Hasan Efendi Türk bestecisi (Foça 1545-İstanbul 1623). Genç yaşta İstanbul’a gelen Haşan Efendi (Hatip Zakiri de denir), mutasavvıf Nurettinzade’nin tekkesine girip, müzik ve din konusunda yetişti. Aynı tekkenin zakirbaşısı olup, Zakiri takma adıyla şiirler yazdı; cami hatipliği yaptı. Günümüze beş önemli dinsel yapıtı kaldı: Bayat¡ bay­ram ya da cuma salâtı, hüseyni cenaze salâtı, ırak naat, nühüft Mersiye-i İmam Hüseyin.

Haşan Çelebi, Şehla Türk bestecisi (öl. 1650). Yaşamı konusunda yeterli bil­gi bulunmayan Şehla Haşan Çelebi, saz eserleri, dinsel yapıtlar ve din dışı güfteli yapıtlar bestelemiş, günümü­ze yalnız 3 haneli düyek rast peşrevi kalmıştır(bu yapıt önce Ali Ufki, sonra Kantemiroğlu tarafından notaya alınmıştır).

Hasan Çelebi Türk hattatı (XVI. yy.). Hattat Ahmedi Karahisari’nin azatlı kölesi ve manevi evladı olan Haşan Çelebi (asıl adı Haşan Bin Ahmeftir), sülüs,celi sülüs, nesih yazıla­rını Karahisari’den öğrendi. Süleymaniye camisinin ha­rem kapısı üstündeki yazıları (bazı uzmanlara göre yal­nız mihrap ayeti, bazılarına göre de yalnız kubbe yazısı hocasının, öbür bütün yazılar onundur), Edirne’deki Selimiye camisinin yazılarını yazdı. Hocasının ölümün­den sonra Şeyh ...

Haşan Bin es-Sabbah iranlı nizari tarikatı propagandacısı (Kum – Alamut 1124). Mısır Fatımi halifesi el-Mustansır’ın؛hizmetinegiren (1072) HasanlBin es-Sabbah,halife olması için çabaladığı Nizar tahta çıkamayınca, Mısır’dan ayrılmak zorunda kaldı.İran’da Alamut kalesini ele geçirip (1090), haşhaşilik (ya da fedaiyyun) tarikatını örgütledi. Adamları dağlık bölgelerdeki kaleleri ele geçirip, şeyhlerinin düşmanlarından çoğunu (Nizamülmülk, vb.) öl- dürdüler. Ama tarikatı, ölümünden sonra Moğollar tarafından ortadan kaldırıldı.

Haşan II Fas kralı (Rabat 1929). Muhammet V’in büyük, oğlu olan, babasıyla sürgüne gidip, ülkeye döndükten (1956) sonra veliaht ilan edilen Haşan II, 1961 ‘de tahta çıktı. Müslümanlık, krallık, sosyal demokrasi ilkelerine dayanan bir siyaset izleyip, daha liberal bir anayasa ha­zırlattı (1962) ve bir toprak reformuna girişti. Dış siya­sette, “Büyük Birleşik Mağrib”¡ kurmayı,1“birleşmiş Arap ulusu”na ve Afrika Birliği’ne dayanmayı, Doğu ...

Harzemşahiar XI-XIII. yy’lar arasında Orta Asya ve Yakındoğu’yu egemenliği altına alan Türk devleti. Aral gölünün güne­yinde, Amuderya ırmağının göle döküldüğü yer yakı­nındaki Harzem (ya da Harizm) denilen bölgede kuru­lan ve 1157’ye kadar Büyük Selçuklulara bağımlı olarak yaşayan Harzemşahiar devleti, Selçuklu Sultanı Sen- cer’in o tarihte ölümüyle bağımsızlığını ilan etti. Çok geçmeden sınırlarını Maveraünnehir, Doğu Türkis­tan’ın batı bölgeleri, Türkmenistan, İran ve ...

Harz Almanya’nın kuzey kesiminde dağ kütlesi. Elbe ve We- ser ırmakları arasında yeralan Harz kütlesinin en yüksek noktası Brocken doruğunda 1 142 m’yi bulur. Kuzey kesimi, ormanlarla kaplı güney kesimine oranla daha yüksektir. Bölgenin başlıca gelir kaynağı turizmdir.

Haryana Hindistan’ın kuzeydoğu kesiminde eyalet. Pencab eya­letinin güneydoğusunda yeralan Haryana’nın yüzölçü­mü 44 222 km2, nüfusu yaklaşık 14 milyon, merkez¡ Pencab eyaletinin de merkezi olan Çandigarh’tır. Gü­ney kesimi düz ve çorak olan, kuzey kesimi Himalaya dağlarının eteklerinde yeralan eyalette, yıllık yağış mik­tarının düşük olmasına karşın, büyük ölçüde tahıl, şe­kerkamışı, yağ çıkarılan bitkiler, özellikle de pamuk ye­tiştirilir. 1966’da, Pencab’ın hindu dili konuşulan ...

Harvey, William İngiliz hekimi (Folkestone 1578-Essex 1657). Varlıklı bir çiftçi ailesinin oğlu olan William Harvey, Canterbury ve Oxford’da öğrenim görüp, 20 yaşında o sıralar tıp öğretimiyle ünlü olan İtalya’ya giderek Padova Üniversite- si’nde tıp öğrenimini geliştirdi. 1602’de İngiltere’ye dönerek, 1615’te Krallık Koleji anatomi ve cerrahi kürsüsü profesörlüğüne atandı. Kan dolaşımını bulup (1616), Malpighi’nin sonradan bulacağı kılcal damarları göre- mediyse de varlıklarını ...

Harvard Üniversitesi ABD’de öğretim kurumu. Massachusetts eyaletinde Cambridge’de yeralan, ABD’deki özel üniversitelerin en eskisi (1636’da kurulmuştur) olan Harvard Üniversi­tesi, verdiği sağlam öğretimin yanı sıra, 11 000 000 ki­tap bulunan kitaplığıyla da ünlüdür. Yaklaşık 17 000 öğ­renciye hizmet veren üniversite, Harvard ve Radcliffe kolejlerinin yanı sıra 10 yüksek okuldan oluşur. Ayrıca birçok enstitü ve müze içerir.

  Harunurreşit Abbasi halifesi (Rey 766-Tus 809).Muhammet el-Meh- di’nin oğlu olan Harunurreşit, tahta çıkınca (14 Eylül 786), Yahya B؛in Halit el-Bermeki’yi tam yetkili vezir yaptı. Birçok iç karışıklıkla uğraşmak zorunda kaldı: Su­riye’deki kabilelerin çıkardığı olaylar, ancak 796’da Ca­fer bin Yahya’nın bölgeye gönderilmesiyle bastırılabil- di; Mısır’da patlak veren iki ayaklanma (788 ve 794) güçlükle bastırıldıysa da, İfrikiye’deki ayaklanmalar (794 ve 797) ...

Harun Kur’an’a göre Musa peygamberin ağabeyi. Kur’an da, Musa’nın çok güzel konuşan Harun’u (İbranice Aaron) kendisine yardımcı peygamber kılmasını Allah’tan dile­diği, bunun üstüne Harun’a vahiy geldiği belirtilir. Tev­rat’a göre Harur؛/ Musa’nın Sina dağında olduğu sırada vekilliğini ve yüksek düzeyli din adamları Levilerin baş­kanlığını yapmış ve otoritesi asasının çiçek açması mu­cizesiyle doğrulanmış, halkının Kenan ülkesine ulaşma­sından önce ölmüştür.

Hartung, Hans Alman asıllı Fransız ressamı (Leipzig 1904-Antibes, Fransa 1984). 1925’te Berlin’de Wassily Kandinsky’yle tanışıp, etkisinde kalan Hans Hartung, 1935’te Paris’e yerleştikten sonra, kübizm ile gerçeküstücülük arasın­daki bir noktada yeralan kendi incelikli, çizgisel üslubu­nu geliştirdi. 1940’ta tam anlamıyla soyutlamaya yöne­lip, soyut dışavurumculuğun Avrupa’daki başlıca tem­silcisi olan Paris okulunun öncüleri arasında yeraldı. Güçlü renk lekelerini, özgün çizgilerle bağdaştırıp, özellikle geç dönem ...

Hartmann von Aue Alman şairi (Schwaben?-?1210’dan sonra). Yaşamı ko­nusunda yeterli bilgi bulunmayan, şiirlerini 1185-1205 arasında yazan, Üçüncü Haçlı seferine katıldığı sanılan Hartman von Aue, Chrétien de Troyes’nın yapıtlarını temel alarak, Erec (1190) ve Iwein ( 1200) gibi kral Art­hur çevrimi öykülerini Alman edebiyatına aktardı. Bu iki yapıt arasındaki dönemde yazdığı Gregorius adlı ya­pıtında, papa olan bir günahkârın efsanevi öyküsünü anlattı; ...

Hartmann, Nicolai Alman filozofu (Riga 1882-Göttingen 195ه). Marburgو ٦, Köln(1925-31), Berlin(1931-45) ve Göttin- gen (1945-50) üniversitelerinde ders veren Nicolai Hartmann, çağdaş varlıkbilimin olanaklarım araştırıp, araştırmalarının sonuçlarını ^٧٢ Grundlegund der ٠٨- tologie (Varlıkbilimin Temelleri, 1941) adlı yapıtında yayınladı. Hermann Cohen’in yeni-kantçı idealizminin etkilerinden sıyrılıp, gerçekçi bir bilgi kuramı geliştirdi. Nicolai Hartmann’a göre, insanlar ile dünyadaki öbür v^lıklar arasında gerçek bir iletişim ...

Hartmann, Eduard von Alman filozofu (Bedin 1842-Grosslichterfelde 1906). ArthurSchopenhauerveG.W. F. Hegel’in etkisinde kalan Eduard von Hartmann, Philoposphie des Urıbe- wussten (Bilinçdışının Felsefesi, 1869) adlı yapıtında, düşüncesinin odak noktası olan “bilinçdışı” kavramıyla Sigmund Freud ve CG. Jung’u etkiledi. Genellikle kö- tümser bir felsefe geliştirip, “ilerleme” olgusunun bi- linçsiz, kör itiler ya da “niyet” ile “akıl” arasında bir ça- tışma olduğunu, yakın ...

Harfline, Haldan Keffer ABD’li biyofizikçi (Bloosburg, Pennsylvania 1903-Fals- ton, Maryland 1983). Tıp öğrenimini tamamlayıp (1927), Almanya’da Leipzigve Münih üniversitelerinde çalışan (1929-1931) Haldan Keffer Hartline, ABD’ye dönünce Cornell, John Hopkins ve Rockefeller üniver- sitelerinde ders verdi (1949-1953). Gözdeki sinir lifleri- nin elektronik tepkimelerini gözlemleyerek, görme olayına açıklık getirdi; gözün hareketve biçimi birbirin- den nasıl ayırdığını ve algıladığını buldu. Bir duyum hücresi yakınındaki ...

Hartley, Marsden   ABD’li ressam (Lewiston, Maine 1877-Ellsworth, Maine 1943). Başlangıçta Pablo Picasso’nun çözümleyici kü- bist üslubunun izlerini taşıyan resimler yapan Marsden Hartley, 1913’te dışavurumcuların, özellikle de Was­sily Kandinsky, Paul Klee, Franz Marc’ın etkisinde tab­lolar gerçekleştirdi: Asker (1913; Wadsworth Athene- um, Harford, Connecticut), Bir Alman Subayının Port­resi (1914; Metropolitan Sanat müzesi, New York), vb. Sanat anlayışı ve üslubunu sık sık ...

Hartford ABD’de liman kenti. Connecticut ırmağı kıyısında yera­lan, Connecticut eyaletinin merkezi ve en büyük kenti olan Hartford’un nüfusu 139 740’tır. Connecticut ırma­ğında ulaşımın başlangıç noktası olan Hartford, aynı za­manda da önemli bir sanayi (bilgisayar, daktilo makine­si, takım tezgâhlan yapımı; kimya ve puro fabrikaları; vb.) ve öğretim (Trinity College, Hartford !Üniversitesi, Connecticut Universitesi’nin bazı fakülteleri; vb.) mer­kezidir.

Harrogate   İngiltere’nin kuzey kesiminde kent. Yorkshire’ın kuzey kesiminde, Leeds’in yaklaşık 20 km kuzeyinde yeralan Harrogate’in nüfusu 146 000’dir (çevre belediyelerle birlikte). Yörede yer alan 80’i aşkın kaplıca sayesinde, başlıca gelir kaynağını sağlık turizmi oluşturur. Ayrıca önemli bir kongre ve fuarcılık merkezidir.