YÜZEY ŞEKİLLERİ VE DOĞAL KAYNAKLAR

YÜZEY ŞEKİLLERİ VE DOĞAL KAYNAKLAR
Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yüzeyşekilleri ve doğal kaynaklar bakımından büyük bir çeşitlilik gözlenir. Çok az sayıda doğal limanın yeraldığı 2 955 km’lik kıyı şeridinin arkasında tortul kayaçlardan oluşan, pek yüksek olmayan dağlar yeralır; topluca Kap dağları diye adlan-dınlan Cedarberg, Sv^^artberg ve Baviannskloof. Ülkenin doğu ucunda, Hint okyanusuna paralel olarak, kuzeyde Transvaal’in iç kesimlerine kadar uzanan Dra-kens dağları (Drakensberg) uzanır. Bu yüksek dağlardaki boğazlar kış mevsiminde yoğun kar yağışı nedeniyle sık sık kapanır. Ülkenin en yüksek noktası olan Injasuti doruğu (3 408 m) da, Drakens dağları üstünde, Lesotho sının yakınında yeralır.
Drakens dağlan ve kıyıya doğru sarp yarlarla (“büyük sarplıklar” bölgesi) inen etekleri, Natal ve Kap kıyı ova-lannı, iç kesimdeki yüksek yaylalardan ayırır. Yüksek yaylalar bölgesinde yükseltiler 1 220-1 830 m arasında değişir. Yaylalar bölgesinde yer yertepeler ve alçak dağ sıraları (başlıcası Güney Transvaal boyunca, doğu-batı doğrultusunda uzanan, altın yataklannın bulunduğu Witwatersrand) yükselirler. Yaylalar bölgesi Güney Afrika Cumhuriyeti’nin olağanüstü yeraltı gelir kaynaklarının (altın, elmas, kömür, demir filizi, bakır, manganez ve asbest) büyük bölümünü içerir.
Ülkenin Botsvana’yla kuzeybatı sının boyunca uzanan yüksek yaylaların yerini, kuzeyde Kalahari çölü alır. Kap dağları ile “büyük sarplıklar” bölgesi arasında me-salar ve alçak tepelerden oluşan dar, yarı-çorak bir havza olan Büyük Karoo yeralır.
Akarsular. Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki ırmakların hiçbiri ulaşıma elverişli değildir; bunun temel nedeni yağışların düzensizliği ve arazinin sarplığıdır. İç yaylala* rın büyük bölümü, Oranj ırmağı ile iki büyük kolu Vaal ve Caledon ırmaklan tarafından sulanır. Oranj’ın sulan Bloemfontein ve Kimberley çevresi ile güneyde Kap kı-yılannda, sanayide, kentlerde ve tanmda kullanılmak için kanallarla yatağından saptırılır. Bu uygulama, ırmaktan hem sulama, hem de hidroelektrik enerji elde etmeyi amaç alan Oranj Sulama Projesi (yaklaşık 2000 yılında tamamlanacaktır) kapsamında gerçekleştirilir. Ülkenin kuzey sınınnın bir bölümünü oluşturan Limpo-po ırmağı, Transvaal’in büyük bölümünü akaçlar. Dra-tens dağlannda doğan Pongola, Kei, Great Fish ve Tu-gela gibi küçük ırmaklar ve Natal, Transkei ve Doğu
Kap’ın alçak tepelikleri ile düzlüklerinde kenarları dik vadiler oymuşlardır.
İklim. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde, yüzeyşekillerin-de olduğu gibi, iklimde de, enlem derecelerinden ve uzun bir kıyı çizgisi bulunmasından kaynaklanan büyük bir iklim çeşitliliği gözlenir; Güneybatıda, Kap çevresinde Akdeniz iklimi; Natal kıyısı boyunca yağışlı astropikal iklim; kuzeydeki yüksek bölgede savana iklimi; Özgür Oranj eyaleti ile Güney Transvaal’da bozkır iklimi; Kap’ın iç kesimleri ile kuzeybatıda çöl ve yançöl iklimleri. Yıllık sıcaklık ortalamalan kuzeyde 23 °C ile güney ve doğu bölgelerinde 12 °C arasında değişir.
Ülkede en çok yağış (yılda 1 000 mm’nin üstünde) Drakens dağları ile Natal’ın kıyı kesimine düşer. En az yağış alan kesimse (yılda 200 mm’nin altında). Kap kentinin kuzeyinde Namegualand’dadır. Ülke yüzey ölçüsünün yaklaşık % 65’ine, sulama istemeyen tahıl üretimi için gerekli en az yağış miktarı olan yılda 500 mm’den az yağış düşer.
Topraklar. Güney Afrika topraklannın büyük bölümü, organik maddeler açısından zengin olmadığı için, tan-ma elverişli değildir. Bu tarıma elverişli olmayan bölgeler, geçirimsiz alkali topraklarla, kışın yağış alan, sıcak-lıklann pek düşük olmadığı bölgelerse, ince topraklarla kaplıdır; Natal ve Transvaal’ın alçak düzlüklerinde, kırmızı lateritli topraklar ağır basar. Drakens dağlannda toprak aşınması ciddi boyutlardadır.
Bitki örtüsü ve hayvan topluluğu. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin yüzölçümünün yalnızca % 0,2’sinden az bir bölümü ormanlıktır. En geniş ormanlar dağlık bölgeler ile Knysne yakınlarında yeralır. Drakens dağlarında orman yetiştirme çalışmalan başlatılmıştır, Transvaal’in kuzey kesimi ile doğudaki alçak bölge savanalarla örtülüdür; yaylalar bölgesi ile kurak güneybatı kesimindeyse yer yer çayırlıklara rastlanır. ‘
Güney Afrika Cumhuriyeti’nde hayvan topluluğu, zengin ve çeşitlidir. Fil, gergedan, zürafa, zebra, antilop, vb. yaban hayvanlan, Kruger Park, Hluhluwe, Mkuze, vb. ulusal parklarda koruma altına alınmıştır. Ayrıca karşı türler ve yılani türleri (lOO’ü aşkın tür) çok çeşitlidir.