, parmaklan uzundur. Ayaklan perdesiz olmakla birlikte, uzunlukları sayesinde geniş bir alana’ yayılarak su bitkileri üzerinde batmadan kolayca hareket etmelerini sağlar. Sazlıklara gizlenerek yaşarlar. Ama özellikle geceleri yüksek perdeden çıkardıkları haykırışları duyulabilir. Sazta-vuklarına benzemekle birhkte, genellikle daha ince ve küçük yapılıdırlar. ve Porzflrtfl cinsleri en iyi bilinen, coğrafi”dağilı-mi en geniş yelve türlerini kapsair. ‘ ‘ -‘ Uzun gagasıyla dikkat 0keri bayağı-yelve (Rallus aquaticus) Avrasya, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika’da yaşar. Türkiye’de yaz kış görülen tek yelve türüdür. Benekli yelve (Porzana porzana) Avrupa’dan Moğolistan’a kadar uzanan bölgede ürer, kışı ise Afrika’da ve Asya’nın güneyinde geçirir; Gağâsi bayağı yelveden kısadır.
Kuzey Amerika’da yaşayan ‘ üzün gagalı yelve (Rallus longirostris) daha çok kıyılardaki tuzlu bataklıklarda bulunur. Sık sık başını indire kaldıra yüzerken görülür. Virginia yelvesi (Rallus limicola) genellikle iç kesimlerdeki sulak alarilarda görülen kızıl kahverengi, küçük bir türdür. Garolina yelvesi ya da sora (Porzana cdrolinâ) Kuzey Amerika’nın ılıman bölgelerinde bulunur. Uzunluğu 23 cm.
Adını bıldırcın sürüleriyle birlikte göç etmesinden alan bıldırcın kılavuzu yelvelere çok benzer.
yüzü ve gerdanı siyah, gagası safıdır. Batiaklık bitkilerirıin saplşı:ını kullariaraik yaptığı yuyâ-sının üstünü de örtebilirv.İBöcekİeri, bi,tkiler;i, özellikle yabânipiririğ . Afrika kafa yelvesinin rostra) yeşir tbir gagası,pörnbe bacakları vardır.’ Öbür türler kadar-! sazlar ve otİar arasında gizlenniez. ‘
Yelvelere çok benzeyen bıldırcın kılavuzu da Rallidae familyasının üyesidir. Adını bıldırcın sürüleriyle birlikte göç etmesinden alır! Avrupa’da ve Asya’nın batı kesimlerinde üreyen bıldırcın kılavuzu kışın Afrika, Madagaskar ve Arabistan’a göç eder. Türkiye’de daha çök göç sırasında görülür.
Saztavukları
Mekeler gibi saztavuklarıhın da alırilarında, gagayla bifleşen sert derili, etli ve tüysüz bir bölge bulunur. Alın derisi türifere ğöre değişik renkler alabilir.
Bayağf saztavuğu ‘ (Gallinula chloropus) Avustralya dışında çok geniş bir coğrafi dağılım gösterir. Türkiye’nin sulak’ alanlarında yaygındır. Sazhorozu, gök saztavuğü ya da mor saztavuğu (Porphyrio porphyrio) denen tür 45 santimetreye ulaşan tavuk iriliğindeki gövdesi, kırmızı bacakları, kalın ve kırmızı gagası’; üst bölümlerinde koyulaşan mor tüyleriyle kolayca tanınabilir. Ahn derisi de kırmızıdır. Türkiye’de yalnız Akdeniz Bölge-si’ndeki Göksu deltasında ürediği biHnmek-tedir]’ ‘ ‘
Saztavuklannın okyanuslafdaki adalarda yaşayan birçok uçamayân türü vardır. Bunla-nn hemen hepsi yok olmanın eşiğine gelmiştir. Örneğin Yeni Zelanda’ya özgü, göz alıcı tüyleriyle dikkat çeken tâkah’enih (Notdrnis mantelli) uzun yıllar tümüyle yok olduğu sanılmış, 1950’lere doğru bulunan birkaç örneği sayesinde vairlığmı sürdürebildiği anlaşılmıştır. Gene Yeni Zelanda’ya özgü vekalar (Gal-lirallus cinsi) da hemen hiç uçamaz. Tavuk iriliğindeki bu kuşlar karanhk bastırırken dolaşmaya çıkarak öbür kuşlari ve küçük kemiricileri avlar, kuş yumurtalarını yağmalar. *